لجبازی وبحران دستیابی به استقلال درنوجوانان
گروه خانواده وسلامت:به‌طور کلی لجبازی نوجوانان تحت‌تأثیر عوامل عاطفی، روانی و اجتماعی است که هیچ کدام را نمی‌توان نادیده گرفت.
مهم‌ترین و اصلی‌ترین علت‌های لجبازی در نوجوانان، بحران دستیابی به استقلال است که می‌توان آن را ذیل مبحث بحران هویت توضیح داد. یکی از عواملی که سبب لجبازی بیشتر نوجوان می‌شود، عدم‌شناخت دقیق والدین از ویژگی‌های نوجوانی و بلوغ است. اینکه احساس کنید نوجوان در برابر شما به بی‌احترامی، عصیانگری و بی‌تفاوتی عمدی دست می‌زند و خود را شکست‌خورده در امر تربیت او بدانید، باعث می‌شود که شما نیز تحمل‌تان در برابر لجبازی‌های او از دست برود و به عصبانیت، پرخاشگری، لجبازی متقابل و تنبیه بدنی و… بینجامد که نتیجه بسیار منفی‌ای در پی خواهد داشت. اما اگر به‌خودتان یادآوری کنید که نوجوان شما در حال تجربه یک مرحله منحصر به فرد است و با این کارها می‌خواهد به شما گوشزد کند که دیگر کودک نیست و بزرگ شده و باید همانند یک بزرگسال با او فکر و عمل کنند و نباید او را به شکل مستقیم مورد نصیحت قرار داد، اوضاع متفاوت می‌شود. شما به بینشی روشن در مورد نوجوانتان خواهید رسید و درکی صحیح و عمیق از وضع او خواهید داشت، بنابراین آرامشتان را از دست ندهید.
یکی از موقعیت‌هایی که معمولا به بگو و مگو و لجبازی می‌انجامد زمانی است که نوجوان احساس کند همانند یک کودک مورد مراقبت والدین خود قرار گرفته است. زمانی را به‌خاطر بیاورید که او بحث‌های طولانی را با شما برای رفتن به خانه دوستی که نمی‌شناسید آغاز کرده یا آن وقتی که می‌خواهد به شما بقبولاند دیگر می‌تواند مسیر خانه تا مدرسه را بدون سرویس و به تنهایی طی کند.
او تصوری از نگرانی شما ندارد، بنابراین در چنین مواقعی خوب است بدون اینکه کلامتان رنگی از دلخوری، عصبانیت یا تهدید داشته باشد، به او بگویید که شما با آزادی او موافقید اما او هم باید برای نگرانی شما ایده و پیشنهادی را ارائه کند. حتی می‌توانید گزینه‌هایی را در اختیارش بگذارید؛ «تو می‌توانی با دوست‌ات به پارک بروی، اما من هم حق دارم نگرانت باشم، بنابراین پیشنهاد من این است که تو در مورد دوست‌ات برای من بگویی»، «راه‌حل من این است که یک جلسه آشنایی با دوست‌ات بگذاریم» «تو آزادی با دوست جدیدت معاشرت کنی، اما برای نگرانی من هم فکری کنیم، بهتر نیست من تو را برسانم؟» یا… شاید خود نوجوان هم بتواند پیشنهادهای خوبی در این شرایط ارائه کند.
یکی از اتفاقات میمون و مسرت‌بخش دوره نوجوانی شکل‌گیری تفکر خلاق و انتقادی در نوجوان است. او دیگر کودک دیروز نیست که بی‌دلیل و مدرک چیزی را بپذیرد. اتفاقا باید این خصیصه را در نوجوان رشد داد. بنابراین برای هر مخالفت یا موافقت و هر مسئله‌ای که در محیط خانواده مطرح می‌شود، دلیل قانع‌کننده و منطقی داشته باشید و متقابلا با دلیل و انتقادها و مخالفت‌های نوجوانتان با روی باز برخورد کنید. نوجوانی که دارای تفکر انتقادی است و هر چیزی را بی‌دلیل نمی‌پذیرد کمتر در بزرگسالی آسیب می‌بیند. در واقع، هر کسی نمی‌تواند بی‌دلیل به او آسیب برساند یا او را فریب دهد.
برای رشد تفکر انتقادی و خلاق در نوجوان، شما باید از انتقادات او با روی باز استقبال کنید. از او برای انتخاب‌هایش دلیل منطقی بخواهید و اگر موفق شد شما را قانع کند بپذیرید و شما نیز سر لجبازی نگذارید و گمان نکنید که او کمتر از شما می‌فهمد و تشخیص می‌دهد. او را تشویق کنید که مسائل را با دید انتقادی ببیند و تحلیل کند و نه نگاه پذیرفتنی صرف. برخی والدین گمان می‌کنند که هنوز هم همانند زمانی که فرزندشان در سنین کودکی بوده، باید برای حذف رفتارهای ناصحیح او، او را طرد یا با او قهر کنند، اما این بدترین رفتار ممکن است، نوجوان شما نیاز به توجه دارد نه طرد شدن، نیاز به‌دلیل و استدلال دارد نه سکوت.
نصیحت‌های مستقیم و سرزنش‌آمیز در این دوره اثر بسیار مخربی بر رفتار نوجوان دارد. به‌دنبال راه‌های غیرمستقیم برای تذکر باشید. اگر نکات مثبت او را کمرنگ ببینید و در عوض به نکات منفی اخلاقی و روحی او تمرکز کنید به او یک سرنخ برای لجبازی خواهید داد چرا که به او آموزش می‌دهید که روی نکات منفی تمرکز کند. اگر او را با کسی مقایسه کنید، او نیز شما را با دیگر والدین مقایسه خواهد کرد و ذهنش مرتبا روی نداشته‌های خود و داشته‌های دیگران قفل خواهد شد و همین باعث ناامیدی از وضعش می‌شود و علتی برای لجبازی بیشتر.
یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای حل مسائل دوران بلوغ و نوجوانی برقراری رابطه نزدیک و صمیمی میان نوجوان و والدینش است. معمولا نوجوان با والد همجنس خود رابطه خوبی ندارند، اما این رابطه را می‌توان ترمیم کرد با اینکه نیاز به زمان دارد. ولی شما ناامید نشده و از پا ننشینید و مطمئن باشید هر بار یک قدم به صمیمیت و هدف نزدیک‌تر شده‌اید. اگر بخواهیم خلاصه‌ای از راهکارها را ارائه کنیم این است که جملات مثبت را جایگزین جملات منفی و عصبانیت کنید. اگر نوجوان شما به گوشی‌اش چسبیده و به جای درس خواندن سرش توی تبلتش است، به جای سرزنش، دعوا، نصیحت و… به او بگویید: «می‌توانم کمی تبلتت را قرض بگیرم؟ گوشی من دچار مشکل شده و من نیاز به تلفن دارم» یا جایگزین‌های از این دست. قرارهای دونفره با او بگذارید و فقط خوش بگذرانید و به علایق نوجوانتان برسید، قرار را از علاقه‌مندی‌های او شروع کنید، سینما، فوتبال، مهمانی، خرید و… اینها سبب شکل‌گیری حس قدرشناسی و محبت در نوجوان و صمیمیت متقابل خواهد شد.
نوجوانان برخلاف آن چیزی که به‌نظر می‌آید، از پذیرفتن مسئولیت‌های کوتاه، مورد علاقه و مهم لذت می‌برند. چنین مسئولیت‌هایی را به آنها بسپارید و در ازایش تشویق و تشکر را فراموش نکنید. اما در سپردن مسئولیت به نوجوان مراقب باشید که چه مسئولیتی و در چه زمانی به نوجوان واگذار می‌شود. چه اینکه اگر انتخابتان صحیح نباشد، او را دلزده خواهید کرد، پس علایق و خصوصیات او را خوب بشناسید.
در مورد بلوغ و مختصاتش بسیار صحبت شده است. اغلب پدر و مادرها می‌دانند که نوجوانشان در آستانه بلوغ دچار تغییرات گسترده جسمی و نوسانات عمیق روحی می‌شود. تغییرات جسمی که در هر جنسیت- دختر و پسر ـ به شکل متفاوتی رخ می‌دهد و گاه اصلا ظاهر دوست داشتنی‌ای برای نوجوان ندارد، موهای چرب، بوی بد بدن، برجسته‌شدن برخی اندام‌ها و تجربه نخستین قاعدگی در دختران، احتلام در پسران و… سبب می‌شود که نوجوان خود را در سرزمینی جدید و برزخی ناشناخته حس کند؛ برزخی میان کودکی و بزرگسالی که خلق و خوی نوجوان را دستخوش تغییرات فراوان می‌کند.
تأثیر هورمون‌ها و فشارهای متفاوتی که گاه منشأ جسمی و برخی اوقات منشأ روحی دارد، سبب می‌شود که نوجوان امروز و کودک دیروز ما دست به رفتارهای غیرقابل‌قبول و گاه تشنج‌آمیز بزند. لجبازی یکی از این رفتارهای خاص دوران بلوغ است.
برای هر مخالفت یا موافقت و هر مسئله‌ای که در محیط خانواده مطرح می‌شود، دلیل قانع‌کننده و منطقی داشته باشید و متقابلا با دلیل و انتقادها و مخالفت‌های نوجوانتان با روی باز برخورد کنید
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۱۳ مرداد ۱۳۹۴ ساعت ۴:۵۱ ق.ظ
