فروغ زنان نامور در عرصه شعر معاصر

گروه فرهنگی: فرخزاد شاعر معاصر سال ۱۳۱۳ در تهران به دنیا آمد.
پس از پایان کلاس سوم دبیرستان به هنرستان بانوان رفت و خیاطی و نقاشی آموخت. او سرودن شعر را از هفت سالگی آغاز کرد و نخستین مجموعه اشعارش در سال ۱۳۳۱چاپ شد. سپس وارد فعالیت های سینمایی شد و در سال ۱۳۳۸ برای مطالعه و تجربه سینما به انگلیس رفت .
آشنایی با »ابراهیم گلستان« نویسنده و فیلمساز، فرخزاد را بیشتر با دنیای فیلم و سینما درگیر کرد و تا پیش از مرگش در کارگاه فیلم گلستان به عنوان تدوینگر فیلم مشغول بود. او در سال ۱۳۴۱ فیلم مستندی از جذامیان تبریز به نام »خانه سیاه است« تهیه کرد. این فیلم در سال ۱۳۴۲ برنده جایزه بهترین فیلم مستند جشنواره «اوبرهاوزن» ایتالیا شد.
از آثار ادبی فرخزاد می توان به »اسیر« (۱۳۳۱)، »دیوار« (۱۳۳۵)، »عصیان« (۱۳۳۶)، »تولدی دیگر« (۱۳۴۲)، »ایمان بیاوریم به فصل سرد« (۱۳۵۲)، »برگزیده اشعار« (۱۳۵۳) و »گزینه اشعار« (۱۳۶۴) اشاره کرد. گفتنی است که سه کتاب آخر پس از مرگ وی منتشر شدند.
یکی از بهترین اشعار فروغ فرخزاد، شعر پرواز است؛ دلم گرفته است/ دلم گرفته است / به ایوان می روم / و انگشتم را بر پوست کشیده شب می کِشم/ چراغ های رابطه تاریک اند/ چراغ های رابطه تاریک اند / کسی مرا به آفتاب معرفی نخواهد کرد/ کسی مرا به مهمانی گنجشک ها نخواهد برد / پرواز را بخاطر بسپار / پرنده، مردنی است. سرانجام فرخزاد ۲۴ بهمن سال ۱۳۴۵ در اثر سانحه تصادف رانندگی در سن ۳۲ سالگی درگذشت و در آرامگاه »ظهیر الدوله« تهران به خاک سپرده شد.
*سبک و درونمایه
با توجه به سه عنصر وزن، قافیه و شیوه نوشتاری، اشعار فروغ را می توان به قالب های »نیمه سنتی«، »چهارپاره«، »عامی- آهنگین«، »نیمایی« و »نیمایی نو« تقسیم کرد. در قالب نیمه سنتی، اشعاری قرار دارد که از نظر تساوی ارکان در ابیات و همسانی وزن یکسان است اما تغییراتی در شیوه نوشتاری و کاربرد قافیه صورت می گیرد. برای نمونه بخشی از شعر وی که در این قالب سروده شده است را می آوریم؛ ای شب از رویای تو رنگین شده
سینه از عطر توام سنگین شده
ای به روی چشم من گسترده خویش
شادیم بخشیده از اندوه بیش
قالب چهارپاره از دیگر قالب های شعری فروغ است که ۷۵ شعر او را در بر می گیرد. از جمله؛ تو در چشم من همچو موجی
خروشنده و سرکش و ناشکیبا
که هر لحظه ات می کشاند به سویی
نسیم هزار آرزوی فریبا.
گونه عامی- آهنگی دیگر قالب شعری فروغ است که مصراع های آن یا گاهی همه شعر از وزن یکسان با ارکان مساوی برخوردارند. کلیت شعر نیز دارای آهنگی یکنواخت و متناسب با موضوع است. برای نمونه او چنین می سراید؛ علی کوچیکه/ علی بونه گیر/ نصف شب از خواب پرید/چشماشو هی مالید با دس/ پاشد نشس/چی دیده بود؟/چی دیده بود؟/خواب یه ماهی دیده بود.قالب نیمایی یکی از گونه هایی است که ۳۲ شعر فروغ در این قالب سروده شده اند. برای نمونه شعری از او در قالب نیمایی چنین است؛ من از نهایت شب حرف می زنم/ من از نهایت تاریکی/ و از نهایت شب حرف می زنم/ اگر به خانه من آمدی/ برای من ای مهربان چراغ بیاور/ و یک دریچه که از آن/ به ازدحام کوچه خوشبخت بنگرم.قالب نیمایی نو (سبک شخصی فروغ) گونه ای شعری است که هفت شعر از کتابِ ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد را در بر می گیرد. زیرا این اشعار در کنار ویژگی های قالب نیمایی از آن فراتر رفته و یک نوع آشنازدایی از وزن عروضی و نیمایی در آن صورت گرفته است. برای نمونه او چنین می سراید؛ یک پنجره برای دیدن/ یک پنجره برای شنیدن
یک پنجره که مثل حلقه چاهی/ در انتهای خود به قلب زمین می رسد
و باز می شود به سوی وسعت این مهربانیِ مکرر آبی رنگ
یک پنجره که دست های کوچه تنهایی
از بخشش شبانه عطر ستاره های کریم/ سرشار می کند
*ایده و اندیشه فرخزاد
در نظر فروغ قالب شعری مهم نیست بلکه آن چیزی که اهمیت دارد حرف شعر است که باید تازه و برآمده از مسایل محیط و جامعه باشد. همچنین زبان شعر برای فروغ در تعامل با محتوا شکل می گیرد. چیزی که در شعر برای او اهمیت می یابد، آفریدن زبانی است که با فضای شعر هماهنگ باشد. فضایی که قرار است انعکاسی از محیط زندگی شاعر باشد.مسیر رشد و تکامل شعر و اندیشه فروغ را می_توان به ۲ مرحله متفاوت اما منطقیِ پیش و پس از سرودن مجموعه تولدی دیگر تقسیم کرد. در مرحله نخست اشعار او به طور کامل شخصی و رمانتیک است و از آن فراتر نمی رود که در مجموعه های اسیر، دیوار و عصیان مشاهده می شود. در این مرحله با شاعری روبرو هستیم که شعرهایش بازگو کننده دردهای شخصی و عاشقانه است. مرحله دوم اشعار و اندیشه های فروغ پویا و فراتر از سطح رمانتیک است. در این مرحله با دردها و دغدغه های شاعری روبرو می شویم که از اندیشه های رمانتیک و سطحی مجموعه های پیشین بیرون می آید. فروغ فرخزاد در زمره زنان نامور در عرصه شعر معاصر قرار دارد که در قالب های نو آثاری را سروده است. وی در زمینه سینمای مستند نیز اثری ماندگار درباره زندگی جذامیان از خود به یادگار گذاشت.
*نقد و بررسی
منتقدان بر این باورند که سه مجموعه نخست اشعار فروغ، او را در ردیف شاعران تغزلی قرار می دهد اما روح تازه جویی و حرکت به سوی مرزهای تازه و کشف دنیاهای تازه با زمینه هایی نو از فروغ چهره ای انسانی و جهانی می سازد.»رضا براهنی« منتقد سرسخت معاصر، از »من تغزلی« در فروغ حرف می زند. من تغزلی که به باور براهنی، فروغ از آن متاثر بود و در زندگی و شعر فرخزاد، وجود داشت.