شبکه‌های اجتماعی را بهتر بشناسیم

سهیلا فلاحی
گروه جامعه : مدرنیته دنیای تجارت را با تحولات قابل توجهی مواجه کرده و تعداد تاجران را به واسطه تولد حوزه های جدید بدون آن که به سرمایه هنگفتی نیاز باشد، افزایش داده است.
شاید بسیاری از افراد هنوز به این باور نرسیده باشند که اطلاعات ساده آنها، سرمایه این تاجران و فروش اطلاعات صنعت جدید دنیای امروز است و بسیاری آگاهانه و ناآگاهانه بدون آن که متوجه اهداف پنهانی طراحان و برنامه ریزان این صنعت باشند، با خرید گوشی های هوشمند وارد بازی آنها می‌شوند. استفاده رایگان و دسترسی آسان مهمترین دلایل استقبال و تداوم استفاده از نرم افزارهای ارتباطی موبایل مخصوصاً در میان کاربران ایرانی محسوب می شود. دلیل این همه سرویس دهی رایگان چیست؟ سوالی که میلیون ها کاربر لازم است از خود بپرسند. مالکان این نرم افزارها که اغلب میلیاردرهایی هستند در نقاط مختلف دنیا، چگونه توانسته اند “حسابگری” را به عنوان یکی از ویژگی های مهم دنیای تجارت نادیده بگیرند ؟
سوال ها و چراها بسیار است و ما در این گزارش به دنبال آنها نیستیم بلکه به دنبال رفع نگرانی کاربران نرم افزارهای پرطرفدار وایبر، واتس آپ و تا حدودی اینستاگرام و چه بسا نرم افزارهای احتمالی بعدی درباره فیلترینگ هستیم.
* قضاوت نکنید، آگاهی کسب کنید
چه بسیار از مخاطبان فضای مجازی بعد از مطالعه این گزارش، همچنان بر قضاوت دیرینه خود پافشاری کنند که هدف شما از تهیه این گزارش، زمینه سازی برای فیلتر کردن این نرم افزارها، حساس کردن مسئولان مربوطه و کمک به مقامات برای انسداد شبکه های ارتباطی موبایل است در صورتی که به جرأت می توانیم بگوییم که چنین قصدی نداریم چرا که تک تک اعضای کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه در فضای مجازی همراه با کارشناسان فعال در این بخش به قدری بر عملکرد این نرم افزارها اشراف دارند که نیازی به حساس شدن آنها توسط رسانه ها وجود ندارد.
تازه از ما گلایه مند هستند که شما چرا در اطلاع رسانی به مردم کوتاهی می کنید.محمد علی اسفنانی ، عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس یکی از اعضای گلایه مند است.
وی با علم به نگرانی کاربران در رابطه با مسدود شدن نرم افزارهای ارتباطی موبایل درباره آغاز فیلترینگ هوشمند از آذر ماه و ناباوری برخی از آنها نسبت به مسدود نشدن کامل این نرم افزارها، به خبرنگار جام جم آنلاین می گوید: قرار نیست وایبر و واتس آپ و یا سایر نرم افزارهای ارتباطی مسدود شود بلکه سیاست گذاریها بر پایه پالایش این شبکه های ارتباطی انجام گرفته است.
اسفنانی ، اشاعه فحشاء و منکرات، تحریک ، تشویق ، ترغیب ، تهدید یا دعوت به فساد و فحشاء و ارتکاب جرایم منافی عفت یا انحرافات جنسی، انتشار ، توزیع و معامله محتوای خلاف عفت عمومی ، استفاده ابزاری از افراد ( اعم از زن و مرد ) در تصاویر و محتوا ، تحقیر و توهین به جنس زن ، تبلیغ تشریفات و تجملات نامشروع و غیرقانونی، محتوا علیه مقدسات اسلامی همچون اهانت به موازین اسلامی، تبلیغ به نفع حزب یا فرقه منحرف و مخالف اسلام، اهانت به امام خمینی و تحریف آثار ایشان، اهانت به مقام معظم رهبری، محتواها علیه امنیت ملی و آسایش عمومی همچون؛ افترا به مقامات ، نهادها و سازمان های حکومتی و عمومی،محتوا علیه مقامات و نهادهای دولتی و عمومی، انتشار فیلترشکن ها و آموزش روشهای عبور از سامانه های فیلترینگ، انجام هرگونه فعالیت تجاری و اقتصادی رایانه ای مجرمانه مانند شرکت های هرمی را از جمله مصادیق جرم در این نرم افزارها بر اساس ماده ۲۱ قانون جرایم رایانه ای اعلام کرد.
عضو کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه با تأکید بر این که کاربران می توانند با مراجعه به سایت پلیس فتا به آدرس (http25/51) درباره سایر مصادیق جرایم رایانه ای مطلع شوند، می گوید: درصورتی که کاربران مرتکب جرایم ذکر شده نشوند، دیگر دلیلی بر فیلتر شدن صفحه آنها وجود ندارد. براساس گزارش پلیس فتا که مورد تایید بسیاری از دستگاهها و نهادهای مرتبط است، برخی از فضاها تا ۳۰ درصد دارای محتوای مجرمانه هستند.در برخی از فضاها تا ۸۹ درصد محتوای غیراخلاقی دیده می شود و در برخی دیگر، با فعالیت ۹۳ درصدی حوزه های اقتصادی و تجاری مواجه هستیم.
اسفنانی در پاسخ به این پرسش که با توجه به بی هویتی اکثر افراد در این شبکه ها، چگونه با مجرمان برخورد خواهد شد، می گوید: گاهی وقتها نحوه جرم به صورتی است که باید با مجرم برخورد شود به عنوان مثال؛ با افراد توهین کننده به مقدسات اسلامی یا تهدید کننده امنیت ملی و عمومی باید برخورد شود و بر اساس قانون مجازات شوند.گاهی امکان شناسایی مستقیم افراد میسر است اما با توجه به این که سرورهای این شبکه ها در خارج از کشور قرار دارند، بستن صفحه خاطیان و ممانعت از اشاعه محتوای صفحه تنها راه مقابله با مجرمان است که این کار با فیلترینگ هوشمند امکانپذیرتر می شود.
وی با تأکید بر الزام قانونی اپراتورها بر همکاری با کارگروه و دستگاه قضایی در شناسایی مجرمان می گوید:گاهی همه منتظر این هستند که قوه قضاییه مجرمان را بلافاصله شناسایی و دستگیر کند.در صورتی که نمی توان همه انتظارات را از دستگاه قضا داشت.جرم شناسان معروف دنیا حدود ۱۴ مورد را علت ارتکاب جرم تعیین کرده اند.
مهیا کردن شرایط ارتکاب جرم یکی از این مصادیق است.متأسفانه در کشور بسیاری از مجموعه هایی که میتوانند مانع وقوع جرم شوند به وظایف قانونی خود عمل نمی کنند.اداره مخابرات وقتی به راحتی صدها و هزارها شماره تلفن همراه را به صورت فعال در اختیار فروشندگان می گذارد، این دقیقا مصداق فضاسازی برای ارتکاب جرایم است. در برخی کشورها مثل سوییس اگر کسی ماشین روشن را با در باز حتی برای چند دقیقه رها کند و برود، مجازات می شود چرا که فرد شرایط وقوع سرقت را تسهیل کرده است متاسفانه ما در کشورمان چنین وضعیتی را نداریم .
عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در ادامه با بیان این که بحث فیلترینگ محدود به کشور ما نیست و بسیاری از کشورها با توجه به پروتکل های امنیتی در راین رابطه فعال هستندمی افزاید: قانون تعیین مصادیق مجرمانه یا قانون جرایم یارانه ای صراحتاً گفته کسانی که فضای مجازی را ایجاد می کنند، مکلف به رعایت ضوابط و مقررات هستند و اگر کسی تخلف کرد باید مجازات شود .به عنوان یکی از اعضای کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه ، نظر قالب ۱۳ عضو کارگروه بر این است که تا جایی که امکان دارد، فضاها بسته، فیلتر و محدود نشوند و اگر فضایی مسدود شود یقین بدانید ، هیچ راهی جز مسدود شدن نبوده است .
بی شک قبل از مسدود شدن تا حد امکان با تذکر به فرد و عنوان کردن خطر وارد عمل خواهیم شد. اگر فرد خودش محتوای فضا را پالایش کرد و تولید محتواهای مجرمانه را متوقف کرد، کارگروه نیز دسترسی شخص را نخواهد بست در غیراینصورت جز انسداد فضا، راه دیگری باقی نمی ماند بنابراین هدف از فیلترینگ هوشمند، بستن نرم افزاری شبکه های اجتماعی نیست بلکه شناسایی و برخورد با محتواهای مجرمانه است .
* بحران جرایم رایانه در کمین همه کشورها
تقریباً اکثر مسئولان کشور نیز بر این نکته تأکید دارند که نمی شود و نمی توان جامعه ایرانی را مستقل از تحولات دنیای مدرن مدیریت کرد بنایراین شناخت وآگاهی پیدا کردن درباره ابعاد مختلف و جدید این دنیا از سوی همه اقشار جامعه، قانون نانوشته ای است که همگان ملزم به توجه و رعایت آن هستند در غیراینصورت آسیب های آن ضربه زننده و گاه فلج کننده خواهد شد.
نگرانی نسبت به جرایم رایانه ای و بحرانی شدن آن تنها مربوط به ایران نیست بلکه بر اساس آخرین گزارش العالم، حتی مسئولان رژیم صهیونیستی -که خود یکی از تولیدکنندگان و مدیران نرم افزارهای ارتباطی موبایل همچون وایبر هستند – نسبت به وقوع ۶۳ جرم اینترنتی در هر دقیقه از ابتدای سال ۲۰۱۴ تا ابتدای نوامبر این سال که مجموع این جرایم به ۳۰ میلیون جرم رسیده و به واسطه آن ۳۸۷ هزار صهیونیست بالای ۲۰ سال دچار زیان شده اند، ابراز نگرانی کرده اند.مسئولان رژیم صهیونیستی در حالی به وجود ۷۱۲ پرونده جرم در دستگاه قضایی این کشور اشاره می کنند که پلیس این رژیم هنوز آمادگی مقابله با این جرایم را که شامل ؛ تعقیب، شایعه سازی، توهین، تمسخر، رسوا سازی، جعل شخصیت، گمراه کردن، انتشار اطلاعات شخصی افراد، ارعاب، تهدید و باج خواهی می شودف ندارد.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از جام جم ، با وجود آن که در عصر اطلاعات و ارتباطات زندگی می کنیم اما هنوز باور نداریم که اطلاعاتی که ما آنها را ساده و ناچیز تلقی می کنیم، سرمایه های ارزشمندی هستند که برای ذخیره آنها حتی بانک های متعددی همچون بانک اطلاعات حقوقی و تخصصی پزشکان، تبلیغات، اصناف، شرکت های خصوصی و … راه اندازی شده است که با اتخاذ سیاستهای مختلف سعی در رونق فعالیت خود دارد. برخی ها با مراجعه به وبلاگ ها، انجمن ها، گوگل پلاس و سایر شبکه های اجتماعی و مجازی و حتی با تجاوز به حریم خصوصی افراد به جمع آوری اطلاعات حقیقی دست میزنند و آنها را با قیمت گزافی (فروش۳ میلیون ایمیل به ارزش ۵۰۰ هزار تومان با اعتبار ۲ ماهه) در اختیار متقاضیان قرار می دهند.
* منفعت های فیلترشکن
دکتر حسن نجفی سولاری که سالهاست در حوزه فناوری اطلاعات فعالیت می کند و نسبت به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از شناخت دقیقی برخوردار است، بر اساس بررسی های خود در این زمینه معتقد است با ۲ رویکرد آسیب گرایانه و یا رویکرد ظرفیتی و راهبردی می توان با این فضا مواجه شد که هر کدام از رویکردها سیاست های خود را می طلبد.
نجفی با اشاره به نگاه برخی از اپراتورها درباره بی فایده بودن فیلترینگ و همکاری نکردن آنها با دستگاه قضایی برای برخوردبا مجرمان به خبرنگار جام جم آنلاین می گوید: سیاست گذاری و نظام مندی بسیار مهمتر از پالایش است و تا زمانی که سند سیاست گذاری تولید محتوا و مدیریت وب سایت ها، نظام نامه های ثبت شناسه ملی کارگزاران، خط مشی نام دامنه، نظام اخلاقی و مسئولیت اجتماعی وب سایت ها و سایر اصول کلیدی مرتبط تدوین نشود بحث فیلترینگ هوشمند تنها ریختن پول به جیب دلالان است و در اجرا با نواقص و چالش های جدی همراه خواهیم بود.
وی با اشاره به فعالیت ۵ تا ۷ میلیون ایرانی در شبکه های اجتماعی موبایل ، از وجود ۱۸ شبکه اجتماعی داخلی خبر می دهد و تأکید می کند: شبکه های داخلی بسیار خوبی طراحی شده است که متاسفانه به واسطه معرفی و حمایت نشدن از آنها، بسیاری از وجودشان بی اطلاع هستند.این نرم افزارها از سوی دانشجویان نخبه ای که در دانشگاههای معتبر کشور همچون صنعتی شریف درس خوانده اند، نوشته شده است. نرم افزارهایی که قابلیت های آنها بسیار بالاتر از واتس آپ و وایبر است به گونه ای که بسیاری از کشورها حاضرند برای خرید آنها میلیون ها دلار پرداخت کنند.
نجفی درباره نگرش برخی از کاربران شبکه های اجتماعی که معتقدند، نمی توان به نرم افزارهای تولید داخل اعتماد کرد چرا که شرایط برای دسترسی مسئولان اطلاعاتی و قضایی به اطلاعات شخصی افراد آسان تر می شود، می گوید: متاسفم که رسانه ها و مسئولان در آگاهی بخشی به مردم اینقدر کوتاهی کرده اند که هنوز آنان نمی دانند که اطلاعات آنها چه با فیلتر چه بدون فیلتر در اختیار سرورهای خارجی قرار می گیرد و امکان هرگونه سوءاستفاده از آنها وجود دارد.حتما بسیاری از ما درباره جرایمی که در این بخش ها رخ داده شنیده ایم .