شمارش معکوس برای تحریم نفتی

فاطمه گنج‌کریمی
گروه تحلیل: هر روز که از اعلام خروج آمریکا از برجام می‌گذرد،‌ شرایط برای صادرات نفت ایران سخت‌تر و تنش‌ها بیشتر می‌شود.
ترامپ رییس جمهور آمریکا نیز تصمیمات تازه‌ای برای همکاری با کشورهایی گرفته که بتوانند برای واردات نفت از ایران فاصله بگیرند.
در این میان وزارت خارجه آمریکا از مواضع خود عقب نشینی کرده و به سمت صفر کردن صادرات نفت ایران پیش می‌رود. به‌گونه‌ای که اعلام کرده است: آماده‌ایم با کشورهایی که خرید نفت ایران را کاهش دهند، همکاری کنیم. به این معنا که کشورهایی که به مرور واردات نفت خود را از ایران کاهش دهند،‌تحریم نمی‌شوند.
از سوی دیگر نیز عربستان برای افزایش تولید نفت تا سطح ۱۱ میلیون بشکه در هر روز برای ماه آینده میلادی جملات جالبی به رویترز گفته است. با این تفاسیر حسین کاظم پور، یکی از نمایندگان ایران در هیات اوپک گفته است: متاسفانه می‌توان گفت که وزارت امور خارجه آمریکا و عربستان اوپک را مسخره کرده‌اند. در آخرین جلسه اوپک به قطعنامه‌ای رسیدیم که اجازه نمی‌دهد هر عضوی بیش از سهمیه خود نفت تولید کند. به این ترتیب برخی کشورها به تیم ترامپ اضافه شده‌اند و شرایط هر لحظه دشوار‌تر می‌شود؛ به‌گونه‌ای که حتی می‌توان ناامیدی را در صحبت‌های زنگنه، وزیر نفت کشورمان به خوبی احساس کرد.
گلایه وزیر از مخالفان قرارداد
بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران گفته است: اگر این کشور پنج قرارداد دیگر مانند قرارداد با توتال داشت و صادراتش به چهار میلیون بشکه در روز رسیده بود، آمریکا نمی‌توانست نفت ایران را تحریم کند.آمریکا از خریداران نفت ایران خواسته است تا چهار ماه دیگر که تحریم‌های آمریکا از سر گرفته می‌شوند، واردات خود از ایران را متوقف کنند. اگر در کار وزارت نفت تاخیر نینداخته بودند و پنج قرارداد دیگر مانند توتال منعقد شده بود، دیگر وضعیت کشور مثل امروز نبود. در چنان شرایطی، بازار نفت تحمل خروج نفت ایران را نمی‌داشت. قرارداد با توتال فرانسه مخالفان پر سر و صدایی در ایران داشت. مخالفان اصلی قرارداد، از جناح مخالف دولت حسن روحانی بودند. مخالفان از محرمانه بودن بخش‌هایی از قرارداد، دسترسی شرکت‌های خارجی به اطلاعات و همچنین سهم شرکت‌های خارجی در این قرارداد انتقاد داشتند. شرکت توتال فرانسه هنوز از قرارداد با ایران خارج نشده اما بعید است که این شرکت بتواند برای ادامه فعالیت خود در ایران از آمریکا معافیت بگیرد.
عربستان نمی‌تواند کاهش عرضه نفت ایران را جبران کند
اگرچه آمریکا امیدوار است ریاض کاهش عرضه نفت ایران را جبران کند اما عربستان حتی با ظرفیت کامل خود نیز نمی‌تواند پاسخگوی نیاز بازار باشد. روزنامه آمریکایی بلومبرگ در گزارشی با اشاره به تلاش آمریکا برای کاهش صادرات نفت ایران نوشت: یک پیامد ناخواسته سیاست جدید دولت ترامپ علیه ایران این است که میلیون‌ها آمریکایی مجبور خواهند شد بنزین را به قیمت بالاتری در جایگاه‌های سوخت خریداری کنند. قیمت بنزین اکنون در آمریکا ۲۴ درصد گران‌تر از سال گذشته است و تحریم نفت ایران برای ترامپ در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره دردسرساز خواهد شد.
ترامپ ممکن است مانند کلینتون برای باثبات کردن قیمت نفت بخشی از ذخایر راهبردی آمریکا را به بازار تزریق کند اما اثر چنین اقدامی موقت و محدود خواهد بود.تحریم نفت ایران با توجه به همزمانی آن با انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره در نوامبر می‌تواند برای ترامپ تبعات سیاسی به دنبال داشته باشد.
تغییر سیاست تحریم نفتی آمریکا
چندی پیش یک مقام وزارت خارجه آمریکا مدعی شد دولت این کشور به دنبال کاهش صادرات نفت ایران به صفر است و قصد ندارد برای هیچ‌یک‌ از شرکت‌ها یا کشورهای خریدار نفت ایران، معافیت‌های تحریمی صادر کند. این اظهارات به افزایش بهای نفت منجر شد. روز پنج‌شنبه یک مقام دیگر وزارت خارجه آمریکا که شبکه خبری »سی‌ان‌بی‌سی« اشاره‌ای به نام او نکرده، گفت: موضع ما همکاری با کشورهای واردکننده نفت خام ایران است تا بتوانیم میزان واردات آن‌ها را تا ۴نوامبر به صفر برسانیم. آمادگی داریم با کشورهایی که واردات خود را کاهش می‌دهند به صورت مورد به مورد همکاری کنیم.
پیش از این، »اندرو پیک«، مدیر میز ایران و عراق در وزارت خارجه آمریکا در اظهاراتی منتسب به او جزییاتی از برنامه‌های دولت این کشور برای اجرای تحریم‌های نفتی علیه ایران مطرح کرده بود. این تحریم که برای محدود کردن فروش نفت ایران وضع شده، وزیر خزانه‌داری آمریکا را ملزم به معرفی تحریم‌هایی علیه آن دسته از بانک‌های خارجی می‌کند که با بانک مرکزی یا هر یک از دیگر موسسات مالی تحریم‌شده ایران معامله انجام می‌دهند. با وجود این، وزارت دارایی‌ آمریکا تعیین کرده در صورتی که کشورهای میزبان بانک‌های خارجی در بازه ۱۸۰ روز قبل‌تر خرید نفت خام از ایران را به »میزان قابل توجه« کاهش داده باشند بانک‌های این کشورها از تحریم‌ها مستثنا می‌شوند.
تحریم نفتی ایران
اگرچه مقامات وزارت نفت ایران می‌گویند آمریکا توان آن را ندارد که صادرات نفت ایران را در ظرف چند ماه آینده به صفر برساند اما یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا می‌گوید واشنگتن با کشورهایی که میزان واردات نفت خود از ایران را کاهش بدهند بر سر تحریم‌ها به طور موردی همکاری خواهد کرد. به گفته او ما بر همکاری با کشورهایی که نفت خام ایران را وارد می‌کنند، تمرکز داریم تا هر تعداد آن‌ها را که ممکن است مجاب کنیم تا روز چهارم نوامبر خرید نفت از ایران را به صفر برسانند. ما آماده ایم با کشورهایی که واردات خود را کاهش بدهند به طور موردی همکاری کنیم. این در حالی است که یک مقام وزارت امور خارجه آمریکا این اواخر گفته بود خریداران نفت ایران از تحریم‌های احتمالی واشنگتن معاف نخواهند شد و پیام دولت آمریکا به سایر کشورها این است که معافیتی صادر نمی‌کنیم. در این میان ژاپن و کره جنوبی تایید کرده اند که در حال مذاکره با آمریکا برای کسب معافیت از تحریم‌های نفتی ایران هستند.
عقب نشینی هند از واردات نفت ایران
هند در کنار چین، اتحادیه اروپا، ژاپن و کره‌جنوبی از خریداران عمده نفت خام ایران به حساب می‌آید و به همین خاطر در سیاست‌های جدید ترامپ این کشور نیز نقش مهمی بازی می‌کند. این کشور هم اکنون نیز همراه با افغانستان در ایران همکاری تجاری دارد. افغانستان، هند و ایران سال گذشته موافقتنامه سه جانبه چابهار را امضا کردند که بر مبنای آن افغانستان و هند می‌توانند مبادلات تجاری‌شان را از طریق بندر چابهار ایران انجام دهند. دولت هند به تازگی اعلام کرده است که تلاش می‌کند این پروژه تا سال ۲۰۱۹ به مرحله بهره‌برداری برسد. با این تفاسیر، انگشت ترامپ برای قطع همکاری برخی کشورها با ایران، بر روی این کشور نیز قرار گرفته است. چند روز پیش نیکی هیلی نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد، به دیدار نارندرا مودی، نخست وزیر هند رفت تا از او بخواهد واردات نفت از ایران را کاهش بدهد. او پس از دیدار با نارندرا مودی، گفت: نخست وزیر مودی به خوبی موضع ما درباره ایران را درک می‌کند. او (این موضع) را زیر سوال نبرد و از آن انتقاد نکرد. او درک کرد. او همچنین درک می‌کند که رابطه (هند) با آمریکا محکم و مهم است و ضرورت دارد که همین طور بماند. خانم هیلی که خود هندی تبار است، گفت که وزیران دفاع و امورخارجه دو کشور به زودی درباره پیامدهای اعمال مجدد تحریم‌های ایران گفت‌وگو خواهند کرد. این مقام آمریکایی در عین حال گفت که واشنگتن به طور اصولی با سرمایه‌گذاری هند در پروژه بندر چابهار ایران مخالفتی ندارد.
تنها راه ، تعامل با دنیاست
مرتضی بهروزی فر کارشناس حوزه نفت و انرژی گفت : طبق توافقی که در سال ۲۰۰۳ بین اوپک و غیر اوپک صورت گرفت، یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه اوپک و ۶۰۰ هزار بشکه غیر اوپک از بازار حذف شد. به این ترتیب یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه از بازار خارج شد. در این میان کل (سقف) صادرات نفتی ایران دو و نیم بشکه در روز است؛ یعنی چیزی که از بازار حذف شده، معادل کل صادرات نفتی ایران به حساب می‌آید، به علاوه مازاد ظرفیتی که در اختیار کشورهای دیگر به‌خصوص عربستان قرار دارد. اگر دنیا به این جمع بندی برسد که واردات نفت از ایران را کنار بگذارد، حذف بازار ایران تاثیری روی بازار دنیا نخواهد گذاشت. در توافق اخیر اوپک نیز افزایش حدود یک میلیون بشکه پذیرفته شد به این خاطر که کشورهای اوپک بیش از حد کاهش تولید داشتند.
تنها کافی است حجمی راکه کشورهای اوپک و غیراوپک از تولید خود به صورت توافقی کاهش دادند، وارد بازار کنند؛ متاسفانه بخش عمده‌ای از صادرات ایران را پوشش می‌دهد. نمی‌دانم چه اتفاقی در آینده رخ می‌دهد و ایران با چه کشورهایی برای واردات نفت توافق می‌کند. شاید ایران به این نتیجه برسد که امتیازهایی به خریداران عمده نفت خود بدهد و مزیت هایی قایل شود که‌ آن‌ها به این نتیجه برسند که واردات نفت خود را از ایران ادامه دهند اما متاسفانه اگر کشورهای دنیا به جمع بندی برسند که هزینه خرید نفت از ایران برای‌شان بالاتر از سایر کشورهاست، به حداقل رسیدن صادرات نفت ایران امکان پذیر است. مگر اینکه ایران مانند کاری که پیشتر انجام داد برای برجام باز هم وارد توافق شود و با دنیا به تعامل بپردازد، تنها در این صورت است که ایران می‌تواند نفت خود را به سایر کشورها صادر کند. اکنون با توجه به قدرتی که آمریکا دارد و حجم مبادلاتی که سایر کشورها با این کشور دارند، فروش نفت ایران دشوار است.
در حال حاضر تعاملی که چین یا هند با آمریکا دارند، قابل مقایسه با ایران نیست. مطئمن باشید زمانی که شرایط حساس شود، چین یا هند هیچ وقت آمریکا را به خاطر ایران رها نمی‌کنند. تجربه این اتفاق را داریم؛ چهار قطعنامه علیه ایران در دوران احمدی نژاد امضا شد. اگر روسیه یا چین هر کدام نمی‌خواستند، می‌توانستند آن را وتو کنند اما این کار را انجام ندادند و به این نتیجه رسیدند که هزینه مقابله با آمریکا برای‌شان بسیار بالاست. اکنون وضعیت بهتر از آن زمان نیست و تنها راه تعامل با دنیاست. به‌شخصه مذاکره را به معنای تسلیم نمی‌دانم ما در مقابل برجام تسلیم نشدیم و تمام نظرات‌مان را به دنیا دیکته کردیم؛ به طوری که ترامپ گفت بدترین توافقی که تاکنون صورت گرفته، برجام است. بنابراین می‌توان باز هم مذاکره کرد. در تاریخ حتی ما مواردی با عنوان مذاکره داریم. مگر پیغمبر(ص) با مشرکان، امام حسین(ع) با سپاه کوفه و امام حسن(ع) با معاویه مذاکره و صلح نکرد. صرف اینکه بگوییم با آمریکا مشکل داریم و نباید وارد مذاکره شویم، اشتباست. این حرف‌ها را قبول ندارم.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از سرپوش ، حتی اگر کشور بزرگی مانند آمریکا بخواهد دور خود را دیوار بکشد، اقتصادش از هم می پاشد و دچار مشکل می‌شود. از آنجایی که اقتصاد ایران بسیار کوچک و قسمت عمده‌ای از درآمدهای آن به واسطه نفت است، اگر در صادرات نفت دچار مشکل شود،‌ با مشکلات عظیم اقتصادی مواجه می‌شویم. مجبوریم با دنیا تعامل کنیم. مذاکره و همکاری تنها راه است. نباید از جامعه جهانی جدا شویم زیرا هزینه جدایی از آن بسیار بالاست.