شکوه زیبایی_های بورالان در میان شن‌های روان دفن می‌شود

گروه گزارش: سخن از بورالان شهرستان مرزی ماکو در منتهی الیه شمال غرب ایران اسلامی و ساحل جنوبی رودخانه ارس و کوهپایه_های آرارات پوشیده از برف است.
آنجا که در سال های نه چندان دور چشمه ثریا غرش کنار از قلل کوه ها به سوی رود ارس روان بود و در نهرها و جویبار های بورالان سرود زندگی جاری بود، آنجا که کاروان شتر ها همراه با گله های گوسفندان، سیاه چادرهای عشایری را به ییلاق می بردند و با گوزه های پر از روغن زرد حیوانی و خیک_های پنیر باز می گشتند.
آنجا که عشایر میلان ، دلایی و جلالی واژه ای به نام فقر نمی_شناختند، شال ترمه های رنگارنگ زنان ،کواپاتول ، رنگو چوخه ( نام لباس های محلی مردانه) چکمه های تا زانوبرآمده و اسبان تیزتک مردان عشایر، نشان از مکنت و جاه عشایر داشت.
مکنت و دارایی و بی نیازی همراه با غرور ایرانی، آزادگی ذاتی را برای عشایر رقم زده بود بیگانه ای جرات نزدیک شدن به قلمرو عشایر در مرزها را نداشت ، جان ها فدا می شد تا وجبی از خاک ایران در دست دشمن نباشد.
امروز نه از شکوه و جلوه های طبیعی بورلان خبری است و نه از مال و مکنت و غرور عشایر چشمه ها خشک شده، چشم ثریا آب ندارد تا به حال روز بورالان گریه کند.
امروز به جای گیاهان سبز، آلاله های وحشی و شقایق های سرخ، شن های روان دشت بورالان را به تصرف خود در آورده است، امروز به جای نسیم ملایم صبحگاهی که عطر گلهای وحشی را در بورالان پراکنده می کرد ، گردبادها و توفان_های شن ، خار و خاشاک و گرد و غبار را در دشت و صحرا پراکنده می کند، امروز از گله های سرحال و گوسفندان فربه خبری نیست ، شال و ترمه رنگارنگ زنان عشایر رنگ باخته ، بر تن مردان عشایر نیز به جای کواپاتول ، رنگو چوخه لباس های دست دوم خارجی تاناکورا دیده می شود.
امروز از عروسی های پرزرق و برق عشایری مهمانی های بزرگ و ختنه سوران ها سرشار از شادی پایکوبی، اسبان زین و یراق بسته با منگوله_های رنگارنگ خبری نیست، گاه گاهی تعداد معدودی اسب فرتوت و بی رمق در دشت و صحرا دیده می شود.
این اسبان نیز مانند صاحبانشان غرور خود را از دست داده اند، زیرا آنها به جای سواری دادن به سران ایلات و عشایر ، شرکت در مسابقات اسب دوانی و جشن های عروسی ، به جای الاغ برای باربری به کار گرفته می شوند.
عشایر ساکن بورالان می گویند، این اسبان را در قبال روزی ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان به قاچاقچیان اجاره می دهند تا کمکی به امرار معاش خانواده باشد.
عشایری که روزگاری برای پذیرایی از مهمان یک گوسفند می کشتند امروز به مددجویان کمیته امداد پیوسته اند، چه بسا بسیاری از آنان اگر کمک های کمیته امداد نباشد قادر به ادامه زندگی نخواهد بود.
در بورالان آب کمیاب است، آب شرب روستاییان با تانکر های آب در بین اهالی توزیع می شود، ییلاق و قشلاق فرقی با هم ندارند ، نه در ییلاق و نه در قشلاق شکم گوسفندان سیر می_شود، آب ، این مایه حیات نیز نه در ییلاق و نه در قشلاق پیدا می شود.دو میلیون واحد دامی برای ۱۵ هزارو۶۰۰ خانوار عشایری با ۱۰۴ هزار نفر جمعیت بیانگر تنگی معیشت در زیست بوم های عشایری است ، فقر گیاهی مراتع، نبود دسترسی به آب کافی و رمه گردانی های بی_نتیجه ، دامداری متکی به علوفه های مرتعی را از حیض انتفاع ساقط کرده است.
بررسی های کارشناسی دلایل و عوامل زیادی را برای وضعیت پیش آمده در بورالان مشخص کرده است که مهمترین عامل در این میان عامل انسانی است.
حضور دام سه تا چهار برابر ظرفیت در مراتع و چراگاه ها ، چرای زودرس و خروج دیر هنگام از مراتع ییلاقی ، تعلل در اجرای طرح های مرتعدادی و نبود نظارت کافی و مستمر بر اجرای طرح های مرتعداری ، روی هم عواملی است که تخریب شدید مراتع را رقم زده و هر روزی که می گذرد وضعیت وخیم تر می شود.
گرچه پدیده خشکسالی و تغییر اقلیم و کاهش نزولات آسمانی از عوامل مهم شن زایی در بورالان به شمار می رود و پدیده است که خارج از حیطه قدرت انسانی است، ولی تعادل بین دام و مراتع و اجرای طرح های اصلاح و احیاء از اقداماتی است که اگر به اجرا در می آمد شاید بورالان وضعیت اسفبار فعلی را نداشت.
افزایش جمعیت و بالا رفتن بعد خانوار در میان عشایر ، عامل مهم و اساسی دیگری بود که عشایر برای تامین مخارج خانوار، مجبور به نگهداری تعداد بیشتر دام کرده است.
نبود مراکز بزرگ تولیدی برای جذب سرریز جمعیت عشایری، تداوم نظام سنتی دامداری نبود سرمایه و دانش فنی برای ایجاد دامداری های بسته، تعلل در اجرای طرح های توسعه زیست بوم های عشایری و اتکاء ??۷۵ درصد از جمعیت دامی استان به علوفه های مرتعی از جمله دلایل تخریب تدریجی عرصه های طبیعی آذربایجان غربی است.
امروز باید به یک حقیقت تلخ در ارتباط با عرصه های طبیعی آذربایجان غربی اعتراف کنیم و آن اینکه سرنوشت عرصه های طبیعی و مراتع استان بسیار اسفبار تر از سرنوشت عشایر ساکن در بورالان و دیگر زیست بوم های عشایری آذربایجان غربی است.
وضعیت مراتع و عرصه های طبیعی آذربایجان_غربی امروز به حدی اسفبار و نگران کننده است که بهبود زندگی عشایر در مرحله دوم اهمیت قرار می گیرد.
فرسایش شدید خاک ، از بین رفتن پوشش گیاهی، بروز سیل های بنیان کن، خشک شدن دریاچه ارومیه، پرشدن بستر رودخانه ها و دریاچه پشت سد های مخزنی و کاهش عمر مفید سدها، به راه افتاده شن های روان، پایین رفتن غیر قابل تصور سطح سفره های زیر زمین آب و ده هاه پدید دیگر امروز عرصه های طبیعی آذربایجان غربی تهدید می کند.
امروز جای هیچ تعلل و وقت کشی نیست سطح و حجم تخریب عرصه های طبیعی استان به حدی بالا و غیر قابل تصور است که در صورت ادامه آن نه تنها نسل های آینده، بلکه نسل حاضر با مشکلات عدیده زیست محیطی رو به رو خواهد شد.
بورالان دشتی با ۶۸ هزار هکتار وسعت به علت موقعیت اقلیمی و توپوگرافی خاص به عنوان تنها منطقه بیابانی آذربایجان غربی شناسایی شده و در حال حاضر با معضل فرسایش بادی و حرکت شن های روان مواجه است.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان_غربی در این خصوص به خبرنگار ما گفت: فرسایش بادی و حرکت شن های روان مشکلات زیادی را برای روستائیان و تاسیسات زیربنایی و راه های مواصلاتی منطقه ایجاد کرده است.علی پیرمرادی افزود: پوشش گیاهی فقیر منطقه و عدم توجه جدی به احیای این منطقه از سوی دستگاه های ذیربط باعث مدفون شدن خانه های روستاییان در میان تل های شن و حمله مارها و عقرب ها به خانه مردم در زمان وزش گردبادها و باران های شدید شده است.
دشت بورالان به واسطه چشمه پرآب ثریا که از سرشاخه های رودخانه ارس می باشد در فصول مختلف سال با داشتن تالاب های مختلف پذیرای پرندگان مهاجر بی شماری است که می_تواند به یکی از قطب های گردشگری ایران بویژه توریسم طبیعت تبدیل شود.
البته استفاده از همکاری های مشترک بین کشورهای درگیر در منطقه بورالان برای مقابله با حرکت شن های روان ضروری است و باید در این راستا تمهیدات اساسی اندیشیده شود.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی با تاکید بر اهمیت همکاری کشورهای منطقه ( ایران، ترکیه، ارمنستان ) گفت: مسئولین جمهوری اسلامی با رایزنی های مستمر با کشورهای همسایه می توانند نقش بسزایی را در مقابله با پدیده حرکت شن های روان ایفا کنند.
پیرمرادی افزود: شرایط اقلیمی منطقه به گونه ای است که هر دو کشور ایران و ترکیه و حتی کشور ارمنستان که در منتهی الیه مرز ایران و ترکیه واقع شده است باید طرح های مشترکی برای مقابله با فرسایش خاک و پدیده شن زایی در این منطقه اجرا کند.
وی یاد آور شد: در دنیای امروز با توجه به وجود مسایل زیست محیطی، مرزها دیگر معنی چندانی ندارند چرا که تغییر اقلیم کشور و یا پیدایش مشکلات زیست محیطی در کشورهای همسایه به طور مستقیم در کشورهای اطراف اثر می گذارد.
پیرمرادی گفت: هرچند در خصوص منطقه بورالان مذاکرات و رایزنی هایی انجام گرفته ولی باید روند این تعاملات بیش از پیش افزایش و گام های اساسی در خصوص طرح های اجرایی با کشورهای همسایه برداشته شود.
حصار کشی یک هزار و ?۵۰۰ هکتار از منطقه بورالان و کاشت درختچه های مختلف از جمله اسکنبیل از اقداماتی است که توسط منابع طبیعی آذربایجان غربی اجرا شده ولی در مقایسه با وسعت محدوده شن های روان رقم قابل توجهی نمی تواند باشد.
وی ادامه داد: هدف از کاشت این درختان استفاده از آنها به عنوان بادشکن در مقابله با فرسایش های بادی منطقه است که با کاشت آنها و اجرای عملیات طرح پمپاژ آب و هدایت آن به اراضی بالادست امیدواریم سطح جنگل کاری منطقه افزایش یابد.
پیرمرادی اعتبارات اختصاص یافته برای احیای دشت بورالان را بسیار اندک و غیر قابل توجه اعلام کرد و اظهار داشت : امسال ۳۰۰میلیون ریال اعتبار برای این منطقه اختصاص یافته که با این اعتبارات نمی توان مشکل بزرگ منطقه را حل کرد.
وی ادامه داد: با تخصیص اعتبارات مناسب برای احیای این منطقه، می توان بورالان را به بهشت گردشگری ایران تبدیل کرد.
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان_غربی گفت: کشور ترکیه با مدیریت خوب در منطقه بورالان و تخصیص اعتبارات میلیاردی توانسته در سال های گذشته با کاشت درختچه ها و استفاده از آبیاری تحت فشار بر زیبایی های منطقه بورالان در کشور خود بیافزاید.
پیرمرادی افزود: با توجه به اقدامات صورت گرفته در کشور ترکیه ، در ایران اسلامی نیز با بهره گیری از آب موجود در منطقه ، تخصیص اعتبارات مناسب، کاشت درختچه های مناسب و مدیریت قوی و اصولی می توان مشکل منطقه را حل کرد.