علی رزم‌آرای
گروه فرهنگی: غلو کردن در عزاداری و دخالت دادن خرافات در آن یکی از آسیب‌های اصلی بر سر راه این آیین مقدس است که شناخت و اصلاح آن، تأثیرگذاری این آیین را دو چندان خواهد کرد. غلو کردن در عزاداری و دخالت دادن خرافات در آن، یکی از آسیب‌های اصلی بر سر راه این آیین مقدس است که شناخت و اصلاح آن تاثیر‌گذاری این آیین را دو چندان خواهد کرد. هم‌زمان با شروع ایام محرم در هرسال و نزدیکی به تاسوعا و عاشورای حسینی (ع) بحث رواج خرافات و غلو کردن در عزاداری‌ها در گوشه و کنار به چشم می‌خورد و علما و مراجع، دسته‌ها و هیئت‌ها را به پرهیز از رواج این مسایل توصیه می‌کنند. به نظر می‌رسد با وجود دلایل گوناگونی که در رواج مسایل خرافی در عزاداری‌ها موثر است بروز چنین مسایلی یک دلیل عمده بیشتر نداشته باشد و آن اینکه عزاداری برای امام حسین (ع) و خانواده‌اش به یک هدف تبدیل شده است و نه یک وسیله، آن هم هدفی که وسیله را توجیه می‌کند. تا زمانی که چنین دیدگاهی در ذهن گردانندگان هیئت‌ها و مراسم‌های عزاداری وجود داشته باشد و جلب مخاطب به هر وسیله‌ای به یک هدف تبدیل شود دیگر نه قمه زنی عیب است و نه مداحی به سبک آهنگ‌های غربی قباحت دارد. مهم‌ترین کاری که می‌تواند در چنین شرایطی صورت گیرد این است که در نگرش گردانندگان این مراسم تغییر ایجاد شود و این تغییر جز با تشریح و تبیین اهداف واقعی قیام امام حسین (ع) میسر نخواهد شد. آنچه از سخنان بزرگان و علما برمی‌آید این است که هدف اصلی از بازگویی واقعه عاشورا زنده نگه داشتن آن به عنوان یک واقعه تربیتی، اخلاقی سیاسی و اجتماعی است نه اشک ریختن و ضجه زدن، نه جلب مخاطب و مشتری و نه گریه گرفتن از مردم. داستان عاشورا به پازلی می‌ماند که یک قطعه آن عشق و عاطفه است و قطعه دیگرش عقل، یک قطعه آن ایستادگی در مقابل زور گویی و ظلم است و قطعه دیگر آن فدا کردن همه چیز و همه کس حتی فرزند شش‌ماهه در راه یک آرمان والا، یکی از مهم‌ترین درس‌هایی که می‌توان از این واقعه گرفت تطبیق است، امام حسین به ما فهماند که اگر در چنین شرایطی که ایشان واقع شد، واقع شدید تنها راه، ترجیح مرگ با عزت در مقابل زندگی زیر چتر ذلت است. اگر چنین دیدگاهی بر عزاداری ما حاکم شود مطمئن باشید که دیگر نه مداحان ما به دنبال اشعار جوان جذب کن می‌روند و نه سخنرانان ما به دنبال سخنان غلو آمیز. عزاداری حسینی در آئینه فتاوی مقام معظم رهبری:برای تبیین بیشتر اهداف واقعه کربلا، بیان متن استفتاء و فتوای مقام معظم رهبری در این خصوص به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای راه‌گشای بیشتر ما خواهد بود.
پرسش: در حسینیه‏ها و مساجد بیشتر مناطق به خصوص روستاها مراسم شبیه‏خوانى به‏(شبیه خوانى: نمایش وقایع حادثه کربلا است که به صورت سنتى در یک مکان ثابت و یا در حال حرکت در مسیرهاى عزادارى حسینى انجام می‌شود). اعتبار اینکه از سنت‌هاى قدیمى است برگزار مى‏شود که گاهى اثر مثبتى در نفوس مردم دارد، این مراسم چه حکمى دارند؟
پاسخ: اگر مراسم شبیه‏خوانى مشتمل بر امور دروغ و باطل نباشند و مستلزم مفسده هم نباشند و با توجه به مقتضیات زمان باعث وهن مذهب حق هم نشوند، اشکال ندارند، ولى در عین حال بهتر است که به جاى آن‌ها، مجالس وعظ و ارشاد و ذکر مصائب حسینى و مرثیه خوانى بر پا شود.
پرسش: استفاده از طبل و سنج و شیپور و همچنین زنجیرهایى که داراى تیغ هستند در مجالس و دسته‏هاى عزادارى چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر استفاده از زنجیرهاى مزبور موجب وهن مذهب در برابر مردم شود و یا باعث ضرر بدنى قابل توجهى گردد، جایز نیست ولى استفاده از شیپور و طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد.
پرسش: در بعضى از مساجد در ایام عزادارى از عَلَم‏هاى متعددى استفاده مى‏شود که‏(چوب یا آهن بزرگى است که به صورت افقى بر روى کتف انسان در جلوى هیئت‌ها و دسته‏هاى عزادارى حسینى به عنوان نوعى شعار حمل مى‏شود و بالاى آن صفحه‏هاى فنرى قابل انعطافى وجود دارد که مزیّن به پَر و جواهرات و مجسمه و غیر آن‌هاست و گاهى موجب سؤال متدینین از اصل فلسفه آن‌ها مى‏گردد و در برنامه‏هاى تبلیغى خلل ایجاد مى‏کند و حتّى با اهداف مقدس مسجد تعارض دارد، حکم شرعى در این رابطه چیست؟
پاسخ: اگر قرار دادن آن‌ها در مسجد با شئونات عرفى مسجد منافات داشته باشد و یا براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد کند اشکال دارد)
پرسش: استفاده از عَلَم در مراسم عزادارى سیدالشهدا »علیه‏السلام« با قرار دادن آن در مجلس عزا یا حمل آن در دسته عزادارى چه حکمى دارد؟ پاسخ: فى نفسه اشکال ندارد ولى نباید این امور جزء دین شمرده شوند.
پرسش: اگر بعضى از واجبات از مکلّف به سبب شرکت در مجالس عزادارى فوت شود مثلا نماز صبح قضا شود، آیا بهتر است بعد از این در این مجالس شرکت نکند یا اینکه عدم شرکت او باعث دورى از اهل بیت »علیه‌السلام« مى‏شود؟
پاسخ: بدیهى است که نمازِ واجب مقدم بر فضیلت شرکت در مجالس عزادارى اهل‏بیت »علیهم السلام« است و ترک نماز و فوت شدن آن به بهانه شرکت در عزادارى امام حسین »علیه‌السلام« جایز نیست، ولى شرکت در عزادارى به گونه‌ای که مزاحم نماز نباشد ممکن و از مستحبات مؤکّد است.
پرسش: در بعضى از هیئت‏هاى مذهبى مصیبت‏هایى خوانده مى‏شود که مستند به مقتل معتبرى نیست و از هیچ عالم یا مرجعى هم شنیده نشده است و هنگامى که از خواننده مصیبت از منبع آن سؤال مى‏شود، پاسخ مى‏دهند که اهل بیت (ع) این‌گونه به ما فهمانده‏اند و یا ما را راهنمایى کرده‏اند و واقعه کربلا فقط در مقاتل نیست و منبع آن هم فقط گفته‏هاى علما نمى‏باشد بلکه گاهى بعضى از امور براى مدّاح یا خطیب حسینى از راه الهام و مکاشفه مکشوف مى‏شود، سؤال من این است که آیا نقل وقایع از این طریق صحیح است یا خیر؟ و در صورتى که صحیح نباشد، تکلیف شنوندگان چیست؟
پاسخ: نقل مطالب به صورت مزبور بدون اینکه مستند به روایتى باشد و یا در تاریخ ثابت شده باشد، وجه شرعى ندارد مگر آنکه نقل آن به عنوان بیان حال به حسب برداشت متکلّم بوده و علم به خلاف بودن آن، نداشته باشد و تکلیف شنوندگان نهى از منکر است به شرطی که موضوع و شرایط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
پرسش: نظر شریف حضرتعالى نسبت به ادامه حرکت دسته‏هاى عزادارى در شب‌هاى محرم تا نصف شب همراه با استفاده از طبل و نى چیست؟
پاسخ: به راه انداختن دسته‏هاى عزادارى براى سیدالشهدا و اصحاب او »علیهم السلام« و شرکت در امثال این مراسم امر بسیار پسندیده و مطلوبى است و از بزرگ‌ترین اعمالى است که انسان را به خداوند نزدیک مى‏کند، ولى باید از هر عملى که باعث اذیّت دیگران مى‏شود و یا فى‏نفسه از نظر شرعى حرام است، پرهیز کرد. حال که در آستانه ورود به تاسوعا و عاشورای امام حسین (ع) قرار داریم بیایید با تغییر نگرش‌های منفی در عزاداری‌هایمان، این مراسم را به کلاسی اخلاقی تربیتی و اجتماعی و سیاسی آن هم در آستانه مخاطراتی که پیش روداریم تبدیل کنیم.