عباس توفارقانلینین تربیوی یؤنلری
حاضرلایان: سولماز اسدی
(نصیحتنامه و اوستادنامه‌لری)
اوزون زامان‌لار شفاهی ادبیاتا، آشیق صنعتینه رسمی دایره‌لرین اؤگئی مناسبتی سانکی، خالقی توپلومو، اوخوجونو چاشدیرمیشدی.
تانینمیش کلاسیک فولکلور آراشدیریجییمیز فریدون بگ کؤچرلی‌دن اوزو بری عالم‌لریمیز آشیقلارین یارادیجیلیغینا مراجعت ائدیر، اونلاری آشیق صنعتینین گؤرکملی،تانینمیش، استعدادلی فلسفی دونیاگؤروشلو نماینده‌لری کیمی قلمه آلیر،تبلیغ ائدیر، لاکن بو تبلیغات کاغذلاردا قالیر کوتلوی کاراکتئر داشیمیردی.
سون چاغلاردا شوکورلر اولسون کی، آشیق صنعتی ده اؤز لایقلی قیمتینی آلدی. بو گون آشیقلار حاقیندا، ائله‌جه ده عباس توفارقانلی حاقیندا دقیق علمی اساسلارا سؤیکنن اثرلر نشر اولونور.
“آذربایجان آشیق صنعتینین اساس “حق آشیق”لارینی یئتیرمیش تبریز–قاراداغ محیطی تشکلدن اوزو بری هم ایفاچی، همده یارادیجی محیط کیمی فعالیت گؤسترمیشدیر… تبریز–قاراداغ آشیق محیطی تاریخاً بو بؤلگه‌لردن چیخان استعدادلی صنعتکارلارلا شهرتلنمیشدیر. توفارقانلی عباسین، خسته قاسمین بورادا یئتیشمه‌سی، قوربانی‌نین، ساری آشیغین اصلاً قاراداغلی اولماسی بیر چوخ کلاسیک خالق داستان‌لارینین (“خسته قاسم”، “عباس – گولگز”، “نجف – پریزاد”، “آشیق غریب” و س.) یورد یئری‌نین قاراداغا باغلانماسی تبریز– قاراداغ آشیق محیطینده ساز-سؤز صنعتکارلارینین تاریخ بویونداکی یوکسک سویه‌سیندن خبر وئریر (محرم قاسم‌لی “اوزان دونیاسی” ژورنا‌لی ص.۲۵، ۲۷٫)
بلی، بو صنعتکارلار (آشیق عباس توفارقانلی، خسته قاسم، قوربانی، آشیق آلی، آشیق علعسگر و باشقا‌لاری) حق آشیقلاریمیز اولماقلا یاناشی، هم ده علم، مریفت، فضیلت صاحب‌لری، عالیم-آشیقلار، فیلوسوف-شاعرلر ایدی‌لر.
عباس توفارقانلینین اوستادنامه‌لری و نصیحتنامه‌لری زامانلارین سیناغیندان کئچمیش، بو گونده آکتوال‌دیر. مثلاً، اوستاد آشیغین “اولماز” ردیفلی قوشماسیندا دئییلیر:
اؤزوندن کیچیگی ایشه بویورما،
سؤزون یئره دوشر، هئچ مقدار اولماز.
هر نه کی ایش توتسان اؤز الینله توت
انسان اؤز ایشینده جفاکار اولماز.
***
اؤزوندن بؤیوگون ساخلا یولونو،
دوشن یئرده سوروش عرضی-حالینی.
آمانات، آمانات، قونشو مالینی!
قونشو یوخ ایسته‌ین اؤزو وار اولماز.
بؤیوک اوزاق گؤرنلیکله دئییلمیش بیر ائل مدرکی‌نین سؤزودور بونلار. بیزیم مدرکلریمیزین بو جور اوزاق گؤرنلیگی بعضاً آدامی حیرته گتیریر.مجلسلرده ادب-ارکان بیلمک، بؤیوک-کیچیک یئری گؤزلمک ان گؤزل معنوی کیفیتیمیزدیر بیزیم. یوخاریدا مثال گتیردیگیمیز “اولماز” ردیفلی قوشما بئله بیر سونلوقلا بیتیر:
سوروشون، قول عباس، حالین نئجه‌دیر؟
گوندوزلریم آی قارانلیق گئجه‌دیر!
سرو آغاجی هر آغاجدان اوجا‌دیر
اصلی قیتدیر، بوداغیندا بار اولماز!
“گوندوزلریم آی قارانلیق گئجه” اولان آشیق “اوجا”لیق، “بار”سیزلیق، “قیت”لیق – دئییب، داد دؤیور! قوشمادا فکرین ییغجاملیغی، افاده‌لرین آلمازدان کسرلی دئییم طرزی خصوصیله دقته لایقدیر. زامانین بورولغانینا دوشموش، دؤورلرین فیرتینالاریندان چیخمیش بو منطقه ایندی ده بیگانه قالا بیلمیرسن! بعضا ایدمان شارلاری کیمی شیشیردیلیب، گؤزه بؤیوک گؤستریلن انسانلارین سونرا‌دان معنویاتسیزلیغی، خالقینا دؤنوکلوگو اوزه چیخیر، افشا اولونور.
قوشما‌لارین ایکی‌سینی ده اوخویاندان سونرا ایستر-ایسته¬مز حیاتا، انسان‌لارا مناسبتین دگیشیر.
بد اؤولادی ازل باشدان تانیرام…
کؤکونو تانیمایانلار، گؤزللیگی یادلارین رنگارنگلیگینده آختارانلار، راحتلیغی بیگانه‌لرله اگلنجه‌لرده تاپانلار اؤز خالقی‌نین اؤولادی دگیل‌لر! بو، قوشمانین اساس مفهومودور:
اولغون جوشا گلسه، کؤپوک یاغ اولماز
سؤیود بار گتیرسه، باغچا-باغ اولماز.
زیبیل تپه اولسا، کوللوک داغ اولماز
یئل اسنده آلچاقلارا ائندیرر!
بو قوشما آشیغین اؤزونه¬ مخصوص گوجلو پوئتیک سسلشمه‌سی ایله مشایعت اولونموش قولاغا خوش گلن، آواز یارا‌دان عبرت آمیز بیر دئییمله بیتیر:
عباس دئییر بو سؤزلری سریندن،
آرخی وورون، سویو گلسین دریندن
ائل بیر اولسا، داغ اوینادار یئریندن
گوج بیر اولسا، ضرب کرن سیندیرار!
“جسارتله دئمک اولار کی، اوستادنامه‌لر آشیق ادبیاتیندا فلسفی شعر آدلانا بیله‌جک زنگین و موضوع اعتباری ایله رنگارنگ بیر ساحه‌دیر کی هله ایندیه قدر اؤیره¬نیلمه‌ییب‌دیر”. (V.ولی¬یئو “آذربایجان شفاهی خالق ادبیاتی” آدو. باکی،۱۹۷۰)
عالیمیمیز دوز دئییر. بیز عباس توفارقانلی‌دان چوخ شئی اؤیرنمه¬لی ییک، حتی دوشمنه قارشی موبارزه یول‌لارینی دا ائله عباس توفارقانلی‌دان اؤیرنمه¬ لی ییک!
بو بندده¬کی سؤزلرین صدالانماسی، منطقین بیر-بیرینی تماملاماسی جانلی اورقانیزمین تنفسو پروسئسینه بنزه¬ییر. انسان تنفس‌سوز، سؤز منطق‌سیز یاشاماز!
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۴ اسفند ۱۳۹۲ ساعت ۱۰:۴۲ ق.ظ
