لای لای دئدیم یاتاسان
اکبرسعادت
آنادیلیمیز:اوشاق فولکلوروندان بیر حصه سی نی لایلالار،نازلامالار،عزیزلمه لر و اوخشامالار تشکیل ائدیر.آنالار کورپه بالالارینی قیچلاری نین اوستونه سالیب ترپدره ک حزین، یانارلی سس له اونلارا لای لای دئیه رلر.بو لایلا لارین اوزونه مخصوص آهنگ لری اوشاقدا آرامش و امنیت یارادیر.اونا گوره اونلاری تئز لیگ ایله وراحاتلیقلا ،شیرین یوخویا آپاریر.شبهه سیز کورپه اوشاق بو سوزلرین معناسینی دوشونمور،بلکه او سوزلرین ریتمی وآهنگی وآنانین موسیقی لی ،حزین سسی اوندا تاثیر بوراخیر و اونو رویالره آپاریر.
هله ده آنالار وخان ننه لر ، اولکه م ده اولان اوشاقلاری ، بویوک بیر ادبیات دونیاسی ایله تانیش ائدیب و اونلاری دیرلی سوزلر،ناغیللار، لایلا لار ،تاپماجالار، نازلامالار و قیسا شعیر لر له تانیش ائدیب و بئله لیکله ائله گوز آچاندان تورک ادبیاتین بو گنجلره اورگدیب و اونلاری گلجک نسیللرین اللرینه چاتدیریللار.
اوشاقلارا شعر و لای لای اوخوماق اونلارین فیکرلرین گوجلندیرمکده و بئش دویغولارین تحریک ائتمکده فایدالی اولور. اوشاق روانلاری اوزره چالیشان بیلگینلره گؤره: بو ایش اوشاقلارین حیس و عاطیفهلرین تربیت لندیریب و باشقا اینسانلارین حیسلی ایله تانیش اولماغا و آیری یؤندن باجاریق و هیجانلارین کنترل دا ساخلاماغا و دانیشیق دیللرین گوجلندیرمک و درین خیالا ال تاپماق، شعر و لای لای اوخوماغین فایدالاریندان اولابیلر بعضا بئشیک نغمهسی آدی ایله یاییلمیش لایلالارین دا اوزونه مخصوص خصوصیتلری واردیر.
لایلالار بئشیک باشیندا آنالارین خصوصی ریتم و آهنگله زمزمه ائتدیگی نغمهلردیر. بو نغمهلرده آنانین اوشاغینا درین محبتی، اونون بو گونونه، صاباحینا بسله دیگی اومودو عکس اولونموشدور.
لایلالارین باشلیجا خصوصیتلریندن بیری اودور کی، بورادا دا کورپه اساس اوبیئکتدیر، لایلانین اوخونماسیندا اوشاغین اشتراکی واجب دگیلدیر. بعضا آنا بئشیک باشیندا اوخویوب یاتیردیغی اوشاقدان آیریلیر، لاکن اوزونون امک پروسئسینده – یون اوررکن، خالچا توخویارکن اوز-اوزلوگونده لایلاسینی داوام ائتدیریر. لایلالارین باشلیجا خصوصیتلریندن بیری بورادا سسلرین اوخشارلیغیندان آهنگدار ریتمین یارانماسیدیر. بعضا آنا لایلالارین سوزلرینی تکرار ائتمیر، عمومی ریتمی زمزمه ائدیر، حزین و آهنگدار بیر موسیقی یارانیر. بو فوسونکار ریتم سسلرین ریتمی و آهنگدارلیغیدیر. بو، آنانین اوشاغینا جوشغون محبتله یاراتدیغی موسیقینین اثری دیر. بئشیک باشیندا اوخونان بو اوشاق نغمهلرینده آنانین اوشاغا اولان محبتی یوکسک پوئتیک بیر دیل ایله ترنم ائدیلیر. آنا اوشاغینا »اوز جانینی قوربان« دئییر، یاتمیش اوشاغینین کئشیگینده دایانماغی، اونو یاتیرماغی، اوشاغینی شن، خوشبخت گورمهسینی آرزولاییر. لایلالاردا جوشغون آنا محبتی ترنم ائدیلیر. زامان کئچیر، اوشاقلار بویویور، قهرمان اولور، لاکن آنا لایلالارینین شیرینلیگی، حزینلیگی، بو نغمهلرده آشیلانان قهرمانلیق، مردلیک، دوغروچولوق، دوستلوق، قارداشلیق کیمی مقدس دویغولار همیشه قولاقلاریمیزدا سسلنیر:لای لای دئدیم یاتاسان/قیزیل گوله باتاسان قیزیل گولون ایچینده/شیرین یوخو تاپاسان.
لای لای دئدیم اوجادان/سسیم چیخمیر باجادان
تانری سنی ساخلاسین/چیچکدن، قیزیلجادان.
لای لای دئدیم یاتینجا/گوزلرم آی باتینجا
جانیم دوداغا یئتدی،/سن حاصیله چاتینجا.
لایلالاردا آنانین چتینلیگی، احتیاجی، غربت دردی، اجتماعی عدالتسیزلیکدن دوغان بویوک کدری ده عکس اولونور. بیر سیرا حاللاردا آنا اوشاغینا لایلا دئیه رکن اولادینین گله جگینه بسله دیگی اومودونو، آرزوسونو ایفاده ائدیر.
بیر سیرا حاللاردا ایسه اوشاغی بویودوکدن سونرا اونون سایهسینده خوشبخت اولاجاغینا، آغ گونلر گوره جگینه، عذاب و اضطرابلارین یوخسوللوق و سفالتین داشینی آتیب اوره کدن گوله جگینه اینانیر: لایلای گوزوم، ببگیم، /هر آرزوم، هر دیله-گیم، دار گونده، بد آیاقدا/سنسن منیم کومگیم. لایلای گولوم، لایلای/گولوم، بولبولوم لایلای بؤیو، سنین سایه نده/من ده بیر گولوم، لایلای.بالام لایلای، آ لایلای/گولوم لایلای، آ لایلای
لایلالاری همیشه حزین بیر موسیقی مشایعت ائدیر. بو موسیقی لایلالارین سونوندا وئریلن تکرارلاردا – ناغاراتلاردا داها فوسونکار اولور. اوشاغی مست ائدیر، اونا شیرین یوخو گتیریر. عینی زاماندا بو نغمهلر اوشاق فولکلورونون ان گوزل نغمه متنی کیمی یاددا قالیر.مشاهدهلر گوستریر کی، لایلالار شفاهی نطقده ناغاراتلارلا یاییلمیشدیر. بعضا لایلالارین سونوندا وئریلمیش بو ناغاراتلارین اونودولماسی لایلانین متنینی ائله بیل ناقصلشدیریر. بوراداکی حزینلیک و اولویلیگی بوتوو شکیلده اوشاغا چاتدیرماغا امکان وئرمیر. لایلالارین اوزونه-مخصوص داخلی بولگوسو و شکلی خصوصیتی واردیر.لایلالار اساسا دورد مصراعدان عبارت اولوب یئددیلیک شعرین طلبینه اویغوندور. بیر سیرا حاللاردا بئش و آلتی هجالی لایلالارا دا تصادف ائدیلیر.
ایلک باخیشدا یئددی هجا طلبینه اویغونلوق لایلالارین بایاتی تاثیری ایله یارانان پوئتیک ترکیبلر قروپونا داخل ائدیلمهسینه سبب اولور. لاکن لایلالار نقارتلرله بیرلیکده گوتورولدوکده اونلارین سونونداکی و ترکیبینده کی تکرارلار، سوز و سس کومپلئکسلرینین معین آهنگ و ریتمه اویغون قارشیلانماسی، یئر دگیشمهسی و … لایلالاری یئددیلیک شعردن فرقلندیریر. معلومدور کی، مستقل معنا ایفاده ائتمهین ریتم و آللئتراسیا قایدالارینین گؤزله نیلدیگی بدیعی پارچالار شفاهی یارادیجیلیغین داها ایلکین مرحلهسینه خاص اولان خصوصیتلردندیر.
اوشاق لایلالاری ائشیدرکن ناغیللارا ایچریدن سئوینج گورسدیب واوزونی اوناغیل لاردا اولانلارین بیری دوشونوب و ناغیللاردان آلینان بو سونوچی ( نتیجه¬نی) درین بیر حیس ایله قبول ائدیر و بو سونوچ سون گونه¬جن اوشاغین آنلامیندا یئر آلیر و اونون دوشونجه یینده قالیر و بو دوشونجه لر ،یاشایشین گلجک گونلرینه اونا یول گورسدیرواونون نه جور یاشاماغینی ایزلندییر.
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۸ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۷:۳۰ ق.ظ