فقر مالی و فرهنگی_کودکان را به مسلخ ازدواج نابهنگام می کشاند
گروه اجتماعی: کودک همسری یکی از آسیب های اجتماعی محسوب می شود که بنا بر اظهار نظر روانشناسان آن را می توان مصداق صریح کودک آزاری نیز دانست. به‌طور کلی کودک همسری می تواند محرومیت های بسیاری چون بازماندن از تحصیل، طی نکردن دوران کودکی به صورت عادی و موارد دیگری را برای کودک به همراه داشته باشد.
گفتنی است امروزه به رغم وجود قوانین هنوز شاهد ازدواج کودکان در سنین پایین هستیم که این مهم خود بیانگر این مساله است که قوانین موجود در این رابطه از ضوابط اجرایی لازم برخوردار نیست. همچنین قدرت فرهنگ?ها و باورهای رایج در جامعه بیشتر و قوی?تر از قوانین موجود است، از این‌رو می‌توان اظهار کرد که تغییر دادن فرهنگ?ها می تواند راهکار مناسبی برای مقابله با پدیده کودک همسری باشد.آنچه مسلم است دلایل متعدد را می توان در بروز این پدیده دخیل دانست. هر چند مهم ترین آن مسائل فرهنگی است، چرا که طبق تحقیقات به‌عمل آمده بسیاری از خانواده هایی که کودکان خود را در سنین پایین مجبور به ازدواج می کنند، تنها تحت تاثیر و اجبار فرهنگ های رایج مجبور به انجام این کار می شوند، چرا که اگر از این هنجارهای اجتماعی پیروی نکنند، به‌طور حتم از سوی جامعه طرد خواهند شد و انگ‌زنی نسبت به آنها صورت می گیرد. از آنجا که این فرهنگ ها بیشتر در مناطق کوچک و بسته رایج است، به‌طبع ادامه زندگی برای افرادی که بخواهند از فرهنگ های رایج تابعیت نکنند سخت می‌شود. از این‌رو جامعه‌شناسان بر این باورند که تنها راه حل موثر برای این دسته از افراد تغییر دادن فرهنگ ها و الزام به پیروی از خرده فرهنگ های جدید است.
یکی دیگر از دلایل اصلی ازدواج کودکان در سنین پایین را می‌توان در نامناسب بودن شرایط اقتصادی افراد جست وجو کرد، چرا که در بسیاری از موارد ازدواج در سنین پایین تنها به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی خانواده صورت می گیرد، تا جایی که حتی در برخی از موارد خانواده ها کودک را در ازای بدهی که دارند، به عقد طلبکار خود در می آورند تا از این طریق هم بدهی خود را تسویه کرده باشند و هم اینکه به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی افراد تحت سرپرست خود را کاهش دهند. بدسرپرستی کودکان را می توان در زمره دیگر دلایل رواج پدیده کودک همسری عنوان کرد، چرا که طبق آمار موجود بسیاری از افراد تنها به‌دلیل اعتیاد والدین یا نداشتن سرپرست و بد سرپرست دختران مجبور به ازدواج در سنین پایین می کنند تا از این طریق هم سرپرستی برای کودک انتخاب کرده باشند و هم اینکه از انجام مخارج کودک شانه خالی کنند. این در حالی است که انجام این کار به مثابه پاک کردن صورت مساله است، چرا که تبعات منفی این ازدواج ها به مراتب بیشتر و وسیع تر از زندگی کودکان با والدین بدسرپرست است.
بررسی آسیب های کودک همسری
ازدواج کودکان در سنین پایین با آسیب های اجتماعی بی شماری همراه است، چرا که در این نوع ازدواج فرصت زندگی از کودک گرفته می شود که این خود مشکلات عدیده ای را برای کودک، جامعه و خانواده به همراه خواهد داشت، از این‌رو در ادامه به برخی از آسیب های اجتماعی پدیده کودک همسری می‌پردازیم. یکی از مهم ترین آسیب های اجتماعی ازدواج کودکان در سنین پایین را می توان در افزایش یا رواج خشونت در سطح جامعه یا خانواده دانست چرا که ازدواج در سنین پایین باعث سرکوب شدن هیجانات و احساسات کودک خواهد شد که این مهم خود می تواند در بلندمدت حس خشم را در فرد زنده کند تا جایی که فرد نسبت به خود، خانواده و حتی جامعه حس خشم را دارد. استرس نیز یکی دیگر از آسیب های اجتماعی پدیده کودک همسری شناخته شده است، چرا که روانشناسان بر این باور هستند که ازدواج در کودکی می تواند موجب استرس و ترس شود که این مهم در بیشتر موارد تا پایان عمر با فرد همراه خواهدبود. هر چند باید یادآور شد که استرس و ترس خود مقدمه افسردگی در افراد است. به این معنا افرادی که در سنین پایین مجبور به ازدواج می شوند به افسردگی مبتلا می شوند، چرا که در بیشتر موارد از زندگی یا شرایط خود احساس رضایت ندارند.خودکشی یا خودسوزی را می توان در زمره دیگر پیامدهای منفی ازدواج زودهنگام قرار داد، چرا که طبق آمار موجود امروزه بخش قابل توجهی از افرادی که اقدام به خودکشی یا خودسوزی در استان هایی همچون ایلام، سیستان و بلوچستان و کردستان تنها به‌دلیل ازدواج کودکان در سنین پایین است. خیانت یکی از بارزترین پیامدهای منفی ازدواج در سنین پایین است، چرا که در بسیاری از موارد زوجین از زندگی خود راضی نیستند یا اینکه به‌دلیل عدم تمکین همسر خود به این کار روی می آورند. افزایش آمار طلاق نیز یکی دیگر از جدی ترین آسیب های اجتماعی پدیده کودک همسری است، چرا که بنابر بررسی?های صورت گرفته بیش از نیمی از ازدواج هایی که در سنین پایین صورت می گیرد محکوم به شکست و در نهایت طلاق است که البته طلاق خود بسترساز بسیاری از مشکلات اجتماعی می‌شود. پیامدهای بارداری در سنین پایین باید توجه داشت که بنابر اظهارنظر پزشک زنان، بارداری در سنین پایین می‌تواند خطرات بسیاری را متوجه کودک و مادر کند، چرا که بارداری در سنین پایین افزایش سقط جنین، باردار ی های سخت، زایمان زودرس یا افزایش تولد نوزادان کم وزن را افزایش می دهد. از این‌رو بسیاری از پزشکان ازدواج در سنین پایین را به هیچ‌وجه توصیه نمی کنند.
کودک همسری هویت کودکان را مخدوش می‌کند
ازدواج مهم?ترین، ارزشمندترین و طولانی مدت‌ترین قراردادی است که هر فرد در زندگی خود آن را تجربه می‌کند. این در حالی است که برای تمامی قراردادها داشتن حداقل سن قانونی ۱۸ سال یک جزء قانونی غیرقابل چشم پوشی است.حال آنکه در ازدواج که سرنوشت سازترین و بلندمدت?ترین قرارداد زندگی شخصی است به دور از میل و اراده شخصی در ازدواج‌های زودهنگام اعتبار می‌یابد که این جای بررسی دقیق دارد. موضوع کودک همسری یا ازدواج زودهنگام صرفا به دختران محدود نمی‌شود، بلکه پسران نیز از این ظلم آشکار متاثر هستند، اما به واسطه آسیب‌های جسمی، روحی و روانی بیشتری که متوجه دختران است، موضوع ممانعت از کودک همسری برای کاهش این آسیب‌ها در دستور کار فراکسیون زنان مجلس قرار دارد و اهتمام جدی برای کاهش و از بین بردن این خشونت آشکار علیه دختران به کار بسته شده است. در نشست‌های کارشناسی تخصصی که با مراجع عظام، متخصصان پزشکی قانونی، روانپزشکی، جامعه‌شناسان و حقوقدانان برگزار شد موضوع کودک همسری و آسیب‌شناسی آن از ابعاد گوناگون مورد توجه و بررسی قرار گرفت. بر این اساس آسیب‌ها را در دو بعد فردی و اجتماعی می‌توان بیان کرد. در بُعد فردی ازدواج زودهنگام دختران را بیشتر در معرض فقر سلامت جنسی، جسمی و روحی قرار می‌دهد.
آسیب‌های تهدیدکننده
دختران در یک ازدواج تحمیلی زودهنگام به واسطه عدم امکان گذران دوران کودکی منزوی می‌شوند و به‌واسطه از دست‌دادن گروه هم‌صحبتان و همسالان خود برای معاشرت این انزوا روزبه‌روز تشدید می‌شود و آنها نه تنها کودکی را تجربه نمی‌کنند، بلکه به یک‌باره، پیش از آنکه بلوغ عقلی، روانشناختی و عاطفی لازم برای بارداری و قبول مسئولیت یک زندگی جدید را داشته باشند با دنیای بزرگسالان و ادبیات و گفتمان دنیای بزرگسالان که کاملا با آن غریبه هستند و غیرقابل درک برای آنهاست مواجه می‌شوند و تن به رابطه‌ای باید بدهند که جز خشونت جسمی و جنسی تعبیری برای این دختران ندارد. در شرایطی که به لحاظ جسمی کمترین آمادگی را دارا هستند، بارداری‌های مکرر را تحت اجبار و فشار خانوادگی تجربه می‌کنند که به‌واسطه ضعف سیستم بدنی سلامت مادر و کودک با خطرات جدی مواجه می‌شود. ازدواج زودهنگام دختران آنها را ناگزیر به ترک تحصیل می‌کند که کم سوادی و تحصیلات پایین زمینه‌ای برای سلامت و عزت نفس پایین و انزوای فردی می‌شود و این کودکان در چرخه بازتولید فقر قرار می‌گیرند تا کودکانی را متولد کنند که آنها نیز همین چرخه پوچ و شوم را ادامه دهند.
آسیب‌های فردی ازدواج‌های زودهنگام صرفا محدود به سطح فردی و خانوادگی نمی‌شود، بلکه کاهش سطح تحصیلات، افزایش بیماری‌های جسمی و جنسی و روانی که متوجه این کودک همسران است، افزایش نرخ خودکشی، فرآیند بازتولید فقر اقتصادی و فرهنگی، افزایش نرخ طلاق در میان کودک همسران و تجربه بیوگی در کودکی، بارداری‌های ناخواسته و زایمان‌های پرخطر و افزایش مرگ‌ومیر مادر عواملی است که به‌طور مستقیم اجتماع را از خود متاثر می‌کند و هزینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مضاعفی را بر دوش جامعه قرار می‌دهد؛ چرا که این ازدواج زودهنگام هویت این کودکان را مخدوش کرده و به نادرست بزرگسال نامیده می‌شوند. در حالی که این کودکان از نظر قدرت تصمیم‌گیری و استقلال درونی دچار کمبود هستند و نه کودک‌اند و نه بزرگسال.هنجارها و الگوهای فرهنگی ناکارآمد، آداب و رسوم مسلط و کم ارزش دیدن دختران برخلاف باورهای دینی، نگاه اقتصادی به ازدواج دختران، نگرش‌های جنسیتی و ساختار مردسالارانه و فشار اجتماعی، بی‌سوادی و سطح تحصیلات پایین در برخی مناطق به‌خصوص مناطق محروم، حاشیه‌ای و روستایی که تجربه فقر مادی و فرهنگی را توامان تجربه می‌کنند، باعث استمرار و بازتولید پدیده کودک همسری می‌شود. مهم?ترین عامل را در ازدواج زودهنگام دختران در فقر فرهنگی می‌توان قرار داد، پیروی و تبعیت از رسوم بی‌پایه و اساس گذشته که ازدواج زودهنگام دختران را عاملی برای کاهش بار مسئولیت خانواده می‌دانند و به نوعی مسئولیت دختر داشتن و آسیب‌ها که می‌تواند متوجه دختر شود را به خانواده همسر منتقل می‌کنند، به همراه این انتقال، با گرفتن شیربها هم کسب درآمدی برای خود می‌کنند و هم سایر هزینه‌های دختر را به خانواده همسر انتقال می‌دهند. غافل از اینکه این مصداقی آشکار از خشونت جنسی و جسمی به کودکان است و با توجه به اینکه این دختران کمترین آگاهی و شناختی نسبت به نقش‌های جدید خود همسر بودن، مادر بودن، رابطه فامیلی و مناسبات آن ندارد، در معرض خشونت‌های خانگی از سوی همسر و خانواده همسر و اطرافیان قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه با ترک تحصیل فرصت پیشرفت در زندگی و آگاهی و شناخت را از او سلب کرده‌اند، خود این کودک ناخواسته و بدون شناخت و درک در تبعیت از هنجارهای اجتماعی و رسوم مطرودی قرار می‌گیرد که در آینده نیز مکلف به تکرار این چرخه می‌شود.
ازدواجی بی‌بهره
از سوی دیگر باید خاطرنشان کرد که ازدواج‌های زودهنگام از دو سطح عرف و عادت‌ها و رسوم سنتی و محلی و قوانین متاثر است که بعضا دوگانگی در نوع نگاه و برخورد را به همراه دارد که اتخاذ راهکارها و رویکردهایی که بتواند این موضوع را به‌طور مناسب و شایسته سامان دهد با مشکلات چندی مواجه می‌کند. باید در نظر داشته باشیم که ازدواج زودهنگام را توصیه دینی مطرح می‌کنند در حالی که در دین مبین اسلام، هر اقدامی که به سلامت روح و جسم و روان آسیب بزند حرام شناخته شده و آیت ا… مکارم شیرازی نیز حکم شرعی حرام بودن ازدواج زیر سن ۱۳ سالگی را صادر کرده‌اند، اما فقر فرهنگی، بی‌سوادی، کم سوادی و تسلط رسوم ناصحیح مانع تبعیت از ارزش‌های دین مبین اسلام می‌شود و برای دور زدن از قوانین بسیاری از این ازدواج‌ها ثبت نمی‌شود و عدم ثبت قانونی، امکان ثبت تولد فرزندان حاصل از این ازدواج‌ها وجود ندارد. دختران را از حقوق قانونی‌شان در صورت پایان یافتن وصلت زناشویی نیز بی‌بهره می‌گذارد.به گزارش آرازآذربایجان به نقل از سلامت نیوز ، واقعیت‌های اجتماعی موجود نشان می‌دهد که برای مبارزه با کودک همسری ما نیاز به اصلاح هنجارهای فرهنگی و اجتماعی در کنار قانون داریم. اصلاح ساختارها و هنجارهای فرهنگی و اجتماعی مستلزم استفاده از راهکارهای کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت است و یقینا صرف اتکا به‌راهکارهای کوتاه مدت نمی‌توانیم این موضوع را حل‌وفصل کنیم. آگاه‌سازی همگانی و آموزش عمومی با استفاده از معتمدین محلی، پایگاه‌های مقاومت بسیج، مساجد، خانه‌های بهداشت و رسانه‌های محلی می‌تواند نقش تاثیرگذاری در این خصوص داشته باشد. به‌طور کلی یک سیستم قانونی قوی و کارآمد می‌تواند پشتوانه مهم برای بهبود خدمات، تغییرات در هنجارهای اجتماعی و توانمندسازی دختران باشد. فرآیند قانونگذاری با خود الزاماتی را به همراه می‌آورد که تا حد قابل توجهی به پیشگیری و جلوگیری از کودک همسری کمک می‌کند.
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۷ آبان ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۱۳ ق.ظ
