گروه اقتصادی: دخانیات عامل اصلی سرطان و برای سلامتی زیان‌آور است. این پیام را می‌خوانیم و یک نخ از سیگارهای به ترتیب چیده‌شده در پاکت را بیرون می‌آوریم و دود… . این پارادوکس تولید سیگار نه‌تنها در ایران که در همه کشورهای دنیاست.
پیام‌هایی که احتمالا برای گروهی اثر‌گذار است، اما هنوز باعث نشده تا هزاران شرکت دخانیاتی را که در دنیا فعالند و روزانه میلیون‌ها نخ سیگار تولید می‌کنند، ورشکست کند.
حتی باعث نشده تا دولت‌ها را که وظیفه حفظ سلامتی مردم را به عهده دارند، به پلمب کارخانه‌های دخانیاتی ترغیب کند؛ چرا که هر اقدام غیراصولی برای اجبار در کاهش مصرف سیگار می‌تواند مسیر را به بیراهه منحرف کند.
دخانیات گرچه همچون روغن و نمک مورد انتقاد پزشکان است و ضررهای آن برای سلامتی ثابت شده، مصرف آن در کشور همچنان تراز بالایی دارد؛ ترازی که به گفته کارشناسان باید با کار فرهنگی و نه اجبار، پایین آورده شود.
اما در این میان به نظر می‌رسد که برخی اقدامات برای کاهش مصرف سیگار نه‌تنها مصرف آن را کاهش نداده، بلکه به افزایش قاچاق سیگار نیز منجر شده است.
براساس آخرین آمار ایرانی‌ها روزانه معادل ?? میلیارد تومان سیگار می‌کشند و خرج درمان بیماری‌های ناشی از دخانیات می‌کنند. در این میان سالانه نزدیک به ۶۰ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود که بین ۱۵ تا ۲۵ میلیارد آن قاچاق است.
بارها درباره افزایش مالیات بر سیگار اظهارنظراتی شد و بسیاری از جمله اعضای کمیسیون بهداشت مجلس یکی از روش‌های مقابله با مصرف دخانیات را همین موضوع عنوان کردند، اما به مرور زمان خبرهایی مبنی بر مخالفت کمیسیون تلفیق مجلس به میان آمد که با اعتراض مسئولان وزارت بهداشت نیز روبرو شد.
اگر به یاد داشته‌باشید علی‌اکبر سیاری، معاون بهداشت وزارت بهداشت در این زمینه اظهار کرد: »۶ استراژی برای کنترل دخانیات در دنیا وجود دارد که اولین آن؛ افزایش هزینه لذت بردن از سیگار است یعنی اینکه قیمت مواد دخانی از طریق مالیات بالا برود.
برخی از این محصولات مانند سیگار یا نوشابه باعث بروز بیماری شده و به دلیل هزینه‌بر بودن درمان آن، مشکلاتی را برای اقتصاد کشور ایجاد می‌کند که لازم است علاوه‌بر مالیات بر ارزش افزوده، مالیات خاص نیز از آنها اخذ شود چراکه عوارض این کالاها برای دولت بسیار سنگین است. در پیش‌نویس قانون مالیات بر ارزش افزوده که هنوز به مرحله تصویب نهایی نرسیده است، برای هفت نوع کالا و خدمات مالیات خاص تعیین شده است، به این صورت که علاوه‌بر ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده فعلی درصدی که توسط قانونگذار تعیین می‌شود نیز مالیات خاص پرداخت می‌کند، براساس آماری که ستاد مبارزه با مصرف دخانیات وزارت بهداشت اعلام کرده است.
گرچه این رقم برای نوشابه به صورت مشخص اعلام نشده است اما کارشناسان تغذیه بارها بر مضرات این محصول تاکید کرده‌اند. یکی از منابع درآمدزایی برای هر کشور دریافت مالیات است که البته نحوه اخذ آن نیازمند قانونی هدفمند است تا فشار زیادی به مالیات‌دهنده وارد نشود.
این در حالی است که مالیات بر خرده‌فروشی دخانیات در اکثر کشورهای دنیا اجرا می‌شود که البته قانون آن در ایران به جایی نرسید و در مجلس تصویب نشد.
با تصویب اصلاحیه قانون مالیات بر ارزش افزوده، اشخاص حقیقی و حقوقی عرضه‌کننده کالاها و خدمات مزبور اعم از دولتی و غیردولتی مکلفند در مبادی تولید، توزیع، واردات و ارائه خدمات، طبق دستورالعمل سازمان امور مالیاتی کشور، مالیات را با درج در صورتحساب از خریداران اخذ و به حساب‌های تعیین‌شده سازمان نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کنند.در پیش‌نویس قانون مالیات بر ارزش افزوده که هنوز به مرحله تصویب نهایی نرسیده است برای هفت نوع کالا و خدمات مالیات خاص تعیین شده است به این صورت که علاوه‌بر ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده فعلی، درصدی که توسط قانونگذار تعیین می‌شود نیز مالیات خاص پرداخت می‌کند.
بنزین، سیگار، خدمات مخابراتی، خودرو نفت و گاز، خدمات حمل‌ونقل، انواع نوشابه‌های گازدار اعم از نوشابه‌های طعم‌دار رنگی و بی‌رنگ، نوشابه‌های انرژی‌زا و ماءالشعیر هم با مالیات خاص به بازار عرضه می‌شود.
در این میان سیگار و نوشابه که کالاهای ضروری محسوب نمی‌شوند و مضرات مستقیم آن بیش از سایر موارد به چشم می‌خورد بیشتر در مظان اتهام قرار دارند. براساس آنچه در کشورهای توسعه‌یافته دنیا انجام می‌شود افزایش مالیات، کاهش مصرف مواد دخانی را به همراه دارد.
براساس معاهده جهانی کنترل دخانیات که ایران نیز جزء آن است، باید مالیات سیگار معادل ۶۰ تا ۷۰ درصد قیمت خرده‌فروشی سیگار باشد این در حالی است که مالیات مصرف دخانی در ایران تنها ۱۹ درصد است که در هنگام تولید محصول و نه در هنگام عرضه آن اخذ می‌شود. با وجود اصرار مسئولان وزارت بهداشت برای افزایش مالیات، مجلس شورای اسلامی چندان موافق آن نیست و حتی پارسال تصویب این قانون در مجلس متوقف شد چراکه شمار زیادی از نمایندگان معتقد بودند که اخذ مالیات از خرده‌فروشی سیگار به قاچاق بیشتر آن منجر خواهد شد. این در حالی است که عده‌ای نیز وجود دست‌های پنهان در قاچاق این محصول را عامل اصلی مسکوت ماندن این طرح می‌دانند.در حالیکه این باور در بدنه اقتصادی دولت و مجلس مطرح است که افزایش مالیات، موجب افزایش قاچاق سیگار می‌شود. این در حالی است که افزایش مالیات بر خرده فروشی سیگار پشتوانه علمی دارد و اکثر کشورهایی که از این طرح استفاده کرده‌اند، نه ‌تنها قاچاق سیگار در آنها افزایش نیافته، بلکه امروز شاهد کاهش مصرف دخانیات نیز هستند.
هر چند مخالفان افزایش مالیات سیگار گسترش قاچاق آن را دلیل این مخالفت می‌دانند اما دغدغه کارشناسان حوزه سلامت هم جدی است.
در همین زمینه علی طاهری، مدیر اجرایی جمعیت مبارزه با دخانیات بر لزوم افزایش مالیات بر دخانیات در قانون بودجه بار دیگر تاکید می‌کند و می‌گوید: »طبق نتایج تحقیقی که توسط سازمان جهانی بهداشت انجام شده افزایش مالیات بر دخانیات در کاهش مصرف آن از سایر روش‌ها موثرتر است.
به طوریکه این تحقیق نشان می‌دهد هرچه قیمت دخانیات بر اثر افزایش مالیات بیشتر شود مصرف مواد دخانی کاهش می‌یابد. از همین رو اگر قیمت دخانیات را بر مبنای مالیات ۷۰ تا ۸۰ درصد افزایش دهیم، مصرف مواد دخانی هفت تا هشت درصد کاهش پیدا می‌کند.«
وی با تاکید بر لزوم افزایش مالیات بر دخانیات و اعلام موافقت جمعیت مبارزه با دخانیات با اجرای چنین طرحی، اظهار می‌کند: »ما به عنوان یک سازمان مردم نهاد بامالیات بر مواد دخانی موافق بوده و از این طرح حمایت می‌کنیم. البته این طرح پیشنهاد خود ما به وزیر وقت بهداشت در مجلس نیز بود؛ چرا که افزایش مالیات بر مواد دخانی بر اساس تحقیقات سازمان جهانی بهداشت با کاهش مصرف این مواد همراه است.
این کاهش مصرف نیز می‌تواند به عنوان یک اهرم کمک کننده در سلامت مردم نقش ایفا کند. اما به نظر می‌رسد مجلسی‌ها هنوز به این مهم واقف نیستند و بر طبل نظرات خود می‌کوبند.«