غربت فرهنگ اصیل آذری در معماری و شهرسازی آذربایجان
مهدی خدادوست گمچی
گروه تحلیل :امروزه تمامی کشورهای جهان در تلاشند تا در رقابتی تنگاتنگ جهت دستیابی و افزایش سهم خود از تکنولوژی و فن آوری های مهم و جدید در حوزه های مختلف گوی سبقت را از یکدیگر بربایند. تولید علم و تکنولوژی و دستیابی به فن آوری های مختلف، باعث تحولات گسترده ای در تولید محصولات و کالاهای مختلفی در تمامی زمینه ها شده است. کابرد محصولات و کالاهای جدید، باعث تغییر فرهنگ خانواده ها و تحول در سبک زندگی در تمامی کشورها شده است. با ایجاد شکاف علمی و تکنولوژیک بین کشورها و ایجاد مناسبات گسترده بین المللی و نیاز بسیاری از کشورهای جهان سوم به تامین کالاهای ضروری از کشورهای دارای تکنولوژی، انتقال فرهنگ و سبک زندگی از کشورهای قدرتمند که دارای صادرات گسترده ای می باشند به کشورهای وارد کننده کالا به امری بدیهی و غیرقابل اجتناب تبدیل شده است. به همین دلیل این کشورها با استفاده از این پتانسیل نسبت به صدور فرهنگ خود به سایر کشورها اقدام می نمایند و طی این تحول فرهنگی در کشورهای مقصد، بدنبال منافع طولانی مدت برای کشور خود می باشند. کمترین سودی که این کشورها از این استحاله فرهنگی خواهند برد، وابستگی فرهنگی و نیاز به تداوم ارتباطات فرهنگی و به تبع آن ادامه وابستگی های مادی و معنوی به کشور مبدا می باشد.
کشور عزیزمان به عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی ترین تمدن های بشری بر روی کره خاکی می باشد که این قدمت با ارزش و طولانی مدت در طی زمان باعث تشکیل یک ساختار قوی فرهنگی شده است. منطقه آذربایجان با قدمتی در حدود ۷۰۰۰ سال دارای یکی از اولین تمدن های بشری می باشد که اسناد معتبری در جهت تایید این موضوع بدست آمده است که جام حسنلو با قدمتی بالغ بر ۷۰۰۰ سال یکی از مهمترین و شاخص ترین این اسناد می باشد. اقلیم مناسب آب کافی و وجود آب و هوایی مناسب در این منطقه، از مهمترین عوامل تشکیل اولین جوامع در این استان می باشد.
با وجود غنای فرهنگی با چنین قدمت، اصالت و پیشینه، متاسفانه نمود این فرهنگ ناب نه تنها در ساختار استان مشاهده نمی شود بلکه در غربتی مثال زدنی، آثار آن روز به روز در سیمای استانمان در حال محو شدن می باشد. فرهنگ کهن و قدیمی منطقه و فرهنگ ناب اسلامی دو پایه اصلی تشکیل دهنده فرهنگ استان می باشند که تلفیق این دو فرهنگ باعث سیطره فرهنگی بی_نظیر طی سالیان طولانی بر این منطقه می باشد.
یکی از مهمترین شاخص های فرهنگی در هر منطقه، معماری و شهرسازی و مفاهیم حاکم بر آن می باشد. در فرهنگ اصیل آذربایجان و فرهنگ ناب اسلامی یکی از مهمترین مکان هایی که طرح های ویژه ای برای طراحی و بهره برداری از آن وجود دارد، محل سکونت و یا باصطلاح منزل یا خانه می باشد.
حفظ حریم خصوصی، توجه به جداسازی فضاهای خصوصی و عمومی، حفظ بهداشت عمومی با جانمایی صحیح فضاهای آشپزخانه و سرویس های بهداشتی و رعایت نکاتی جه حفظ آرامش زن و کودکان در منزل، از جمله مواردی هستند که در معماری سنتی حاکم بر استان ما مشاهده می شدند.
تفکیک فضای داخلی به اندرونی و بیرونی، قرارگرفتن مطبخ یا همان آشپزخانه در محلی از ساختمان که دارای تهویه مناسب باشد و قرارگیری سرویس های بهداشتی از خارج از فضای زندگی از جمله نکات رایج رد طراحی های سنتی ساختمان ها بودند. با افزایش مراودات فرهنگی با کشورهای اروپایی و ورود کالاها و اجناس فرنگی به کشورمان، و در فقدان فعالیت های فرهنگی متناسب و لازم جهت ترویج و حفظ سنت ها، فرهنگ آن کشورها نیز بسرعت بر ساختار فرهنگی ما چیره شدند. از مهمترین تغییراتی که در سبک زندگی ایرانی اسلامی مشاهده می شود، تغییر در معماری و دکوراسیون داخلی ساختمان ها و منازل مسکونی می باشد. شاید این تغییرات در کوتاه مدت به دلیل ایجاد تنوع در فضای فرهنگی، مطلوب و با اقبال جمعی مواجه شده باشند اما دیری نخواهد پایید که به دلیل عدم انطباق با فطرت انسانی و به دلیل آنارشی موجود در طراحی، روح کاربران خود را خواهند آزرد.
با افزایش گستره تغییرات فرهنگی در سطح جامعه، تغییرات عمده ای نیز در شهرسازی استان رخ داده است. عدم وجود خط آسمان حتی در یکی از خیابان های استان، عدم برنامه ریزی شهری جهت ایجاد نظم و هماهنگی، عدم نمود فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی در ساختار شهری فقدان سیاست کلی شهرسازی بر مبنای اصالت های فرهنگی، تخلفات متعدد در حوزه ساختمان و عدم هماهنگی سازمانهای ذیربط در صنعت ساختمان از جمله مشکلاتی است که روز به روز چهره شهرهای ما را از سنت های اصیل دورتر می_سازد.
تشکیل کارگروه ویژه با حضور اداره راه و شهرسازی، اداره استاندارد، سازمان نظام مهندسی، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره تبلیغات اسلامی، شهرداری ها، دانشگاههای و چهره های علمی تاثیرگذار در حوزه معماری، با دستور بررسی و تعیین سیاست های کلی طراحی ساختمان و شهرسازی بر مبنای فرهنگ ایرانی اسلامی در سطح استان می تواند علاوه بر بروزسازی و استفاده از مصالح جدید و مدرن جهت افزایش ایمنی، کیفیت، استحکام و عمر ساختمان ها، منشا تحولاتی شگرف در معماری ساختمان ها و در مقیاسی بزرگتر در شهرسازی استان بوده و این تغییرات باعث حفظ و تقویت پایه های فرهنگ این مرز و بوم و اشاعه این فرهنگ اصیل و دلنواز گردد. همچنین می تواند با ایجاد بسترهایی جدید و ماندگار جهت تقویت صنعت توریسم در استان، نقش مهمی در توسعه اقتصادی استان ایفا نماید.
یکی دیگر از عوامل مهم تقویت فرهنگ اصیل آذری در جهت نمود این فرهنگ در سیمای شهرهای استان، ایجاد اقبال عمومی جهت بازگشت به فرهنگ بومی و دلنشین آذربایجان می_باشد. ابزارهای لازم جهت تحقق این مهم، تبلیغات گسترده مستقیم و غیر مستقیم می باشد که رسانه ملی و جراید می توانند نقش تاثیر گذاری را ایفا کنند.
این نکته نیز باید فراموش نشود که با تغییر نسل ها و عدم انتقال فرهنگ اصیل به نسل های جدید، خطر فراموشی و از بین رفتن سنت های بومی که با تلاش چندین ساله، سینه به سینه به ما منتقل شده است، وجود دارد.
امید است با برنامه ریزی های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت و ایجاد ساختار ماندگار و تغییرات اساسی در شهرسازی استان به عنوان مهمترین و ماندگارترین ابزار، جهت حفظ و توسعه فرهنگ اجدادی خود، این امانت گرانبها را به نسل های بعدی خود منتقل کنیم.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۵ شهریور ۱۳۹۴ ساعت ۴:۴۶ ق.ظ
