سهیل یاوری
گروه اجتماعی: رویداد روز دوشنبه مدرسه راه شهدا واقع در محله اسلام آباد ارومیه یک آسیب اجتماعی بود که با بی تدبیری مردم، رسانه ها و مسؤولان به بحران تبدیل شد و این امر نیز سبب شد تا شهر ارومیه به ویژه اداره آموزش و پرورش دچار خسارت های مادی و معنوی قابل توجهی شده و میدان برای افراد فرصت طلب فراخ تر شود.
به گزارش آراز آذربایجان،دراین رویداد ، رسانه ها فراموش کرده بودند که باید بین موضوع آسیب و بحران تفاوت قائل شوند چرا که باید در مقابل آسیب، اخلاق گرایانه وارد کار می شدند و به عنوان رسانه، این فرصت را به افراد فرصت طلب نمی دادند تا عده ای موج سواری کرده و آسیب را به بحران تبدیل کنند.
ولی آنچه عملا در فضای رسانه ای استان شاهد آن بودیم نبود اتحاد رویه در اطلاع رسانی بود که این روند در برخی کانال های تلگرامی بیشتر خود را نشان می داد.
بدون شک در زمان بروز آسیب، لازم است رسانه ها واقعیت را منعکس کرده و به منظور حفظ امنیت هر چه بیشتر شهر از پیش داوری و هرگونه حرکت قومی و مذهبی در شهری که به رنگین کمان اقوام و ادیان مشهور است، دوری کنند. ولی آنچه در بین رسانه های استان اتفاق افتاد به دور از واقعیت های موجود بود و در مواردی در نخستین دقایق اعتراضات مردمی، برخی رسانه_ها از تجاوز به دختر ۱۲ ساله توسط نیروی خدماتی مدرسه خبر دادند، در حالی که هیچ یک از رسانه ها منبعی موثق برای این ادعای خود نداشتند و رسانه های ارومیه در حالی برای انتشار اخبار بر دیگری سبقت می گرفتند که منابع خبری آنها نامعتبر بود.
از سوی دیگر ارتباط ضعیف مسؤولان با رسانه_ها سبب شد تا خبرنگاران منابع خبری خود را از بین مردمی که احساسات بر آنها غلبه کرده بود انتخاب کنند.
چرا که طی تماس های تلفنی مکرر خبرنگار روزنامه آراز آذربایجان با فرماندار ارومیه، فرمانده انتظامی و مدیر کل آموزش و پرورش آذربایجان_غربی و حتی رئیس پلیس آگاهی فرماندهی انتظامی استان، تلفن همه آنها یا خاموش بود و یا پاسخگوی تلفن نبودند.
عدم دسترسی به مسؤولان در فضای پرالتهاب دیروز و گریز و عدم پاسخگویی مسؤولان به خبرنگاران نیز سبب شد حتی خبرنگاران حاضر در مقابل مدرسه مذکور نیز نتوانند ارتباط موثری با مسؤولان داشته باشند و همین امر کافی بود تا برخی رسانه ها منابع خبری خود را از بین مردمی که احساساتی شده بودند و اماکن عمومی را به آتش می کشیدند، انتخاب کنند.
در حالت کلی، ضعف برقراری ارتباط دوسویه بین مسؤولان و رسانه ها و ضعف سواد رسانه ای در بین خبرنگاران رسانه های مختلف سبب شد تا در بخش رسانه با مشکل جدی مواجه باشیم و برخی رسانه ها عملا به جای آنکه مدیریت فضا را در دست داشته باشند به یکی از عوامل تشنج فضا تبدیل شدند.
*رویکرد منطقی رسانه مقابل بحران ضروری است
کارشناس ارتباطات و رسانه در این خصوص معتقد است که شاید اگر موضوع روز دوشنبه رسانه ای نمی شد زودتر ختم به خیر می شد.ندا عبدی در این خصوص می گوید: طرح این موضوع توسط رسانه_ها به گونه ای بود که برخی کانالهای تلگرامی درخواست ارسال فیلم و عکس از محل وقوع تنش توسط مخاطبان خود را درخواست داده بودند.
وی با بیان اینکه اقدامات نسنجیده برخی رسانه_ها سبب شد تا تعدادی از افراد از سایر محلات و قسمت های شهر در محل وقوع رویداد تجمع کنند، ادامه داد: در این میان رسانه ها شایعات را باور کردند؛ این در حالی است که رسانه به عنوان مدعی العموم نباید شایعات را باور می کرد.
کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی با بیان اینکه شایعه نتیجه بی خبری است، گفت: در این میان دوری از رسالت فراموش شده توسط برخی رسانه ها، سبب شد تا اخبار نادرست یک رسانه به سرعت توسط رسانه ها کپی و بازنشر شوند و این امر نیز ناشی از دیدگاهی است که طی سال های اخیر بر عرصه رسانه استان حکمفرما شده به طوری که در بین رسانه های استان ” اولین رسانه بودن” قابل توجه تر از “برترین رسانه بودن” مد نظر قرار گرفته و چنین دیدگاهی مورد قبول نیست.
عبدی با تاکید بر این موضوع که رسانه حق قضاوت ندارد، گفت: قضاوت در زمان بحران سطحی خواهد بود و باعث ایجاد تنش در جامعه و دامن زدن به بحران می شود و متاسفانه روز دوشنبه برخی رسانه های استان در اخبار خود قضاوت پیش داوری و حتی شایعه سازی کردند.
وی یادآور شد: در مواجهه با چنین مسائلی به جای اینکه هیجانی وارد کار شویم، باید رویکردمان منطقی باشد چرا که در چنین موضوعاتی بحث امنیت ملی نیز مطرح می شود و رسانه ها در پوشش اخبار موظف به رعایت مسائل امنیت داخلی و ملی هستند و در موضوع دیروز نیز برخی رسانه ها از این موضوع غافل شدند.
این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: فراموش نکنیم اگر موضوع روز دوشنبه فرصت زمانی و افراد کمتری را درگیر می کرد بدون شک میزان خسارت مادی و معنوی نیز کمتر می بود.
*ضعف اخلاق حرفه ای رسانه در موضوع مدرسه راه شهدا
رئیس خانه مطبوعات آذربایجان غربی نیز در این زمینه با بیان اینکه رسانه های استان در موضوع بداخلاقی به وقوع پیوسته در مدرسه راه شهدا واقع در محله اسلام آباد ارومیه در زمینه اطلاع رسانی سریع، به خوبی عمل کردند، گفت: متاسفانه مدیریت خبر در شرایط بحران را در رسانه های استان بسیار ضعیف ارزیابی می کنم.
یوسف پیربوداقی با بیان اینکه ضعف مدیریت خبر در شرایط به وجود آمده دیروز به ویژه در کانال های خبری تلگرام مشهود بود، افزود: در این میان آن تعداد از خبرنگاران که در محل رویداد حضور داشتند بیشتر از خبرنگاران رسانه_هایی که صرفا به سایر کانال های خبری اکتفا کرده بودند، گزارش و اخباری حاوی مطالب واقعی تری را منتشر می کردند.
وی یادآور شد: در حوزه مدیریت بحران، در رسانه ها مشکل اساسی داریم؛ رسانه ها در بحث سواد رسانه ای و مدیریت بحران ضعف داشتند و موضوع دیروز به خوبی نشان داد که در این خصوص آنچنان که باید موفق عمل نکردیم.این فعال رسانه ای اعلام کرد: در رویداد مورد نظر متن و محتوای رسانه ها با حال و هوای حاکم بر شهر سازگار نبود و لازم بود در شرایط ایجاد شده بهتر از آنچه عمل شد، اقدام می شد.
پیربوداقی با بیان اینکه این امر نشان داد که خبرنگاران استان نیازمند آموزش های لازم برای حضور در صحنه های بحران و آسیب هستند گفت: در تلاش برای برگزاری دوره آموزشی برای همکاران رسانه ای در زمینه توانمندسازی آنها برای بحران هستیم.
وی با بیان اینکه در حوزه اطلاع رسانی در موارد بحران ضعف ساختاری داریم، گفت: تبیین و تحلیل مسائل توسط خبرنگاران، نیازمند توانمندسازی است و خبرنگاران باید برای اطلاع گیری و اطلاع رسانی در زمان بحران، توانمند شوند.
رئیس خانه مطبوعات آذربایجان غربی از تلاش برای توجه بیشتر به موضوع مدیریت بحران در رسانه ها خبر داد و اظهار داشت: سعی داریم در حوزه بالادستی به چنین مسائلی توجه بیشتری شود و قطعا یکی از برنامه های در دست اقدام خانه مطبوعات، آموزش همکاران رسانه ای به منظور توانمندسازی در زمان بحران است.
پیربوداقی با بیان اینکه آنچه عملا روز دوشنبه در رسانه ها دیده شد این بود که متن و محتوا مبتنی بر نوع مدیریت بحران نبود، افزود: بروز و ظهور تنش هایی که دیروز رخ داد در جوامع مختلف طبیعی است، ولی خلاء سواد رسانه ای در استان محسوس بود و ضعف اخلاق حرفه ای رسانه را شاهد بودیم.
وی اعلام کرد: در این میان برخی خبرنگاران تحلیل مناسب با شرایط حاکم بر جامعه را در رسانه های خود منتشر کردند، که جا دارد از آن دسته از خبرنگارانی که متعهدانه در راستای ایجاد جوی آرام تلاش کردند، تقدیر کنم.
رئیس خانه مطبوعات آذربایجان غربی یادآور شد: در این میان نحوه برخورد برخی رسانه ها که سیستم غیرتعریف شده خبری دارند و از آن جمله می توان به برخی کانال ها اشاره کرد، به جای انتشار مطالب واقعی، مطالب خود را مشابه شب نامه منتشر می کردند.
پیربوداقی اعلام کرد: این نحوه برخورد برخی رسانه ها حمل بر سوء نیت آنها نبوده و ناشی از عدم آموزش و توانمندی آنها بود که امیدواریم چنین رفتارهایی را در آینده از رسانه ها کمتر شاهد باشیم.
وی با بیان اینکه باید به این موضوع توجه داشته باشیم که اگر بحران های مشابهی رخ دهد آیا بار دیگر می توانیم با این روش پیش برویم یا نه؟ گفت: در اینکه تنش روز دوشنبه پرهزینه بود و هزینه های قابل توجهی را به بیت المال تحمیل کرد، شکی نیست و بخشی از این هزینه ها ناشی از انعکاس ماجرا از طریق سیستم خبری ناکارآمد بود که این امر نیز به نوبه خود به سطح سواد رسانه ای، انگیزه و علایق شخصی افراد بر می گردد.این فعال رسانه ای در پایان سخنان خود یادآور شد: در بحث اطلاع رسانی در زمان بحران تنها موردی که باید آن را در اخبار رسانه ها دخالت ندهیم، انگیزه شخصی است.