شاخسی واخسی سنت دیرینه ماه محرم در آذربایجان

گروه اجتماعی: با آغاز ماه محرم و ایام شهادت سالارشهیدان امام حسین(ع) و یاران باوفایش شهرهای آذربایجان غربی رنگ و بوی عزا به خود گرفته و در جای جای شهرها مراسم_های عزا برپا شده است. مردم این منطقه با سیاه پوش کردن سردر منازل، مغازه ها، معابر اصلی شهر و خیابانها و نیز بر تن کردن جامه های سیاه به رسم هر سال همزمان با آغاز ماه محرم اقدام به عزاداری کرده و عشق و ارادت خود را به امام حسین (ع) و یاران باوفایش ابراز می کنند.
استقبال از ماه محرم در این دیار اعم از شیعه و سنی و حتی اقلیت های دینی آداب و رسوم خاصی دارد مراسم اعلان عزا، آیین طشت گذاری، زنجیرزنی، دستجات عزاداری، دادن نذری، توسل به دستجات عزاداری بخشی از آداب مردم این منطقه در ماه محرم است.
در این راستا امسال نیز همزمان با فرارسیدن ماه محرم شهرهای آذربایجان غربی رسم خاص »طشت گذاری« و دسته‌های »شاخسی، واخسی« (شاه حسین، وای حسین) از دهه آخر ماه ذیحجه فعالیت خود را شروع کرده اند.
*استقبال از ماه رمضان با برگزاری آیین طشت گذاری
به این شکل که دسته‌های عزاداری شاخسی واخسی، از چند روز مانده به ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، در صف‌هایی طویل و زنجیروار، راهی کوچه و خیابان شده و مرثیه‌ها و اشعار مذهبی در رثای سالار شهیدان و یارانش سرمی دهند.
اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام عزاداری ظهر عاشوراست که عزاداران، با ذکر »شاخسی، واخسی«، پس از طی کردن مسیری طولانی نهایتا خود را به خیمه‌های به آتش کشیده شده (نماد خیمه‌های امام حسین(ع) و یارانش در کربلا) رسانده و به سوگ واقعه می‌نشینند.
رسم دیگر، »طشت گذاری« یا »طشت گردانی« است که منسوب به اردبیل، به طور خاص و مردم آذربایجان به طور عام است، در این آیین، طشت نماد مشک سقای کربلا، نماد آب رود فراتی است که به روی حسین(ع) و یارانش بسته شد و نشان از جایگاه والای آب در فرهنگ شیعیان و بخصوص ایرانیان است.
*مراسم اعلان عزای حسینی در ارومیه
یک روز مانده به ماه محرم مراسم اعلان عزای حسینی در میادین اصلی شهرهای آذربایجان_غربی با حضور مردم، مسئولان، هئیت های مذهبی برگزار می شود که امسال مراسم اعلان عزا در میدان انقلاب ارومیه برگزار و پرچم عزای حسینی در این میدان برافراشته شد.
یکی از آیین های دیرینه در ماه محرم زنجیر زنی و تشکیل دستجات عزاداری داری است و عموما زنجیر در میان عزاداران به شیوه یک دست برشانه ها نواخته می شود. دسته های زنجیر زنی شهر ارومیه نیز به عنوان یکی از کانون های بزرگ عزاداری در دهه اول ماه محرم از همان روزهای اول و دوم به راه می افتند.
این دسته ها مجموعه ای از مردان، جوانان و کودکانی هستند که معمولا در دو ردیف یا دسته عزاداری سازمان می یابند که برای نشانه عزادار بودن پیراهن سیاه معمولی یا کمی بلند پوشیده و برخی نیز دستمال سیاهی به نام (باش قره سی) بر سر می بندند.عزاداری در سطح استان طی روز نهم ماه محرم (تاسوعا) به اوج می رسد و از اوایل صبح و بعد از بر آمدن آفتاب شروع می شود، ابتدا برای لحظاتی در مساجد و پس از آن اوایل صبح در خیابان ها و کوچه های شهر و محدوده روستاها انجام می پذیرد و نوحه های این روز به ذکرهای مربوط به جانبازی ها و فداکاری های حضرت ابوالفضل عباس اختصاص دارد.تعزیه خوانی و شبیه خوانی، برپایی سفره های نذری قربانی گوسفند پای دستجات عزاداری، برگزاری مجالس عزا با سخنرانی سخنرانان در خصوص فلسفه قیام حسینی از دیگر آیین هایی که مردم این دیار همه ساله همزمان با ماه محرم به خصوص دهه اول برگزار می کنند.
دسته های عزاداری زنجیرزنی پس از آرایش و تشکیل دسته ها و قبل از حرکت به سوی خیابان_های اصلی شهر در کوچه های محلات و مقابل مسجد محله زنجیر زنی می کنند. در روستاها هم عزاداران با توجه به کوچک بودن مکان و بافت روستایی در کوچه ها به عزاداری می پردازند. خانواده ها و افرادی که طی این ایام نذر و حاجتشان قبول شده باشد، صبح روز تاسوعا برای دسته های زنجیر زنی صبحانه می دهند، که اغلب شامل نان و پنیر یا کره و عسل است.برخی از خانواده ها ممکن است گوسفندی را پیش پای عزاداران قربانی کند و یا برای ادای نذر و نذورات خود مانند غذای آماده، به خیابان_ها و کوچه های محلات دیگر بروند و آن ها را در بین عزادارن احسان کنند.
*تاسوعا و عاشورای حسینی اوج عزاداری آذری ها
از جمله مراسم ظهر روز تاسوعا و عاشورا تعزیه خوانی و شبیه خوانی است که نمایش گونه ای، از واقعه کربلا است یکی از کانون های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل ?مسجد مهدی القدم? است که مردم محله و سایر دوستداران اهل بیت شاهد برگزاری شبیه خوانی اباعبدالله الحسین هستند.روزعاشورا روز تجلی میثاق مردم با امام حسین(ع) و قیام خونین وی بوده و مردم عادی به طرق مختلف از جمله نذر و قربانی احسان چایی، شربت و آش های محلی، ساری شیله (شله زرد که در سال های اخیر معمول شده) در خدمت عزاداران حسینی هستند.در روزهای تاسوعا و عاشورا در مناطقی از شهر ارومیه که جمعیتی از اقلیت های دینی نیز در آن سکونت دارند مسیحیان زیادی را می توان یافت که همراه با دیگر مردم در مسیر عبور دسته ها قرار گرفته و برای امام حسین(ع) و شهدای کربلا اشک می_ریزند.در عزاداری های مردم آذربایجان غربی به مانند برخی مناطق کشور از نمادهایی مانند علم، کتل و اسب به عنوان مظهر ذوالجناح و گهواره به یاد حضرت علی اصغر (ع) طفل شیرخوار کربلا استفاده می شود که این سمبل ها در ایجاد فضای حزن و اندوه به عزاداری ها نقش موثری ایفا می کند.
*شبیه خوانی رسمی که در گذر زمان کمرنگ شده است
به اعتقاد مردم منطقه دادن نذری به گهواره ?علی اصغر? موجب شفای کودکان بیمار می شود و دادن نذر به ذوالجناح نیز موجب گشایش در کارها خواهد شد.
شبیه خوانی نیز از جمله آیین هایی است که معمولا در روز عاشورا در برخی از روستاهای شهرهای ارومیه، خوی، سلماس و ماکو انجام می_گیرد که این شبیه خوانی ها به نوعی بازسازی صحنه های روز عاشورا در صحرای کربلاست و چگونگی به شهادت رسیدن یاران امام حسین (ع) و خود آن حضرت است.پخش نذورات از جمله نان فتیر، شربت، شیر داغ و حلوا در امامزاده ها مرسوم است و حتی در برخی از امامزاده ها مردم گوسفند قربانی کرده و گوشت آن را در بین دسته_ها پخش می کنند.در سحرگاه روز سوم که در ارومیه به آن اهل قبیله گفته می شود در برخی از مناطق تعدادی از جوانان در حالی که لباس های عربی به تن کرده اند از مساجد خارج شده و اشعاری را به مضمون زیر می خوانند ای اهل قبیله برویم جسم بی سر و بی کفن امام حسین (ع) را دفن کنیم .مراسم شام غریبان از جمله مراسم حزن انگیز و اندوه باری است که در مساجد شهر و روستاهای و حومه برگزار می شود . دسته های زنجیر زنی پس از برگزاری مراسم عزاداری در کوچه ها، وارد مسجد شده و به زنجیر زنی می_پردازند.روضه خوانی توسط مداحان و ذکر مصیبت های حضرت اباعبدالله از ویژگی های این مراسم بوده و برای این منظور و طبق سنت_های گذشته پس از اندکی زنجیر زنی در مساجد چراغ ها را خاموش کرده و شمع در سینی روشن می کنند و گرد افراد می گردانند.
*هیئت های مذهبی به تبیین اهداف قیام عاشورا بپردازند
مدیرکل تبلیغات اسلامی در خصوص ماه محرم و آیین های آن با بیان اینکه هدف قیام عاشورا احیای سنت نبی مکرم اسلام بود گفت: هیئت های مذهبی در سایه اتحاد عظمت عزای حسینی و هدف آن را نشان دهند.
حجت الاسلام محمد داداش زاده با تاکید بر اینکه وظیفه ما تداوم مسیر عاشورا است عنوان کرد: قیام حضرت اباعبدالله برای امر به معروف و نهی از منکر و احیای امت پیامبر اسلام بود و در این راه بود که به شهادت رسید امروز وظیفه ماه تداوم راه عاشوراست.
وی اظهارداشت: اگر عاشق امام حسین (ع) هستیم باید راه و مسیر ایشان را ادامه دهیم و در هر چهره و هر صنفی هستیم در عرصه دین و دیانت در برابر دشمنان اسلام مبارزه کنیم.
وی با اشاره به حضور اقشار مختلف مردم در مراسمات هیئات مذهبی، تصریح کرد: ما نباید سوا کننده عاشقان و عزاداران امام حسین (ع) باشیم، احترام به عزاداران شاید ما را در احیای انسان ها شریک کند.مدیر کل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی با بیان اینکه از لحظه کودکی ما در عزاداری بوده و با عزای امام حسین (ع) رشد کرده ایم، ادامه داد: ما باید خود را خادم الحسین و خادم الاسلام بدانیم و برای رضای خدا گام برداریم.وی با تأکید بر حفظ اتحاد و انسجام در برابر دشمنان و مقابله با تهاجمات بدخواهان دین اسلام، گفت: عزاداری ایام محرم باید با انسجام و اتحاد باشد تا عظمت عزای حسینی در نهایت بزرگی برگزار شود.
*۷ محرم تجمع بزرگ عزاداران حسینی در ارومیه برگزار می شود
حجت الاسلام داداش زاده از هیئت های مذهبی خواست در روز ۷ محرم در مراسم تجمع عزاداران حسینی با تمام قدرت و انگیزه وارد شوند تا بتوان در این روز عظمت قیام عاشورا و عزای حسینی را به همه نمایان کرد.
وی با بیان اینکه تلاش هیئت های مذهبی در کنار صیانت از آرمان و هدف امام حسین (ع) و توجه به مسائل شرعی جلوه گر کردن شور و شعور حسینی است، ادامه داد: ظرفیت عزای حسینی به قدری است که هر ساله توطئه دشمنان را در هم می شکند.
مدیرکل تبلیغات اسلامی آذربایجان غربی با اشاره به اینکه ویژه برنامه های مذهبی و عزاداری مختلفی همزمان با ماه محرم در سطح استان اجرا می شود افزود: تجمع بزرگ عاشورائیان، مراسم عزاداری، تعزیه خوانی، شیرخوارگان و… از جمله این برنامه هاست.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از مهر ، محرم امسال هم از راه رسید این ماه سرشار از آموزه_های دینی و مذهبی زیادی است امید که هدف اصلی این قیام را در این سال همگان درک کنیم و بهره کافی را ببریم.