شمع یئنه ده سؤنور

بیراینجی بولوم
چئخوف
آنادیلیمیز :گئجه دیر. ۱۳ یاشیندا کیچیک قوللوقچو وارکا، ایچینده کؤرپه‌نین یاتدیغی بئشیگی ییرغالایاراق یاواش- یاواش پیچیلداییر:»لای- لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان«
بالاجا یاشیل لامپا، قوتسال شماییل اؤنونده یانیر. اوتاغین او باشیندان بو باشینا ایپ چکیلیب. کؤرپه نین بئزلری و بؤیوک بیر قارا شالوار ایپین اوستونه سریلیب. لامپا ائوین تاوانینا بؤیوک و یاشیل بیر لکه سالیب دیر. کؤرپه نین بئزلری و شالوار، سوبایا بئشیگه و وارکانین اوستونه کؤلگه لرسالیر…لامپانین ایشیغی تیتره دیکجه‏ یاشیل لکه و کؤلگه لر جانلانیر و حرکت ائتمه یه باشلاییرلار.سانکی یئل اونلاری ترپه دیر. کَلم شورباسی و باشماقچی دوککانی نین ملزمه لرینین قوخوسو اوتاغا دولوب.
کؤرپه آغلاییر آغلاماقدان یورولوب و سسی توتولوب؛ آمما یئنه‌ده چیغیریر‌، نه زامان سوساجاغی دا بللی دئییل. وارکا یوخولودور. گؤزلری یومولور، باشی اؤنه دوشور. بوینو آغری‌ییر. گؤز قاپاقلارینی و دوداقلارینی ترپه‌ده بیلمیر. وارکا، اوزونون قورویوب‌، اودونا دؤنمه‌سینی، باشینین ایسه کیچیلمه‌سینی حیس ائدیر، او قدر کیچیک کی بیر توپلو ایینه‌نین باشی قدر. پیچیلداییر::«لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان»
اوجاغین ایچینده، بیر جیرجیر بؤجه‌یی جیریلداییر، آراکَسمه‌نین او بیری اوزونده، ارباب و ایشدکچیسی(شاگیرد) آفاناسی‌نین خورولتوسو ائشیدیلیر… بئشیک کدرلی بیر سسله قیجیرداییر. وارکا ایسه دوداق آلتی اوخویور‌، بوتون بونلار گئجه‌نین اوووندوروجو موسیقیسی ایله قاریشیر؛ بیر موسیقی کی اینسان اونو یوخو زامانی یاتاقدا ایکن دینله‌سه چوخ شیریندیر، آنجاق ایندی اینجیدیجی و سیخیجی‌دیر. چونکی وارکانی یوخویا آپاریر، آمما اونون اویاق قالماسی گره‌کیر. اگر وارکا الله ائله‌مه‌میش یوخولاسا، ارباب و آروادی اونو دؤیه‌جکلر.
لامپانین ایشیغی تیتره‌ییر. یاشیل لکه ایله کؤلگه‌لر حرکت ائده‌رک وارکانین حرکتسیز و یاری آچیق گؤزلرینه یول آچیب و اونون یاری آییق بئینینده دومانلی گؤرونتولره چئوریلیرلر. وارکا گؤی اوزونده بیربیرینی قووالایان قارا بولودلاری گؤرور. او سولو پالچیق‌لا اؤرتولموش گئنیش بیر شوسه یولا باخیر. شوسه یولدا سیرالانمیش واقون‌لار گؤرونور. ائله او حالدا توربالاری چییین‌لرینده اولان بیر قروپ اینسان چوخ چتینلیکله پالچیغین ایچیندن یوللارینی آچیرلار. کؤلگه‌لر قاباغا گئرییه گئدیرلر. سویوق و آجیدیجی دومانین آراسیندان یولون ایکی تاییندادا اورمانی گؤرمک اولور. لاپدان اینسانلار توربالارلا برابر یئره، پالچیغین ایچینه سره‌لَنیرلر. وارکا سورور:»نییه بئله ائدیرسینیز؟« »یاتاجاغیق‌، یاتاجاغیق« جواب وئریرلر. سونرا یاتیب درین یوخویا دالیرلار. بو سیرادا تئلئقراف تئللرینه اوتوران قارقالار و ساقساغان‌لار چیغیریشاراق اونلاری یوخودان اویاتماغا چالیشیرلار.
وارکا پیچیلداییر:»لای لای دئدیم، یاتاسان شیرین یوخو تاپاسان« اؤزونو قارانلیق و بوغاناق بیر کند ائوینین ایچینده حیسس ائدیر.
رحمتلیک آتاسی »یئفیم ایستئپانوو«‏‏، یئرینده او بؤیوردن بو بؤیوره چؤنور. وارکا اونو گؤرمه‌ییر، آمما اونون آغریدان قیوریلیب سیزلاماغینی دویور. باغیرساقلارینین ییرتیلدیغینی سؤیله‌ییرلر، او قدر آغری-آجی چکیر کی دانیشماغا گوجو قالماییبدیر. یالنیزجا نفس آلماغا گوجو یئتیر دیشلریله طبیل چالیر:»ب.وو…ب. وو….ب. وو…«
آناسی »پلاگا« یئفیمین اؤلوم حالیندا اولدوغونو اربابا بیلدیرمک اوچون اربابین ائوینه ساری قاچیبدیر. گئده‌لی چوخ اوزون سوره اولوبدور داها دؤنمه‌سی گره‌کیر. وارکا اوجاغین بؤیورونده اوزانیب آنجاق اویاقدی. آتاسینین اینیلتیسینی ائشیدیر:»بو..بو.بو« بیرینین ائوه یاخینلاشدیغی دویولور. شهردن اربابین ائوینه قوناق گلن گنج بیر دوقتورو گؤندریبلر….
دوقتور ائوین ایچه‌ریسینه گیریر، قارانلیقدا گؤرونمه‌ییر، آمما اونون اؤسکوره‌یی و قاپی‌نین قیجیردانیب اؤرتولمه‌سی ائشیدیلیر.
دوقتور:»بیر شمع یاندیرین!«
یئفیم:»بو..بو.بو« جواب وئریر.
پلاگیا اوجاغا ساری گؤتورولوب ایچینده کیبریت اولان کؤهنه چاینیکی آختارماغا باشلاییر. بیر دقیقه سس‌سیزلیکده کئچیر. دوکتور جیبلرینی آختاریر، اؤز کیبریتینی چیخاردیب یاندیریر.
پلاگیا:»بیر دقیقه آغا! بیر دقیقه« ائودن دیشاری‌یا یویورور، بیر آزدان الینده بالاجا شمع تیکه‌سینن قاییدیر…یئفیمین یاناقلاری قیزاریب، گؤزلری پارلاییر، باخیشلاریندا اؤزل بیرآییقلیق وار. دوغرودان دوقتورا باخیر.
دوقتور اونا دوغرو اَییلیر:»هه! دئ گؤروم نه اولوب‏؟‌هاردان بئله اولدون؟ چوخداندی بو دورومداسان؟«
یئفیم:»نه دئدینیز؟ اؤلورم آغا! عؤمروم باشا چاتیب، داها دیری قالمارام…«
دوقتور:»بوش بوش دانیشما! بیز سنی ساغالداجاغیق«
یئفیم:«ساغ اولون آغا! سیزین لوطفونوز وار، آمما اؤلوموم یاخینلاشیب من بونو بیلیرم»
دوقتور، یئفیمی‌اون بئش دقیقه‌یه قدر معاینه ائدیر، سونرا یولا دوشه‌رک:»منیم الیمدن بیر شئی گلمه‌ییر، خسته خانایا گئتمه‌لیسن، اوردا سنی عملیات ائدرلر. ائله ایندی گئتمه‌لیسن. گرچی بیر آز گئج اولوب و خسته‌خانادا‌هامی‌یاتیبدیر، آمما اولسون من سنه پیتیک وئره‌رم. ائشیدیرسن؟!«
پلاگیا:»ائه آغا نئجه گئتسین؟ بیزیم آت آرابامیز یوخدو کی.«
دوقتور:»اولسون. من اربابا دئیه‌رم سیزه آرابا وئرر«
دوقتور گئدیر. شمع ایسه سؤنور یئنه ده »بو..بو.بو…« سسی گلیر. یاریم ساعات سونرا بیر آرابانین کند ائوینه یاخینلاشدیغی دویولور، یئفیمی‌خسته خانایا آپارماق اوچون یوللاییبلار. یئفیم حاضیرلانیر و گئدیر…
گؤزل و آچیق بیر سحر باشلاییر. پلاگیا ائوده دئییل، یئفیمین دورومونو اؤیرنمک اوچون خسته خانایا گئدیب. بیر کؤرپه بیر یئرلرده آغلاییر وارکا بیرینین اونون سسیله لای لای سؤیله‌دیینی ائشیدیر:»لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان«
پلاگیا قاییدیر، اوستونده خاچ شکلی چکه رک پیچیلداییر:«گئجه اونو عملیات ائدیبلر؛ آمما سحره یاخین روحونو تانرییا تسلیم ائتدی…یئری جننتده‌دیر تانری اونا رحمت ائیله‌سین. گئج ترپندیگیمیزی سؤیله‌دیلر. داها اؤنجه‌دن آپارماغیمیز گره‌کیردی…..»
وارکا اورمانا قاچیر و اوردا آغلاماغا باشلاییر، بیری لاپدان انسه‌سینه ائله وورور کی آلنی قایین(راش) آغاجینا چارپیر. باشینی قالدیریب اطرافینا باخینجا، باشماقچی اربابینی گؤرور.
ارباب:«نه ائلیرسن؟پینتی قیز! کؤرپه آغلاییر سن یاتیبسان!.»
پیس شکیلده قولاغینی چکیر. وارکا باشینی سیلکه‌له‌ییر، بئشیگی ییرغالاییب، ماهنیسینی پیچیلداییر. یاشیل لکه‌، شالوار و اوشاق بئزلرینین کؤلگه‌لری ترپه‌شیر. اونا گؤز ووراراق یئنه بئینینی اووسونلاییرلار. او یئنه سولو پالچیقلا اؤرتولموش شوسه یولو گؤرور. اینسانلار چییینلرینده کی توربالارلا پالچیغین ایچینده اوزانیب درین یوخویا دالیبلار. وارکا اونلارا باخیر یامان یوخوسو گلیر. اودا درین یوخویا دالا بیلردی، آمما آناسی پلاگیانین یانی سیرا یول گئدیر آناسی اونو تله‌سدیریر. اونلار شهره گئدیب ایش تاپماق اوچون تله‌سیرلر.
آناسی دیله‌نیر:»الله ریضاسی اوچون یاردیم ائدین، مرحمتلی آغالار! تانرینین لطفون بیزدن اَسیرگه‌مه‌یین!«
تانیش بیر سس اونا جواب وئریر:»اوشاغی بورایا وئر!« یئنه ائله او سس آمما بو سفر حیددت و اؤفکه ایلن تکرار ائدیر:»دئدیم اوشاغی وئر بورایا! یوخسا یاتیبسان آلچاق قیز؟«
وارکا یئریندن سیچراییر هنده‌ورینه باخینجا نه اولدوغونو آنلاییر: نه یول، نه پلاگیا نه ده یولدا قارشیلاشدیغی اینسانلار وار؛ کؤرپه‌نی اَمیزدیرمه‌یه گلن و اوتاغین اورتاسیندا دوران اربابین آروادیندان باشقا هئچ کیمسه یوخدور. یوغون و ائنلی کورکلی خانیم، اوشاغی اَمیزدیریب اوووندورارکن وارکا آیاق اوسته دورور و آروادین ایشی بیته‌نه‌دک اونا باخیر. دیشاری دا پنجره‌نین اؤته‌سینده گؤی اوزو، ماوی رنگ آلیبدیر؛ تاوانداکی کؤلگه‌لر و یاشیل لکه آغاریر. تئزلیکله سحر آچیلیر. اربابین آروادی دونونون دویمه‌سینی دویمه‌له‌یرک:»آل! آغلاییر«دئییر.
.Arazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com