فرهنگ کنترل رفتار هیجانی در شبکه‌های‌ اجتماعی

گروه فرهنگی: استفاده از رسانه‌های نوین این روزها به امری کاملا طبیعی تبدیل شده است. »توئتیر« هم یکی از این رسانه‌ها است که به دلیل حضور شخصیت‌های سیاسی مهم و روزنامه‌نگاران به نسبت، فضای جدی‌تری دارد. اما در این میان انتشار اخبار کذب یا بدون منبع از سوی برخی روزنامه‌نگاران و واکنش‌های هیجانی نسبت به رویدادهای مهم باعث شده تا اعتبار حرفه‌ای خبرنگاران با چالش‌ها و تردیدهایی مواجه شود. مدتی است که شخصیت‌های سیاسی دنیا در شبکه‌های اجتماعی به ویژه‌ »توئیتر« اظهارنظرهای رسمی و اغلب مهم می‌کنند و در واقع از رسانه‌های فردی برای ارتباطی مستقیم و به دور از فیلترهای رسانه‌های جمعی با مردم بهره‌ می‌برند. در این میان خبرنگاران نیز در این فضا که طبیعتا از خط قرمزهای کمتری نسبت به رسانه‌های رسمی برخوردار است، از امکان اعلام اخبار دست‌اول و اظهارنظرهای شخصی و کارشناسی‌شده استفاده می‌کنند.
اما به نظر می‌رسد برخی روزنامه‌نگاران، تفاوتی میان اظهارنظرهای کارشناسی‌شده با خط‌قرمزهای کمتر را با واکنش‌های تند و هیجانی قائل نیستند و در بسیاری از مواقع بدون توجه به جایگاه اجتماعی که از آن برخوردارند، همانند یک شهروند عادی واکنش‌های هیجانی نشان می‌دهند.
همین امر باعث شده تا مدیران رسانه‌های رسمی توجه بیشتری به عملکرد خبرنگارانشان در رسانه‌های اجتماعی داشته باشند و از آنها بخواهند در صورتی که در اکانتشان اعلام می‌کنند خبرنگار چه رسانه‌ای هستند، باید حتما مطابق با سیاست‌های آن رسانه موضع‌گیری کنند یا حداقل اعلام کنند که در این صفحه صرفا نظرات شخصی‌شان را مطرح می‌کنند.
این رویکرد مدیران رسانه از دو جهت عنوان می‌شود؛ اول جلوگیری از واکنش‌های هیجانی و غیرحرفه‌ای برخی از خبرنگاران و دوم کاهش اظهارنظرهای خبرنگارانی که برخلاف سیاست‌های رسانه‌شان، موضع‌گیری می‌کنند؛ البته این رویکرد با مخالفت بسیاری از خبرنگاران همراه شده است.
بسیاری از اصحاب رسانه و قلم بر این باورند که رفتارهای هیجانی برخی از خبرنگاران نمی‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای برای کنترل مطالب منتشرشده سایر خبرنگاران باشد. به دلیل همین اختلاف‌نظرها است که بسیاری از رسانه‌های جهان آیین‌نامه‌ای تدوین می‌کنند که خبرنگاران برای حضور در شبکه‌های اجتماعی موظف به پیروی از آن هستند.
در این میان باید به این نکته توجه کرد که فارغ از چگونگی اعلام‌نظرهای آزادانه خبرنگاران در رسانه‌های اجتماعی، عملکرد غیرحرفه‌ای و هیجانی برخی از خبرنگاران، تنها به رسانه‌ محل فعالیت آنها آسیب وارد نمی‌کند و آبروی حرفه‌ای صنف خبرنگاران را نیز تحت شعاع قرار می‌دهد.
واکنش خبرنگاران باید با مردم عادی متفاوت باشد
مهدی رحمانیان درباره رفتار هیجانی برخی خبرنگاران در رسانه‌های اجتماعی معتقد است که »مدل واکنش یک روزنامه‌نگار حرفه‌ای باید با واکنشی که افراد عادی دارند، متفاوت باشد و رفتارهای هیجانی نداشته باشند. عجله‌ای که برخی خبرنگاران برای انتشار اخبار در رسانه‌های اجتماعی دارند، آن هم در شرایطی که دبیر، سردبیر و مدیرمسؤولی نیست که مطلب آنها را بازخوانی کند، باعث می‌شود تا هیجانات آنها با خبر آمیخته و رفتارشان هم همانند شهروندان معمولی شود.«
او همچنین درباره اظهارنظرهای خبرنگاران درباره رویدادهای مهم کشور در رسانه‌های اجتماعی، خاطرنشان کرد: در رسانه‌های مهم جهان هم خبرنگاران آنقدر آزاد نیستند که هر طور می‌خواهند در شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنند و باید حتما چارچوب‌های سیاسی رسانه‌شان را رعایت کنند. در ایران نیز باید این سیاست اعمال شود. نمی‌شود که خبرنگار در رسانه یک مدل رفتار کند و در شبکه‌های اجتماعی رفتار دیگری از خود نشان دهد.
او با بیان اینکه»وقتی خبرنگار در رسانه‌ای فعال است هویت مشترکی پیدا می‌کند«، اظهار کرد:‌ اصلا منظورم این نیست که هویت مستقل خبرنگار را زیر سوال ببرم. باید به این نکته توجه کرد وقتی خبرنگار در رسانه‌ای فعال است و به واسطه آن رسانه شهرت پیدا می‌کند، نمی‌تواند در شبکه‌های اجتماعی سیاست‌هایی را اتخاذ کند که با سیاست‌های رسانه‌ای که در آن کار می‌کند مخالف باشد. چراکه این رویکرد برای خبرنگار، رسانه و مخاطب یک آفت است.
خبرنگار، فعال سیاسی نیست!
مهدی بختیاری که خود از خبرنگاران فعال در »توئیتر« است در این باره به ایسنا گفت: فکر می‌کنم در رسانه‌های مهم دنیا قوانین حضور خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی به صورت رسمی یا غیررسمی با آنها در میان گذاشته می‌شود؛ اینکه رویکرد یک خبرنگاری در شبکه‌های مجازی قاعدتا نمی‌تواند مخالف رویکرد رسانه‌ای که در آن کار می‌کند، باشد. چراکه به هر حال موضع‌گیری‌های یک خبرنگار در رسانه‌های اجتماعی ناخودآگاه به رسانه‌ای که در آن حضور دارد، ربط داده می‌شود.
او افزود: ما در کشور خودمان نمونه‌ این موضوع را زیاد دیده‌ایم. هر چقدر هم که خبرنگاران در صفحه‌شان بنویسند صرفا نظرات شخصی‌شان را مطرح می‌کنند، اما بارها دیده شده که خبرنگاری مطلبی را نوشته و عده‌ای هم از آن مطلب استفاده یا سوءاستفاده کرده‌اند.
به عنوان مثال می‌گویند که »خبرنگار فارس« فلان مطلب را نوشته است و شخصیت حقوقی فرد را مطرح می‌کنند. در صورتی که ممکن است واقعا موضع آن خبرنگار با رسانه‌ای که در آن کار می‌کند، ارتباط نداشته باشد. بنابراین کاملا منطقی است که رسانه‌ای از خبرنگاران خود بخواهد موضع‌گیری‌های آنها در شبکه‌های اجتماعی مخالف با رویکردهای کلی رسانه‌ نباشد.
بختیاری یادآور شد: خبرنگار نمی‌تواند به عنوان یک شخص حقیقی موضع‌گیری کند که منجر به دردسر برای رسانه شود. بنابراین این حق طبیعی هر رسانه‌ای است که از خبرنگاران خود بخواهد برخلاف رویکرد کلی رسانه‌ای که در آن حضور دارند، اعلام موضع نکنند. ما در خبرگزاری »فارس« قاعده‌ای کلی داریم که خبرنگار نمی‌تواند برخلاف رویکرد کلی رسانه، اعلام موضع کنند.
چراکه در شبکه‌های اجتماعی آن خبرنگار را با هویت خبرنگار »فارس« می‌شناسند؛ به عنوان مثال ممکن است اگر من به عنوان یک شخصیت حقیقی وارد فضای »توئیتر« شوم، اظهارنظرها و موضع‌گیری‌هایم چندان اهمیتی برای دیگران نداشته باشد، اما وقتی به عنوان خبرنگار خودم را معرفی می‌کنم، بحث حقوقی و اعتماد مخاطب مطرح می‌شود.
رسانه‌ها باید به فکر یک آیین‌نامه باشند
همچنین جواد دلیری در این باره اظهار کرد: تا جایی که من می‌دانم، در فضای رسانه‌ای دنیا تلاش شده آیین‌نامه‌هایی تدوین شود که طبق آن خبرنگاران بر اساس سیاست‌های رسانه‌هایی که در آن کار می‌کنند، در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشند و اگر بخواهند فعالیت غیر داشته باشند باید برای خودشان اکانت‌های شخصی ایجاد کنند.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایسنا،او ادامه داد: در ایران با توجه به اینکه شبکه‌های اجتماعی به تازگی رشد کرده است، آیین‌نامه مشخصی هم در این باره وجود ندارد و بعضا به صورت شفاهی در برخی رسانه‌ها به خبرنگاران چارچوب‌هایی اعلام شده است که بیشتر جنبه قول و قرار شفاهی دارد؛ این در حالی است که به طور کلی در جهان عرف است که خبرنگاران سیاست‌های رسانه خود را رعایت کنند، اما چه خوشمان بیاید و چه نیاید این اتفاق در کشور ما رخ نمی‌دهد.
فعالیت بسیاری از ما خبرنگاران در شبکه‌های مجازی، مستقل از رسانه‌هایمان است و گاهی اوقات بی‌توجه به سیاست‌های رسانه‌ای که در آن کار می‌کنیم، مطلبی را می‌نویسیم. این موضوع مشکلات زیادی را نه تنها برای رسانه و خبرنگار ایجاد می‌کند، بلکه باعث ایجاد تناقض در ذهن مخاطبان نیز می‌شود.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com