شعر فاخر ضرورت احیای ادبیات آیینی
گروه فرهنگی: »شعر هیات«، اگر چه هنوز به گونه‌ای ادبی در دوران معاصر تبدیل نشده، اما میزان فراگیری و تاثیرگذاری آن به حدی رسیده است که در محافل ادبی به طور جدی مورد بررسی و نقد قرار بگیرد؛ بررسی و نقدی درونی که بتواند پله‌های رشد آن را فراهم کند. این جریان شعری که به صورت خودجوش در بین شاعران مذهبی دهه‌های اخیر پدید آمده، نسبتی تنگاتنگ با مراسم و هیئت‌های مذهبی پیدا کرده و از آنجا که خروجی شعری این جریان در این مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرد، شکلی کاملاً کاربردی و تاثیرگذار و البته در مواقعی هم به گفته برخی شاعران شکل »مصرفی« پیدا کرده است.
اقتضائات این نوع شعر را از »جواد حیدری«، که خود از سردمداران این عرصه است و حلقه شاعران جوان این جریان او را به عنوان چهره‌ای پیشکسوت در شعر هیات می‌شناسند، جویا شدیم. در ادامه اظهارات جواد حیدری در این خصوص آمده است:
»مخاطب شعر هیات گستردگی عجیب و غریبی دارد؛ گسترده‌ای که نمی‌توان برای آن انتهایی در نظر گرفت. در این گستره ما انواع اقشار مردم را می‌بینیم؛ مثلا در این گستردگی مخاطبان، شما از آدمهای باسواد دانشگاهی و حوزوی را داریم، از مراجع تقلید و استادان دانشگاه بگیرید تا آدمهای کم‌سواد و حتی بی‌سواد. این گستره باعث می‌شود که شعر هیات به سمت یک فضای سهل و ممتنع پیش برود و به قول استادید فن، شعری باشد خواص‌پسند و عوام‌فهم. این یکی از مختصات و اقتضائات شعر هیات است.وجه کاربردی بودن شعر هیات از آنجا ناشی می‌شود که با دل مخاطبان ارتباط برقرار می‌کند. در این معنا، موادی که توسط شاعر در داخل این شعر ریخته می‌شود به نوعی است که بتواند یک ارتباط دلی با مستمع و مخاطب خودش برقرار کند و این مواد هم چیزی نیست جز آنچه که ریشه در معارف و مقتل اهل بیت (ع) دارد. حالا همین مواد به فراخور هنر شاعران با سبک و آهنگهایی که آنها هم از سوز دل برمی‌آید ممزوج می‌شود.
از قدیم هم همینطور بوده است؛ مثلا »نوحه« که ماهیتش از اسمش مشخص است و به معنای نوحه و ندبه کردن است، از قدیم بخش مهمی از شعر هیات تشکیل می‌داده که ماندگاریش از خیلی از شعرهای کلاسیک بیشتر بوده، و دلیل این ماندگاری هم ارتباط دلی و عاطفی‌ای بوده که مردم با آنها برقرار کرده‌اند. به عبارتی چون مردم آنها را زمزمه و تکرار کرده‌اند، این نوحه‌ها در طول تاریخ ماندگار شده‌اند. به قول ملک الشعرای بهار: »شعر آن است که خیزد از دل و جوشد ز لب/ باز بر دلها نشیند، هر کجا گوشی شنفت«بنابراین شعر هیات در عین اینکه از ظرفیت زیباشناسی ادبی، استعارات، آرایه‌ها صنایع بلاغی و بدیعی، ظرفیت آهنگ و وزن و… استفاده می‌کند، یک جنس دلی دارد که ارتباط مستقیمی با مخاطب برقرار می‌کند و از این نظر کاربردی و تاثیرگذار است.
اما نکته این است که ما در دستگاه امام حسین (ع) می‌گوییم سیره خود حضرت سیدالشهدا (ع) این بود که بهترین دارایی‌اش را برای محبوب و خداوند خرج است که همان هستی خودشان و فرزندانشان باشند؛ بر این مبنا شاعران هم باید برای خدمت به این دستگاه بهترین صنایع و آرایه‌ها و مضامین و الفاظ را خرج کنند. حالا اگر همه شاعران نمی‌توانند به یک میزان این هنر را به خرج بدهند، این یک امر طبیعی است، چون همه به یک اندازه این ظرفیت را ندارد. در قدیم هم همینطور بوده است؛ مثلا ما هم »محتشم کاشانی« را داریم، هم »مقبل« را داریم و هم »جودی خراسانی« که هر کدام از نظر ظرفیت ادبی و شعری در جایگاه خاص خودشان قرار دارند. اشعار این بزرگان هر کدام در قیمت و نمره با هم فرق دارند.
اما مسئله این است که شعرهای همه اینها در دستگاه امام حسین (ع) استفاده شده است و هنوز هم استفاده می‌شود. در معاصران هم همینطور است هم استاد »خوشدل تهرانی« را داریم، هم »حاج آقا آرام« را که شعرهایش خیلی ساده بوده و مثلا آن شعر معروفشان »در وادی محبت، خدا خودش میدونه…« برای مدت زیادی توسط رزمنده‌های ما در دوران جنگ استفاده و زمزمه می‌شد. یا مثلا تفاوت شعر استاد چایچیان و با دیگران هم به همین‌شکل. هر کدام از اینها هر مخاطب خودشان را دارد.
با این وجود باید پذیرفت که متاسفانه در مواردی شاعران امروزی کم‌کارهایی داشته‌اند. ولی اینطور نبوده که همه کم‌کاری کرده باشند. ما امروز شاهد بروز و ظهور یک نسلی در شاعران و مداحان جوان هستیم که واقعا دنبال شعر فاخر هستند. بسیاری از مداحان ما هم امروز هستند که شعرهای فاخر و اصیل می‌خوانند و اینها عموما جزو آن دسته‌ای هستند که زیاد اهل رسانه‌ای کردن خود و هیات‌هایشان نیستند، و به همین دلیل شاید زیاد شناخته نشده‌اند.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از مهر، اما با توجه به شرایط کنونی که هر که رسانه بیشتری داشته باشد، بیشتر دیده و مطرح می‌شود، طبیعی است که گاه شعرهای ضعیف هم شنیده شود و این به نظر من طبیعی است.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۲۴ شهریور ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۱۴ ق.ظ
