قادین ادبیاتیندا گؤوده‌سللیک
سارای محمدرضایی
سون بولوم
آنا دیلیمیز: هلن سئکسو فرانسه‌لی فمنیست قادینسی متنین تئرمینینی ۱۹۷۵ ده»یئنی دوغولان قادین« کیتابی و «مئدوسا گولومسه‌مه‌سی« تئزینده اورتایا چیخارتدی. او بو قونونو وورغولاییردی کی قادین اؤزونو یازمالی‌دیر و قادینلار سیمگه‌سل ائرکک ائگئمن دوزنینده یابانجیلیقلارینی دویوب و بو دوزندن ائشیکده اولدوقلارییلا قارشی دورمالیدیرلار.
هلن سئکسو »مئدوسا گولومسه‌مسی« مقاله‌سینده بئله یازیر: »قادین اؤزونو و قادینلاری یازمالی‌دیر، قادینلاری متنه گتیرمه‌لی‌دیر؛ همن یئر کی شیددتله اوردان قووولوبلار، نئجه کی گؤوده‌لریندن قووولوبلار، عینی سببلرله، عینی قایدالارلا، عینی اؤلدوروجو اوخشار آماجلارلا. قادین اؤزونو متنه داخیل ائتمه‌لی‌دیر، دونیا و تاریخه اؤز حرکتیله گیرمه‌لی‌دیر.«
سئسکو بو مقاله ده قادین گؤوده‌سینی، ائرکک ائگئمن سیمگه‌سل دوزنینی ییخماق و قادینسی متنین یارانماسی‌چون گوجلو و قادینسل دئوریم و دییشیکلییه سبب اولان یول بیلیر. او قادین گؤوده‌سی دیلینی دئوریمجی اویقولاما(پراتیک) اولاراق ائرکک بلاغتینه قارشی قوللانیر.
هلن سئکسو، قادینسی متنی قادین گؤوده‌سیله یارانان دوشونجه بیلیردی، او دوشونجه کی پنیس اوتوریته‌سینین قیسقلیغینی(محدودیت) چالیشه چکیب، قادین گؤوده‌سینی دوشونجه‌یه سونوجلانان یول تانیتدیریر؛ یعنی قادینلار ائرکک دوزنینده گیزلین اؤزلرینی تاپمالی‌دیرلار. او بو حاقدا مئدوسا میفیندن فایدالانیر. یونان میفلرینده مئدوسانی، مینروا تانریجاسی قارقادی، اونون ساچلاری ایلان شکلینه دؤنوب سونرا پرسیوس اونو اؤلدوردو. فروید مئدوسانین باشینین کسیلمه‌سینی اودیپال دؤنمینده ادیپوس کمپلئکسی بیلیر، آنجاق سئکسو مئدوسانین باشینین کسیلمه‌سینی ائرکگین، قادین سسینی سوسدورماسی، قادین دیلینین کسیلمه‌سی بیلدیریب، مئدوسانین ایلانلارینی قادین کاراکتئرلرینین چئشیدلیلیگی اولاراق اونلارین یوخ اولماسی یعنی بو چوخلوقلارین قیسیلیب بیرلشمه‌سی‌دیر دئییر. بئله‌لیکله فرویدون اودیپوس کمپلئکسی و لاکانین سیمگه‌سل دوزنینده بیر تور یاپی سؤکومو ائدیر.
سئکسویجا قادینسی متن ده قادین گرکدیر آلت بیلینجینی دویماق چون گؤوده‌سیندن یازیب، ائرککسل دوزنینه قارشی دورسون. »یئنی دوغولموش قادین« کیتابیندا سئکسو اوچ اؤنملی قونونو بو متن اوچون صادالاییر:
۱- سس اوستونلویو، یعنی دانیشیق دیلینه یاخینلیق. هر قادیندا بیر آنا یاشاییر و بو آنا دویوزدوروب، اووندوروب و آیریلیغا دؤزور بو ایلگی یعنی قادینلا – آنا ایلگیسی استعاری ایفاده ایله تصویر اولونور.
۲- ایکینجی قونونو قادین گؤوده‌سینین آیریجالیغیلا (امتیاز) آچیقلاییر. تاپدالانمیش قادین گؤوده‌سی دئمه‌لی قادینین کسیلمیش دیلی اولور و دیلله گؤوده سیخ ایلگیلنیر. روح آغریسی بدنسل‌لشیر؛ بونا گؤره ده دئییر: »گؤوده اولماسا، متن ده اولمایاجاق« سئکسو بو متن ده گؤوده سؤزجوکلرینی داخیل ائدیب و نئچه سسلیلیگ و دیل اوینونو اؤنریر.
۳- اوچونجو اؤزللیک ده، مولکییته قارشیلیق و کیملیکله کاراکتئره قارشیلیق اورتایا گلیر. بئله کی باشقاسینین، اؤزگه و یابانجی اولاراق گیریشینه ایمکان یاراتماق همن چئشیدلی جینسل کیمیلیردن سؤز آچماق‌دیر؛ یعنی قادینلیق حیاتینین تجروبه‌لریندن یارانمیش اؤزنه، آچیق قاپیلی اؤزنه و بو قادینلیق تجروبه ایلک آنالیق تجروبه‌سی‌دیر، ایکییه بؤلونن گؤوده، اؤزونده باشقاسینی بیتیریب اؤزونو یئنی دن آنلایان اؤزنه.»
سئکسودا کریستوا کیمی‌سس و شیفاهی ایفاده‌نی ائرکک ائگئمن سیمگه‌سل دوزنین اؤنونده قادین دیلی بیلیب اؤنملیسی آنا موتیوی و گؤوده‌سیندن اولدوقجا فایدالانیر. نئجه کی کریستوا بو گؤسترگه بیلیمینی ذؤوق و شیفاهی ایفاده ایله ایلگیلندیریب، اونو سیمگه‌له‌مگه اوستون بیلیر کی اؤزو ایچ گودو(غریزه)دن یارانیر؛ آنالیق تئوریسینی ده اورتایا چیخاردیب و اونون گؤوده‌سیندن دانیشیر. سئکسو و کریستوا هر ایکیسی شعیر دیلینی قادین دیلینه یاخین بیلیرلر. کریستوا دئدیگی بو ایچ گودولر شعیر دیلینده ریتمیک سئمانتیک شکلینده گؤرونور. سئکسودا شعیر دیلینی اسکی بیر دیل یوخ بلکه نئچه آنلاملیلیغی اؤزونده سیغیشدیرا بیلن و قادین جینسللیگینی و گؤوده‌سینی عکس ائتدیره بیلن بیر دیل بیلیر.
سئکسو اؤیکونو دورومو یانسیلاماق (محاکات) آنجاق شعیر دیلینی دئوریمجی بیر دیل گؤستریر. سئکسو دئدیگی قادین کاراکتئرلرینین چئشیدلیینی کریستوادا دا گؤرمک اولار. او اینانیر کی قادین قوروپلاشدیرماغین ان گوجلو دستکچیسی‌دیر و‌سیمگه‌سل ائرکک ائگئمن دوزنیندن آیریلدیقجا او قدر ده چئشیدلی جینسل کیملیگی و قادینلیغی آیدینلاشاجاق.
قادینسی متنینی تنقید ائدنلرده اولوب؛ اؤرنک چون کریستیان پلانته، ویرجینیانین بو سؤزونه :هر نه‌ییک‌سه اؤنملی بودور کی اؤزوموز اولاق” دایاناراق بوتون قادینلار اوچون عینی یازی مودئلی، اینسانلارین اؤزل تجروبه‌لرینی و بیرئیسه‌للیکلرینی گؤرمزدن گلمک بیلیب دئییر: »قادینلار و (ائرککلر)ین آختاردیقلاری حیات و متن ده (یازی)، باشقاسیلا فرقلنمک و دیلدن دولایی اؤزو اولماق حاققی‌دیر.«
بئله‌لیکله ان بؤیوک تنقید قادینسی متنینه چئشیدلیک‌لر و بیرئیسه‌للیک‌لییه قارشی دورماق‌دیر. اوسته‌لیک بو تنقیدچیلر بو قدر قادینی آنا – مرکزلیک بیر چئوره ده گؤرمه‌یی دوزگون بیلمیرلر. چونکو قادین همیشه آنا دئییل.
سوندا دئمک اولار قادینسی متن قادینلارین یاشادیقلاری قادینسل تجروبه‌لری و قادینسی و گؤوده‌سل تجروبه‌لرینی قاباردیب اونون آراجلیغیلا قادینی متنین ایچینه اؤزنه اولاراق گتیرمک‌دیر.
بس ایلک آدیمدا بو گؤوده‌سللیگین اؤزنه‌لیک دوروموندا قوللانماغی اؤنملی‌دیر، نییه کی بعضن قادین گؤوده‌سی ائرککسل دوشونجه‌نین نسنه‌سی اولاراق دا قوللانا بیلر. نسنه‌لیک قادینسی متن ده یئرسیزدیر. چیلپاق یا ائروتیک یازی او زامان قادینسی متنه چئوریله بیلر کی قادین مستقل دوشونجه و دیلی اوندا دویولسون. بونون اوچون ده ائروتیک یازی قادینسی متنله فرقلی اولا بیلر.ائرککسل توپلوملاردا اؤزللیکله دینسل – ایدئولوژیک چئوره‌لرده، گؤوده ده سیاسی‌لشیب عصیان دیلینه چئوریلیر. یعنی دئوریمجی بیر گؤوده اولور. قادین اؤزو اؤزونو یاراتمالی‌دیر و هئچ گئنل یازینسال آلان‌دان بویروق قبول ائتمه‌ملی‌دیر. اوسته‌لیک بو عصیانچی گؤوده‌نی دوشونجه یارادیلیشیندا قابارتمالی‌دیر.
قادینسی متن: دیل اویونلاری، ریتم و سس، یئنی قادینسال استعاری سؤزجوکلر، گؤوده و جینسل تجروبه‌لردن یازماقلا آنلام و دوشونجه ده یاراتمالی، یعنی متنین اوزوندن علاوه ایچینده ده یاپی – سؤکومو و تکراردان اوزاقلیق گؤرمه‌لییک. دئمک بو یاپی سؤکومو قادینین آلت بیلینجینی گؤوده‌سیندن دولایی متنه دوغرو یؤنله‌دیر.
Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۸ آبان ۱۳۹۸ ساعت ۱:۰۳ ب.ظ
