ساکالارین آذربایجان تاریخینده اؤنملی یئری
آنادیلیمیز: ساکالار، آذربایجان تاریخینده اؤنملی بیر یئر دوتموش، اؤلکه¬میزین دیلی، مدنیتی و کولتورو تاریخینده اؤز امضاسینی آتمیشدیر.
بوگون ایراندا اولان بیر سیرا یئر آدلاری ساکالاردان قالما آدلار کیمی تانینیر، او جومله¬دن سیستان، سقز، ساسان، اسکیت، اشکوزا، اشک و حتا سام آدی شاهنامه¬ده ساکالاردان قالما بیر آددیر. یئنه ده شاهنامه¬نین بیر چوخ داستانلاری تورانلی لارلا (ساکالارلا) ایرانلیلار ساواشی ایله ایلگیلی¬دیر. ساکالار هخامنیشلر ایرانا گلمه-میشدن قاباق بو یوردلاردا یاشاییبلار.
ساکالار بوتون تاریخ آراشدیرانلارین نظریله اورتا آسیادان، اورال دنیزی¬نین کناریندان اوروپانین دون و دانوب ساحیللرینه قده¬ر یئریمیشلر. ساکالار بیر اوزون مدت ده آذربایجاندا قالمیش و مدنیت قورموشلار. اونلار حتا سیبریده یاشایان کیممرلری اورادان قووب، اؤزولری اوتورموشلار. مارتونوشا و ماگونوهدان اله گلن اشیالار گؤسته¬ریر کی ساکالار اوکراین¬ین قوزئیینی ده الده ائدیب و میلاددان ۴۵۰ الی ۵۵۰ ایل اؤنجه بورالاردا یاشاییرمیشلار. تالگران، روس عالیمی ساکالارین مدنیتلری¬نین یوکسه¬لیش زامانینی ۲۵۰ ایللری میلاددان اؤنجه¬یه باغلیر. بو زامانلار وولگا چایی¬نین اطرافیندا بؤیوک بیر مدنیت صاحبی اولموشلاردیر. سونرالار اؤز یئرلرینی خزرلره وئریرلر و بو یوردلار خزر امپراتورونون یوردو اولور.
ساکالار میلاددان مین ایل اؤنجه چین سینیرلاریندان دانوب ساحیللرینه قده¬ر اوزانان چؤللرده یاشاییردیلار. ساکالاردان یازی و یا سکه الده ائدیلمه¬میشدیر، آنجاق قبیرلریندن چوخلو بزه¬ک نسنه¬لری، ساواش یاراقلاری و بیر سیرا قولباغ، بویونباغی و سایره اله گلمیشدیر. آنجاق اونلارین تاریخینی چین و یونان قایناقلاریندان آلمالی¬ییق. اسکی یونان عالیم¬لری ساکالاری دونیانین ان اسکی سویلاریندان اولدوغونو دئمیشلر. تروگوسن چومئیوس میلاددان یوز ایل قاباقکی مورخ، ساکالاری دونیانین اسکی سویلاریندان بیلیر، اما مصری اونلاردان اؤنجه کی بیلنلر ده چوخدور.
ساکالار اؤز زامانلاریندا دونیانین گوجلو سیاسی قووه¬سی ساییلیردیلار. اونلاردان بیر چوخلو افسانه لر قالمیش، اودیسه Odysseus ده اولان آیایا Aeaea یا همان “گونش یوردو” اؤلومدن سونراکی دونیادیر و بو دونیا قارا دنیزین دوغو ساحیلینده اولان سکائیه¬دیر و بوگون کوبان Kuban و یا تامان Taman آدلانیر. بورادا یاسون Jasom و آرگونوت¬لار Argonauts قیزیل یون آردیجا دولانیب و اودیسه سونراکی اولای¬لارلا اوز – اوزه گلیر. بورادا افی ژنی Iphigenia، دیانا Diana اوچون یاردیما قاریشیر و ماجوج Magog غضبله¬نه¬رک ائشیگه چیخیر و یهودلار آراسیندا عصیان قالدیریر.
بونلاردان علاوه، ساکالارین ثروتلری حاققیندا داها اینانیلماز داستانلار وار. بو داستانلار یونان مورخ¬لری طرفیندن رئال اولای¬لارلا قاریشمیش و ۱۹جو یوزایلین سونونا قده¬ر اوزاناراق هله علمی باخیشلار باخیلمامیشدیر. سونرالار قبیرلردن تاپیلان قینتلی نسنه¬لرله برابر هرودوتون ساکالار حاققیندا یازیلان سؤزلر اورتادا مطرح اولدو. روسیانین گونئی طرفیندن چوخلو قیمتلی نسنه¬لر تاپیلدی.، هامینی حیرته سالدی. بو تاپینتیلاری بیر – بیری¬نین یانینا قویدوقدا ساکالارین یاشاییشلاری اله گلیر و بوگونکو قازینتیلاردان الده ائدیلن نسنه¬لر اسکی موخ¬لرین یازدیغی افسانه¬لره اوخشار یؤنلر واقعیت تاپیر. اونلاردان یازیلان رسیملر و عنعنه¬لر و بونلارین آراشدیرماسی بیزی ساکالارین یاشاییشلاریلا تانیش ائدیر.ساکالار میلاددان ۷۰۰ ایل اؤنجه¬یه قده¬ر روسیانین گونئی توپراقلاریندا و کوباندا یاشاییردیلار و اونلارین اوخشار قبیله¬لری آلتایلاردا قالیردیلار. بلکه یئنی¬سئی¬لره ده نفوذ ائتمیشلردیر. بو آسیا طایفالارین کؤکونو دقیق تعیین ائتمک چتین اولورسا دا، آنجاق ساکالارین صنعت و اینجه ایشلرنده اشتراک ائتمیشلر. بو صنعت¬لردن یارانان نسنه¬لر کوباندان اله گله¬رک، کریمه¬ده و روسیانین گونئی طرفلرینده چای قیراقلاریندا چوخلو نسنه¬لر اله گلیر و بنزر طایفالارا باغلی اولدوغو اینانیلیر. پازیریک قالیسی بوگون هله ده حیرتلره سبب اولور.
۱۹جو یوزایللریندن روس عالیملری کارپات¬دان دون چایی قیراقلاریندا یاشایان یوردلارا سکائیه دئیه¬رک، استرابون دوبروجا Dobrudja ماحالینا “کیچیک سکائیه” دئییر و بوتون بو چؤللرین قوزئیینده و قارا دنیزین دوغو قوزئیینی “دوغو سکائیه” آدلاییر. بوتون بو یوردلاردا ساکالار و اونلارین یاخین طایفالاری یاشاییرمیشلار. اونلار چوبانلیق و اکینچیلیک ده ائدیرلردی. بلکه ده اورتا آسیادان گلن بوتون طایفالارین بئله بیر یاشاییش طرزی اولدوغو دوزگون ساییلسین. مورخ¬لرین یازدیقلارینا گؤره ساکالار ایگید و سلحشور بیر خالق اولاراق ساواشلاردا بؤیوک مهارت تاپمیش و دوشمانلارین دریسینی سویماغا داها آرتیق ماراق گؤسته¬ریردیلر. بو دوروم چین و روم کیمی بؤیوک قووه¬لری قورخویا سالیردی. میلاددان ۷۰۰ ایل اؤنجه¬ده ساکالار کیچیک آسیادا اولاراق یونان و روم تاجیرلری آراسیندا قورخو یارادیردی. قارا دنیر و بُسفردا، حتا پانتی کاپایوم Panticapseum دا یاشایان دولتلر قورخویا دوشموشلر. آما ساکالارین اینجه صنعت و بزه¬ک – دوزک نسنه¬لرینه ماراق گؤسته ریب، تاجیرلرین ان ثروتلی مشتری¬لری اولورلار و یونانلی لار بو آلیش – وئریشلردن ثروت قازانیرلار. آلیش – وئریشلر پایا – پای اولورسا دا، یاخشی دری¬لر آلیب ساکالارین سفاریشلری اساسیندا بویونباقلار و قولباقلار دوزه¬لدیرلر. گیریشمن دئدیگینه۲ گؤره پارتا توآ Partatua و یا اوغلو مادویس Madyess ، ساکالار شاهی و شاهزاده¬سینه نسبت وئریلن خزینه¬ده بیر چوخلو بزه¬ک نسنه¬لری تاپیلمیشدیر.
ساکالار تجارتده فعال نقش¬لری اولدوغو کیمی ساواشلاردا دا اؤنملی رول اویناییردیلار. همین دوروم سبب اولموشدور هرودوت اؤز بؤیوک کتابی¬نین بیر بؤلومونو اونلارا باغلاسین. هرودوت ساکالار حاققیندا معلومات الده ائتمک اوچون اولبیا Olbia یونانین سینیریندا اولان یوردا سفر ائدیر و ۶۴۵ ایل میلاددان اؤنجه بوگ Bug و دنیستر Deniestr چایلاری¬نین یاپیشان یئرلرینده قورولان بیر یوردا سفر ائدیر.
اولبیا اؤز وارلیغی اوچون ساکالارین حیمایه¬سینه محتاج ایدی و اونا گؤره اونلارا باج وئریردی. هرودوت او شهری گؤزل و مترقی بیلیب و کتابی¬نین دؤردونجو بؤلومونو اورادا یازاراق ائشیتدیکلری ایله گؤردوکلرینی بیر – بیرینه قاتدی. آنجاق یازیلی قایناق الده ائتمه سه ده اؤزو شاهید اولدوغو اولای¬لاری یازیر. میلاددان ۴۰۰ ایل سونرا، ساکالاریدان بیر سؤز – سؤی قالمامیشدی. آنجاق ۱۵ یوز ایل سونرا، ۱۹جو یوزایلده بو قایناقلار اورتایا گلیر و ساکالار تانینماغا باشلانیر.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۴ اسفند ۱۳۹۶ ساعت ۴:۵۹ ق.ظ
