ضدفرهنگ فال گیری سرنوشت سازِ سرنوشت شکن

ضدفرهنگ فال گیری سرنوشت سازِ سرنوشت شکن

علی رزم آرای
گروه فرهنگی:اشاره: نویسنده این نوشتار گاهی اوقات بر اساس ذهنیت انتقادی و کلان نگر خود در حوزه اندیشه و کارکردهای فرهنگی، به موضوعاتی کلی اما همه گیر از نظر جغرافیایی انسانی حاکم بر کشور می¬پردازد. کلانشهراومیه و استان آذربایجان¬غربی در گستره چنین موضوعاتی جایگاه منفرد نداشته بلکه در موقعیت معضل و آسیب در حد کلانشهری چون تهران از این موضوعات مختلف المحور رنج می¬برد. یکی از این موضوعات رفتار ضد فرهنگ فال و فال¬گیری است. نوشتار زیر با با در نظر گرفتن رویکرد کلی نگر فوق به قلم سپرده شده است.نه تنها عامه مردم، حتی بسیاری از دارندگان مدارک و مدارج دانشگاهی نیز فال می¬گیرند و به فالگیرها مراجعه می¬کنند. مطبوعات و رسانه¬ها نیز گاه و بیگاه به بررسی فالگیری رواج آن در روزگار معاصر می¬پردازند. متخصصان و محققان رشته¬های مختلف نیز در میزگردها و مصاحبه¬های مطبوعاتی و رسانه¬ای اغلب از رواج فالگیری به مثابه نوعی کج رفتاری، شیادی و یا کلاهبرداری یاد می¬کنند. اما به مثابه یک رفتار بسترساز و زمینه¬ساز(معنویت¬غیردینی، سرنوشت سازِ سرنوشت شکن و….) غیر¬فرهنگی وغیرعلمی کمتر به بررسی این پدیده پرداخته¬اند. شاید به این دلیل که در حوزه آسیب¬شناسی فرهنگی و روانی و حتی جامعه شناختی هنوز فالگیری را بحد کافی مهم یا ارزشمند نمی¬دانند که درباره آن بیاندیشند و یا اینکه فالگیری را نوعی “کنش زنانه” غیرمهم می¬دانند که از حوزه پردازش¬های آنها خارج است. بسیاری نیز ممکن است این موضوع پیش پا¬افتاده را خارج از حوزه پردازش¬های روشنفکرانه و حتی یا دانشگاهی بدانند. بعلاوه، خلاصه کردن این رفتار ضدفرهنگی در گستره علوم¬اجتماعی با توجه به روش¬های جا افتاده تحقیق اجتماعی (پیمایشی و کمی گرا و آماری) موجود در علوم اجتماعی نیز ما را قادر به شناخت و فهم این پدیده نخواهد کرد. اما هر چه باشد، اکنون وقت آن رسیده تا محققان علوم مختلف با بررسی اینگونه موضوعات که از سویی گسترش هم یافته¬اند و هم به نحوه تناقض¬نمایی با ارزش¬های سنتی و هم با ارزش¬های مدرن ناسازگارند، دریچه ای بسوی واقعیت¬های فرهنگی و تحولات درونی جامعه محل زیست خود ومردمان آن بگشایند. در این نوشتار تلاش شده است که رویکرد مبتنی بر فهم فالگیری به مثابه یک واقعیت یا امرفرهنگی و نسبت این پدیده با تحولات و فرایندهای موجود جهان-محلی بخصوص فرایند فراغتی شدن جامعه توضیح داد شود. مفهوم فراغتی شدن جامعه نسبتی نزدیکی با جریان رویکرد انسان¬شناختی به موضوعات مختلف¬الوجهه و مبتلا به فرهنگی و اجتماعی بخصوص در جامعه ایران دارد. از این رو لازم است که منظور از رویکرد انسان¬شناسانه در چهارچوب این نوشتار تشریح شود. رویکرد انسان شناسانه رویکردی است که اولا فرهنگ را در کانون تبیین¬های خودش قرار می¬دهد و ثانیا ایده¬های خود را از روش مردم¬نگاری و تجربه زیستی بدست می¬آورد. شناخت فالگیری و پدیده¬های مشابه آن همچون خروس بازی یا کفتربازی، پدیده-هایی که ظاهرا توجیه عقلی ندارند، را نمی¬توان از طریق روش¬های مختلف علم اجتماعی ( آماری، کمی و پیمایشی) شناسایی و فهم کرد. زیرا برای فهم این پدیده نیازمند درک معنای این کنش¬ها از سوی کنشگران آنها هستیم و فهم¬های برخواسته از نظام فکری و مفهومی ناظران کنش ( مثلا ًمحققان علوم¬اجتماعی) قادر به تبیین آنها نیست. نویسنده این نوشتار نیز به مثل اکثریت مردم بارها شاهد صحنه¬های کف¬بینی و فالگیری با قهوه یا دیوان حافظ یا چیزهای دیگر بوده است. اما اصل ماجرا را جای دیگر یافته است. دوست محققی از اهالی دانشگاهی استان که در پی تحقیقی جامع در خصوص فرهنگ فال گیری بود این سؤال را که چرا فالگیری بصورت گسترده¬ای در حال توسعه یافتن است؟ در ذهن نویسنده این نوشتار کاشت. او می¬گفت: »چرا افراد ثروتمند، تحصیلکرده و خارج رفته و آدم¬های مدرن و تحصیلکرده با موقعیت اجتماعی خاص به خرافات و فالگیری تا حد بالایی اهمیت می¬دهند؟ شما علت آن را چه می¬دانید؟ اصلا عقلانی به نظر نمی¬رسد یک شهروند استادان¬نشین و یا …. که در این مناطق اغلب افراد ثروتمند و مثلا ً تحصیلکرده ساکن¬اند، بیایند ده-ها هزار تومان بابت فال¬بینی بپردازد. به هر حال مشکلاتی که این قضیه به وجود می آورد، پیامدهای فرهنگی خوبی ندارد. پس عقلانیت و خرد گرایی چه می¬شود«این پرسش¬ها، بسیار تأمل برانگیز و مهم بودند زیرا ظاهرا از نوعی تناقض در فرهنگ معاصر جامعه انسانی ما حکایت می-کردند. در آن گفتگو من به این نتیجه رسیدم که نفس وجود فالگیری به تنهایی یک مسئله است، مسئله¬ای که در گذشته نیز وجود داشته است، اما روند گسترش و ظاهر متناقض آن که اساسا با ارزش¬های عقل گرایانه امروزی ناسازگار می¬نماید، مسئله¬ای دیگر است. از این¬رو، شناخت فالگیری در شرایط امروز، مستلزم تبیینی است که گسترش و منطق فرهنگی آن را توضیح دهد نه کلیت فالگیری را در طول تاریخ.فالگیری به مثابه یک مسئله: فالگیری در ایران در سال های اخیر گسترش یافته است. این باوری است که اکنون رسانه¬ها و مطبوعات آن را ابراز می¬کنند، هرچند داده و بررسی تجربی که نشان دهد در گذشته چه میزان مردم به آن اقبال نشان می داده¬اند و در حال حاضر چه تعداد مردم فال می¬گیرند یا چه میزان بر فعالیت¬های فالگیری افزوده شده است، وجود ندارد. اما می¬توان این واقعیت را پذیرفت که اکنون بیش از گذشته نسبت به این موضوع حساسیت و توجه نشان داده می¬شود. این حساسیت نه تنها نوعی واکنش روشنفکرانه، رسانه¬ها ومحققان به موضوع، بلکه واکنش حقوقی دولت نیز هست.
*تاریخچه برخورد قانونی و شرعی
فالگیری از همان ابتدای شکل گیری دولت در ایران و وضع قوانین جدید رفتاری مجرمانه قلمداد شد. مطابق قانون مصوب سال ۱۳۲۴ هرگونه اقدام به رمالی و جن‌گیری و فالگیری جرم محسوب می‌شود و مطابق بند ۱۸ ماده ۳ آئین‌نامه این قانون کسانی که از طریق رمالی و پیشگویی در مغازه و منزل اقدام به فریب مردم نمایند و این کار را به عنوان کسب و پیشه خود قرار دهند مرتکب جرم شده و قانون برای این افراد مجازات حبس و جزای نقدی را پیش‌بینی کرده¬است. در حال حاضر نیز دولت با این پدیده به مثابه جرم برخورد می¬کند مرکز امور اصناف و بازرگانی نیز طی قانونی هرگونه تبلیغات در زمینه فالگیری در ایران را ممنوع اعلام کرد:برابر نامه شماره ۳۷۱۴/۱۰۸/۷۰۱/۲۰۰۵ مورخه مورخه ۸۵/۸/۲۹ مبنی بر اینکه عده¬ای افراد سود جو فرصت¬طلب با سوء-استفاده از اعتقادات مذهبی و ساده¬اندیشی برخی افراد ساده-اندیش بویژه بانوان که از رفع گرفتاری و مشکلات خویش عاجزند تحت عنوان فال¬قهوه و فال¬چینی درمنازل یا آرایشگاه¬های زنانه فعالیت می¬نمانید و با چاپ کارت¬های تبلیغاتی مبالغ کلانی دریافت می¬نمایند، مقرر گردید کلیه اتحادیه¬ها به اعضاء تحت پوشش خود ابلاغ نمایند.

نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۱۸ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۶:۱۰ ق.ظ

دیدگاه


− 5 = سه