فرهنگ رسانه¬ای شدن در معاصرت با جهان امروز
گروه فرهنگی: یکی از عوامل اصلی ساختار فرهنگی در اجتماعی که ما در آن زندگی میکنیم رسانهها هستند، یعنی رسانه فقط یک ابزار در زندگی امروز ما نیست؛ آنگونه که مثلا روزگاری بیل یا کلنگ در زندگی کشاورزی نقش تکنولوژی را داشت، یا آنگونه که ممکن است ما تصور کنیم قاشق یا چنگال به عنوان بخشی از تکنولوژیهای کاربردی نقشی در فرهنگ غذایی ما دارند. تکنولوژیهای رسانهای و ارتباطی از نوع بیل و کلنگ یا کارد و چنگال نیستند که ابزارهایی با عملکردهای محدود در زندگی ما باشند. رسانههای جمعی و ارتباطی اساسا ابزار نیستند بلکه یک چارچوب یا موقعیت برای زندگی هستند، جهان ویژهای هستند که ما در آنها استقرار پیدا میکنیم، نه اینکه رسانهها در زندگی ما استقرار پیدا کنند. یعنی مجموعه ابزارها و تکنولوژیهای ارتباطی که ما به آنها گفته می¬شود تکنولوژی و بیش از آنکه ابزار باشند موقعیت هستند. چارچوب اجتماعی-فرهنگی هستند که ما در آن چارچوب استقرار پیدا میکنیم. ما در جهان ماهوارهها، روزنامهها کانالهای تلویزیونی و جهان رادیوها تنفس اندیشه، احساس و ادراک میکنیم. بنابراین ما باید جهان رسانهای- ارتباطی امروز را مثل جَو و اتمسفری ببینیم که اگر آلوده باشد تنفس فرهنگی ما آلوده است، اگر پاک باشد تنفس ما پاک است اگر نشاط بخش باشد ما سرزنده و پرنشاط هستیم و هر ویژگی که آن جهان پیدا کند ما هم آن ویژگیها را پیدا میکنیم. دلیل دوم برای بحث رسانه و فرهنگ این است که جامعه ما با یکسری چالشها، تضادها و تعارضها در جهان رسانهای شده مواجه است که باید آنها را بررسی کنیم. سومین دلیل برای اهمیت بحث درباره رسانه و فرهنگ به این واقعیت برمیگردد که رسانهها به عنوان جهان امروزی که ما در آن استقرار پیدا کردهایم و به عنوان انقلابی که ساختار عواطف و احساس ما را دگرگون میکند موضوعی است که ما به کمک تحلیل، تفسیر و توضیح چگونگی پیوند و مناسبات آنها با خودمان میتوانیم نوعی آگاهی انتقادی نه تنها درباره رسانهها و فرهنگ و روابط آن بلکه درباره کلیت زندگی اجتماعی بدست آوریم. یکی از نیازهای مبرم انسان امروزی به ویژه جامعه ایران امروز نیاز به رسیدن به یک نوع فهم از کلیت جامعه و فرهنگ در دنیای امروز و ایران امروز است.
جامعهشناسان، انسانشناسان، محققان گروههای مختلف، اُدبا، هنرمندان، روزنامهنگاران و همه کسانی که دستاندرکار شناخت جامعه و فرهنگ هستند روزانه هزاران و شاید میلیونها صفحه و متن تولید و توزیع میکنند تا به نوعی به ما کمک کنند که آگاهانهتر و بابصیرت و بینایی بیشتری جایگاه خودمان به عنوان شخص یا به عنوان عضوی از جامعه را شناسایی کنیم. بفهمیم مسائلی که ما با آن درگیر هستیم چقدر کاملا شخصی است و چقدر به تاریخ، جامعه و سرنوشت جمعیمان بستگی دارد. اما با وجود تلاشهای وسیعی که صورت میگیرد و خود رسانهها هم در تولید و توزیع آن نقش جدی دارند، واقعیت این است که هنوز اکثریت مردم ایران در زمینه فهم اینکه جامعه و فرهنگ امروز ایرانی چه ویژگیهایی دارد، کجا قرار گرفته است، آینده چگونه خواهد بود و ما به سوی چه وضعیتی در حال حرکت هستیم، هیچ تصور روشنی ندارند. پیچیدگیها و فرا پیچیدگیهای جامعه امروز تنوع و تکثر دیدگاههای موجود و نبود حداقل اجماع در بین نخبگان، روشنفکران روشناندیشان و روشنگران جامعه مانع از این شده است که تودههای مردم، دانشجویان نسلهای جوان و همه گروههایی که به یک نوع پرتوافکنی روشنایی بخش به زندگی خودشان نیاز دارند، به این بصیرت و بینایی دسترسی پیدا کنند.
بحث درباره رسانه و فرهنگ این امکان را به ما میدهد که احتمالا بتوانیم به آن فهم کلی یا درک از کلیت جامعه نزدیک شویم. بنابراین من فکر میکنم همه کسانی که مایل هستند از راه آگاهی بیشتر به زندگی خودشان کمک کنند، یا از طریق خودآگاهی انتقادی نقش خودشان را به عنوان یک بازیگر اجتماعی، یک کنشگر و یک شهروند فعالتر و تاثیرگذارتر ایفا کنند، اینها باید درباره رسانه و رسانهها، ارتباطات و مناسباتی که اینها با فرهنگ و جامعه ایران دارند بیشتر گفتوگو و بحث کنند. به عبارت دیگر ما نباید رسانه را تنها به عنوان کالایی که مصرف میکنیم بپنداریم. ما نباید منفعلانه در برابر رسانه ایفای نقش کنیم ما باید متوجه باشیم که همه هستی فردی و جمعی ما در جهان رسانه در حال شکلگیری است. در این وضعیت اگر منفعل باشیم در واقع مثل این است که در جهان واقعی زندگیمان یا به تعبیر جامعهشناسان »زیست جهانمان«، بیتفاوت و سست هستیم و گویی داریم به شیوه یک فرد تنبل، خودباخته، ترسو یا یک فرد ناآگاه در این جهان رسانهها زندگی میکنیم. ما باید به یک بینش کلی درباره جهان رسانه دسترسی پیدا کینم تا بتوانیم جایگاه خودمان را در فضای رسانهای و جهان رسانهای تعریف کنیم. بتوانیم یک شهروند خلاق و تاثیرگذار در این جهان رسانهای باشیم.
مطالعات رسانهای چه میگویند؟
نویسنده این نوشتار به عنوان کسی که تا حدودی بحثهای فرهنگی را در جهان امروز مطالعه میکند میبیند که هر روز دهها، صدها و شاید هزاران مقاله جدید درباره رسانهها و جامعه و فرهنگ به زبانهای مختلف منتشر میشود. این حجم آثار مکتوب نشان میدهد که واقعا در دنیای امروز حجم عظیمی از مطالعات را در زمینه رسانهها و فرهنگ تولید میشود. این مطالعات میتوانند برای جامعه ایران مفید و یا مضر باشند. مفید باشد در صورتی که ما بتوانیم یک نگاه جهان محلی داشته باشیم یعنی بتوانیم امر محلی رسانه و فرهنگ را در ایران ببینیم اما از زبان و مفاهیم نظریههای جهانی هم کمک بگیری؛ و میتواند مضر باشند اگر در چارچوب تجربه ایرانی رسانه و فرهنگ گفتمان نکنیم.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۶ آبان ۱۳۹۲ ساعت ۶:۱۲ ق.ظ