شش ساعت التهاب

حامد عطائی
گروه گزارش: اورمیه یک شهر جلگه ای قرار گرفته بر دامنه کوه است و طبیعی است که چنین جغرافیایی آبستن حادثه طبیعی سیل باشد. بسیاری از مناطق بافت جدید شهر به دلیل قرار گرفتن در مسیل ها این خطر را در بیخ گوش خود احساس می کنند و نزدیک به دودهه است( بعد از سیل سال ۷۴) که هر بارشی در این مناطق شهر را دچار بحران می کند.
برای توده مردم ماجرا از حوالی ساعت ۱۰ صبح شروع شد اما زنگ خطر برای شهرداری و مدیرانش از حدودهای ساعت ۷ صبح به صدا درآمده بود. زمانیکه عکسهای کاربران فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از آبگرفتگی بزرگ تقاطع غیرهمسطح امامت، پروژه ای نیمه تمام که هنوز مشکلات آن برای تکمیل شدن، به سر نیامده، دست به دست می گشت، کارگران و ماشین آلات شهرداری زیر رگبار یکریز باران خودروهای عبوری از قسمت گودی این تقاطع را که دفعتا به زیر آب رفته بودند نجات می دادند. البته در این غافلگیری ناگهانی به هیچ شهروندی آسیبی وارد نشد و آنگونه که در شبکه های اجتماعی هم شایع بود، تعداد خودروهای گرفتار ۲۳ یا بیشتر نبود و تنها دو خودرو به دلیل اختلالی که به سبب نفوذ آب در سیستم برقشان ایجاد شده بود تا پایان عملیات و فروکش کردن سیل در وسط معرکه گرفتار بودند آنهم بدون حداقل آسیب جانی برای راننده و یا سرنشینانشان.چراکه پیش از جدی شدن خطر، خودروها را رها و محل را ترک کرده بودند.
*شش ساعت پرالتهاب
درست زمانیکه همه شهر دور میدان تقاطع هم سطح امامت جمعه شده بود و با نگرانی عملیات نجات و بازگشایی مسیر آب را تعقیب می کرد، گروهی از نمد این رویداد کلاهی برای خود بافتند تا هرآنچه در دو سال گذشته در عمران و آبادانی شهر رخ داده بود را به یکباره به آب دهند.
اظهارنظرهای گاها شتابزده و غرض آلود چون اینکه «پل زیراب یا مجرای دفع آبهای سطحی نداشت»، «خطر ریزش پل»، «بسته شدن تونل»، « مشکلات فنی تقاطع غیرهمسطح امامت» و … بر رعب و وحشت مردم افزوده بود.اظهارنظرهایی بعضا از زبان شخصیتهایی شناخته شده و مسئولین که در شرایط بحرانی و گل آلودی آب، فقط و فقط به فکر صید ماهی های خود بودند و صد البته که حکم مردودی برخی اصحاب رسانه به سبب مطالب بی پایه و اساس و ناشیانه در ابتدایی ترین ساعات این روز نیز صادر شد.همه این حواشی در حالی بود که ۵ معاون حضرت پور در کنار او از نخستین ساعات بروز بحران چکمه و بارانی پوش مشغول فعالیت بودند و بدون اینکه تفاوتی بین خودشان و کارگرانی که جارو و بیل در دست داشتند، قائل باشند، کار می کردند.
حوالی ساعت ۱۳ ظهر عملیات با تخریب بخشی از ضلع غربی تقاطع، محلی که درست برای همین شرایط بحرانی پیش بینی شده و فروکش کردن آب خاتمه یافت و سطح قسمت گود تقاطع از زواید و نخاله های برجای مانده پاکسازی شد.
یک مدیریت بحران دقیق و حساب شده با کمترین خطا و با بسیج کلیه تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز.
*رونق دوباره بازار شایعات
به محض اتمام عملیات، شایعاتی بعضا عجیب و غریب بازهم دهان به دهان چرخید تا دلهره شهروندان را از اتفاقات مشابه مضاعف کند.
شایعاتی چون بروز حوادثی مشابه در مناطق دیگری از شهر و فروریختن برخی پل ها و یا غرق شدگی خودروها و تلفات انسانی که عملا از سطح شایعات و اپلیکیشن های تلفن همراه فراتر نرفت.
*روز تاریخی برای رسانه ملی
برنامه چالشی «آختاریش» به معنی جستجو، جزو نادر برنامه هایی است که با محوریت گوینده معروف صداوسیمای آذربایجان غربی، محراب آقاپور، مدتی است از سیمای استانی پخش می شود.آقاپور و اکیپ همراهش از نخستین ساعات بروز حادثه در محل حضور داشتند و گزارشهای میدانی تولید می کردند.
او تقریبا با هر مسئول و چهره سرشناسی که در محل دید، گزارش تهیه کرد و با وجودیکه از نیروهای واحد خبر صداوسیما نیست اما گفتگویش با محمد حضرت پور، شهردار اورمیه از بخش خبری ساعت ۲۰ سیمای استانی پخش شد.
برنامه ۱۵ دقیقه ای آختاریش یک تنه تمام کم کاریهای دستگاههای اطلاع رسانی را که بایستی در شرایط بحرانی، هدایت صحیح افکار عمومی و ایجاد آرامش روانی جامعه را برعهده داشته باشند بردوش کشید. این برنامه تقریبا هیچ حرف ناگفته ای از حادثه صبح جمعه اورمیه باقی نگذاشت و حتی نظرات بعضا انتقادآمیز شهروندان و پاسخ های مقامات مسئول را پخش کرد.
صداوسیمای استان نشان داد در کنار سرعت و دقت در اطلاع رسانی، «انصاف» نیز عنصری مهم و تاثیرگذار است.
*حضور موثر حضور، غیر موثر
علاوه بر مجموعه شهرداری شامل خود شهردار، معاونین شهرسازی، اداری مالی، خدمات شهری، عمرانی و حتی فرهنگی اجتماعی، مدیران عامل سازمانها و پرسنل آنان که جزو وظایف ذاتی شان بود، هلال احمر اورمیه و مدیر آن، پلیس راهنمایی و رانندگی و اب و فاضلاب در فروکش کردن بحران امروز صبح حضوری جانانه و جدی داشتند.ضمن اینکه حسنخانی فرماندار و معاونش حوالی ساعت ۱۲:۳۰ دقیقه به محل رسیدند و یک ربع بعد دکتر هادی بهادری، معاون عمرانی استاندار با یک هیات بلند بالا از شهرداران استان که برای شرکت در دوره ای آموزشی در اورمیه به سر می بردند نیز از مراحل پایانی عملیات بازدید کردند و در جریان امور قرار گرفتند.
از اعضای شورای شهر رسول اصغرزاده، محمد ستارپور که تجربه معاونت خدمات شهری و مدیریت چنین بحرانهایی را دارد و روح اله حضرت پور در محل حضور داشتند.
در این میان جامعه رسانه ای حضوری ضعیف و کمرنگ داشت. تقریبا هیچ گزارش میدانی تهیه نمی شد و محدودیت های تصویربرداری به دلیل حساسیت منطقه نیز مزید بر علت بود.ناگفته نماند عموم تصاویر و ویدئوهایی که از اتفاق امروز در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی منتشر شد از جانب عموم شهروندانی بود که ساعتها زیر باران به ثبت رویدادها با گوشی تلفن همراه خود می پرداختند.
حادثه چگونه رخ داد؟
مسدود شدن مجرای اصلی زیرآب پل به دلیل انباشته شدن زباله ها و عمدتا یونولیت های ساختمانی جمع شده از اطراف که با جریان سیلاب و به دلیل شیب زمین به محل رسیده بود باعث لبریز شدن گودی تقاطع غیرهمسطح و سبب حادثه شده بود.شهردار اورمیه این مطلب را به خبرنگارما گفت و دقیقا به همین سادگی به صداوسیما هم شرح داد.او در حالی از شهروندان عذرخواهی می کرد که حوزه خدمات شهری اش را مسئول قصور در سر زدن به موقع به محل مجرای تخلیه آب و مسئول پاسخگویی می دانست.
*سابقه سیل های غافلگیرکننده
شهریور ماه سال ۸۸ بود که وقوع سیلی ویرانگر در استانبول ترکیه که به لحاظ زیرساخت های شهرسازی بسیار از اورمیه پیش است، بیش از ۸۰ کشته و مجروح برجای گذاشت.گفته می شود شبکه فاضلاب زیرزمینی این شهر پرجمعیت ترکیه از دو سیستم دفع فاضلاب با لوله هایی به قطر ۳ متر بهره می برد که یکی از آنها مختص مهار آبهای سطحی و بازیافت و تصفیه آنها برای مصارف خانگی است. یعنی آنچه که باید در مواقع بحرانی مثل وقوع سیل کارکرد داشته باشد. خبرگزاری آناتولی در آن زمان از این رویداد به عنوان فاجعه ای بزرگ یاد کرده بود.فروردین ماه سال ۹۱ نیز جاری شدن سیل و آب گرفتگی در خط ۴ متروی تهران دست کم ۵ کشته برجای گذاشته بود. بر اساس اعلان شهرداری تهران میزان خسارت وارده ۳۰ الی ۴۰ میلیارد تومان برآورد شد.اورمیه شهری است در حال گذار به کلانشهری. این شهر مشکلات زیرساختی بسیاری دارد که از آن جمله است عدم پیش بینی زیرساخت های مهار آبهای سطحی. طبق اعلان مسئولین شهرداری اقدامات و کانال کشی هایی که طی ماههای اخیر در این شهر انجام گرفته جلوی بروز فاجعه ای بزرگتر را گرفته است. مناطقی چون خیابانهای رودکی، مولوی، امامت، شیخ تپه، کشتارگاه، کمربندی خاتم الانبیا، باغ رضوان، بلوار شیخ شلتوت، منطقه حسین آباد و باغچه معصوم از جمله مناطق سیل خیز شهر هستند که شهرداری اورمیه تنها در ماههای اخیر اقدام به ایجاد چندین کیلومتر کانال با عمق زیاد برای کنترل سیلابهای فصلی و آبهای سطحی نموده. با این وجود تکمیل همه این زیرساختها کار یک سال و دوسال نیست و تنها می توان با اولویت بندی از مناطق پرخطر کارها را پیش برد. در گزارشی میدانی که خبرنگار ما بعد از بارندگی شدید روز جمعه تهیه کرد مشخص شد که کانالهای بزرگی در ابتدای جاده صداقه در کمربندی خاتم الانبیا، باغچه معصوم، ورودی باغ رضوان چهارراه آزادگان تنها در شش ماهه اول سال ۹۳ احداث شده که تا حد زیادی از بروز سیلابهای ویرانگر جلوگیری نموده است.
*پل امامت هرگز فرو نمی ریزد
معاون فنی عمرانی شهرداری اورمیه معتقد است تقاطع غیرهمسطح امامت در مقابل ضربه هایی چون زلزله های شدید ایمن است و بروز سیلابهایی چون آنچه روز جمعه اتفاق افتاد در مقابل پیش بینی هایی که برای احتمال آسیب دیدن پل شده بسیار ناچیز است.ابراهیم صفری در گفتگو با آینانیوز، در خصوص استحکام پروژه های عمرانی ای که در سالهای اخیر در اورمیه احداث شده می گوید: پایداری و دوام سازه ها منبعث از محاسبات سازه ای است و بر اساس کنترل دفترچه های محاسباتی سازه ای احداث آن وارد فاز عملیاتی می شود.وی اضافه می کند: پل امامت و پل های نظیر آن از سه جنبه ضربه های دینامیکی، نیروهای جانبی چون زلزله و نیروهای سازه ای خود پل محاسبه و ایمن سازی شده اند و توانایی تحمل بار و ضربات زلزله های شدید و سنگینی قطاری از تانک و یا تریلر را همزمان دارند.معاون شهردار اورمیه اظهار می دارد: وقتی پل در مقابل چنین ضربه هایی ایمنی لازم را دارد، ضرباتی چون انباشته شده آبهای سطحی روی آن ناچیز است و خطری متوجه آن نیست.صفری در پاسخ به نگرانی های شهروندان بابت بسته شدن تونل تقاطع غیرهمسطح می گوید: هیچ مشکلی در تونل وجود ندارد. نفوذ آب به تابلوی برق این تونل باعث قطعی برق آن شده بود که تکنیسین ها مشغول رفع این عیب و بازگشایی مجدد تونل هستند.
اما معاون فنی عمرانی شهرداری اورمیه در تشریح دلایل بروز این حادثه اینطور می گوید:برای مهار آبهای سطحی روی فلکه سه مجرا با لوله های ۱۲۰۰ و ۱۰۰۰ میلیمتری پیش بینی شده که از سه جهت این آبها را به سمت رودخانه شهرچایی هدایت کنند.در روز حادثه متاسفانه زباله های جاری شده روی سیلابها سبب انسداد این مجراها شده باعث شده بودند مسیر دفع آب بند آید.صفری افزود: تقاطع امامت برای شرایط بحرانی یک خروجی اضطراری دارد که منتهی می شود به یک منهول و آبهای اطراف را جمع، در حوضچه خود انباشت و به تدریج وارد رودخانه می کند.وی تصریح می کند: این مجرا توان و ظرفیت دفع این آبها و حتی حجم بیشتر آن را هم داشت و همینطور هم شد و با بازگشایی مسیر آن موضوع فیصله پیدا کرد.معاون عمرانی شهرداری اورمیه این نکته را هم یادآور می شود که تونل زیرآبی که اخیرا در چهارراه آزادگان احداث و مورد بهره برداری قرار گرفته تا حد زیادی از بروز فاجعه ای بزرگتر جلوگیری کرده است.