مهدی قلی پور
گروه اقتصادی: با توجه به نقش فعالیت کارخانجات قند در تولید و اشتغال‌زایی در منطقه ساماندهی و ایجاد تعادل بین تولید و جذب محصول، از جمله ضروریاتی است که باید به آن توجه اساسی شود.
آذربایجان غربی یکی از قطب‌های اصلی تولیدکننده چغندرقند در کشور است و به دلیل بالا بودن نیاز آبی محصول چغندرقند و مشکلات حوزه آبریز دریاچه ارومیه، در سال زراعی جاری حدود ۲۶ هزار هکتار از اراضی زراعی استان زیر کشت محصول چغندرقند رفته است.
با توجه به اینکه معمولا” برداشت چغندرقند از اواخر شهریور ماه آغاز و تا اواخر آذرماه به طول می‌انجامد، کارخانه‌ها قند استان باید بر اساس اعلام زمان برداشت و جذب این محصول توسط مرکز تحقیقات کشاورزی استان نسبت به تحویل چغندرقند کشاورزان اقدام کنند.
با توجه به نقش فعالیت کارخانه‌ها قند در تولید و اشتغال‌زایی در منطقه، ساماندهی و ایجاد تعادل بین تولید و جذب محصول، از جمله ضروریاتی است که باید به آن توجه اساسی شود.
در سطح استان فقط در شهرستان‌های تکاب و سردشت چغندرقند کشت نمی‌شود و بیشترین سطح زیر کشت چغندرقند در استان مربوط به شهرستان‌های پیرانشهر، میاندوآب، نقده و اشنویه است.این در حالی است که اخیرا مسئولان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی از ۵ کارخانه قند موجود در استان خواسته‌اند که تا ظرف مدت ۱۵ روز از زمان تحویل محصول،۵۰ درصد بهای تحویلی چغندرکاران را پرداخت و باقیمانده را تا زمان اتمام تحویل محصول به کارخانه به حساب آن‌ها واریز کنند.قیمت خرید محصول چغندرقند برای سال جاری در حدود دو هزار و ۱۰۰ ریال با عیار ۱۶ درصد تعیین شده است و این در شرایطی است که پیش‌بینی می‌شود با آغاز برداشت محصول چغندرقند در استان، حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن چغندرقند در آذربایجان غربی تولید گردد.البته محصول چغندرقند چند سالی است که به دلایل مختلف اهمیت و ارزش خود را در میان جامعه کشاورزی از دست داده و به محصولی طلسم شده تبدیل گشته که تمایل کشاورزان برای کشت آن سال به سال کمتر و کمتر می‌شود. آذربایجان غربی مقام دوم تولید محصول چغندر در کشور را دارد و زمین‌های زراعی این استان استعداد بسیار بالایی برای تولید چغندرقند دارند ولی به دلیل اینکه برخی محدودیت‌ها برای کشت این محصول اعمال می‌شود، عملا از زمین‌ها بهره‌برداری لازم به عمل نمی‌آید.چغندرقند در آذربایجان غربی که زمانی به عنوان یکی از محصولات پردرآمد برای کشاورزان به حساب می‌آمد، به دلیل نداشتن خریدار ارزش و جایگاه خود را امروزه از دست داده است.
واردات بی‌رویه شکر از خارج و قیمت پایین آن باعث شده شماری از کارخانه‌ها چغندرقند بجای خرید محصول چغندرکاران از شکرهای خام وارداتی با قیمت پایین برای تولید قند استفاده نمایند.
این در حالیست که کارخانه‌های قند هنوز نتوانسته‌اند بدهی‌های سال گذشته خود به کشاورزان را پرداخت کنند و همین امر هم مشکلات کشاورزان منطقه را دو چندان کرده است.
هر سال نسبت به سال قبل مشکلات جدیدتری بر سر راه کشت چغندر در آذربایجان غربی ایجاد می‌شود که موجب یاس و دلسردی کشاورزان شده است.
البته برخی سیاست‌های دولت نیز در سال‌های گذشته نیز در راستای جلوگیری از خشک شدن دریاچه و با توجه به احتیاج زیاد چغندرقند به آب اعمال شده و تولید آن به دیگر حوضه‌های آبریز استان منتقل شده است.
آذربایجان غربی قادر است در صورت جذب محصول تولیدی کشاورزان سالانه دو میلیون تن چغندر تولید نماید که در حال حاضر به دلیل نبود کارخانجات تبدیلی سالانه حدود یک میلیون تن کمتر این محصول تولید می‌شود.
به همین دلیل جهاد کشاورزی آذربایجان غربی به دلیل کمبود صنایع فرآوری این محصول در سطح این استان سیاست انقباضی را در قبال با تولید چغندرقند دنبال می‌کند.
با توجه به پتانسیل خوبی که در آذربایجان غربی در زمینه تولید چغندرقند وجود دارد در آینده‌ای نزدیک می‌توان با ایجاد صنایع فرآوری تولید این محصول را حتی به سه میلیون تن در سال افزایش داد.
برخی از مشکلات ناشی از کمبود واحدهای تبدیلی در منطقه است تا زمانی که چند واحد تبدیلی دیگر در این منطقه راه‌اندازی نشود این مشکل همچنان پابرجا خواهد بود. توسعه کشت چغندر در استان بایستی همگام با توسعه ظرفیت کارخانه‌های تبدیلی صورت گیرد تا محصول به موقع تبدیل و فراوری شود.
مسئولان سازمان جهاد کشاورزی استان بیمه چغندرکاران و تأمین به موقع نهاده‌های کشاورزی را از اولویت‌های کاری این حوزه اعلام می‌کنند و معتقدند که استفاده از بذر مناسب در کشت چغندر و استفاده از الگوی کشت مناسب و کشت بذور تولید داخلی باید مورد تأکید قرار گیرد.
پرداخت نشدن به موقع مطالبات کشاورزان بالا رفتن هزینه حمل‌ونقل به دلیل تشکیل صف‌های طولانی در سال‌های قبل، پایین بودن توان مالی چغندرکاران و تعلل در پرداخت تسهیلات سرمایه در گردش به کشاورزان از سوی بانک‌ها از جمله مهم‌ترین علل تحویل ندادن به موقع چغندرقند تولیدی به کارخانه‌های قند استان در سال‌های گذشته بوده است.
بالا بودن هزینه‌های تولید، طولانی بودن دوره بهره‌برداری و اشغال زمین‌های تحت کشت چغندرقند و در نتیجه امکان نداشتن برای کشت‌های پاییزه باعث شده که در سال جاری تعدادی از کشاورزان تمایل به کشت محصولات رقیب و کشت نکردن این محصول و یا تمایل به فروش محصول خود به خارج از استان داشته باشند.
این در حالی است که با توجه به پتانسیل خوبی که در آذربایجان غربی در زمینه تولید چغندرقند وجود دارد در آینده‌ای نزدیک می‌توان با ایجاد صنایع فرآوری تولید این محصول را به سه میلیون تن در سال افزایش داد.