زیباترین لحظه‌هایِ پرعصمت و پرشکوه

علی رزم آرای
گروه فرهنگی:چهارم شهریورماه سال روز مرگ مهدی اخوان ثالث شاعر مهم کشور ما است، از این روی صفحه فرهنگی روزنامه آرازآذربایجان به این شاعر اختصاص داده می¬شود. مهدی اخوان ثالث (م – امید) در سال ۱۳۰۷ هجری شمسی در مشهد قدم به عرصهء هستی نهاد. مهدی اخوان ثالث تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در زادگاه خود به پایان رسانید و فارغ التحصیل هنرستان صنعتی شد. گرایش به هنر موسیقی، قسمتی از فعالیت‌های دوران کودکی مهدی اخوان ثالث را تشکیل می‌داد. در شعر و شاعری نیز این حرکت در منزل مهیا گردید؛ پدرش ازآنجاییکه به شعر علاقه داشت انگیزهء لازم را در مهدی بوجود آورد. چیزی نگذشت سر از »انجمن ادبی خراسان« درآورد و با بزرگان شعر آن روزگار از نزدیک آشنا شد. از استادانی که او در این انجمن با آنها آشنا شد استاد نصرت (منشی باشی) شاعر خراسانی بود.
مهدی اخوان ثالث در سرودن شعر به سبک کلاسیک در قصیده سرایی (به شیوه اساتید کهن خراسان و خاصه منوچهری) وغزلسرایی (ارغنون از جمله فعالیت‌های این دوره اوست) و نیز به سبک نو (به شیوه نیما ، مانند مجموعه زمستان) طبع آزمایی کرد. اخوان ثالث در سال ۱۳۲۷ ساکن تهران شد و به خدمت آموزش و پرورش درآمد و به دبیری پرداخت و پس از چندی به سمت مامور در وزارت اطلاعات مشغول همکاری شد و وظیفه‌اش نظارت بر برنامه‌های ادبی بود. وی همچنین به کار صدا برگردانی (دوبله) فیلم‌های مستند در استودیو »گلستان« نیز پرداخت. بنا به قول گلستان در مدت سه – چهار سال روی صداگذاری نزدیک به سیصد فیلم مستند نظارت کرد. به جز آن هم به متن ترجمه‌ها و روانی گفتارها رسیدگی می‌کرد، هم بر نوار اصلی و برگردان به نسخه‌های فیلم. پس از آنکه کارگاه فیلم گلستان تعطیل شد، ایرج گرگین رییس برنامهء دوم رادیو از اخوان دعوت کرد تا مسئوولیت مستقیم برنامه‌های ادبی را برعهده گیرد.در سال ۱۳۳۰ اخوان سرپرستی صفحهء ادبی روزنامه جوانان دمکرات را به عهده گرفت و از این طریق با تک‌تکِ شاعران جوان آن‌روز آشنا شد، شاعرانی چون سیاوش کسرایی، سایه، احمد شاملو، محمد عاصمی و نصرت رحمانی و … او تا قبل از ازدواج با دوست صمیمی‌اش رضا مرزبان چه‌در ورامین و چه‌در تهران در یک‌خانه زندگی می‌کرد. از آنجا که اخوان سری پرشور برای مسایل سیاسی و از جمله حزب دموکرات چپ‌گرای توده داشته پس از کودتای ۱۳۳۲ مانند بسیاری از اهل قلم دستگیر و روانهء زندان شد. پس از آزاد شدن از زندان، اخوان تا آخر عمر دیگر هیچ‌گاه برای حزب و دستهء خاصی فعالیت نکرد و در واقع از کارهای روزمره سیاسی کناره گیری کرد و برای امرار معاش به روزنامه ایران ما پیوست. مدیر روزنامه ایران‌ما عامل اصلی آزادی اخوان از زندان بود از این رو اخوان در کنار او کوشید تا دیگر با دست از پا خطا نکند و فقط به غنای بینش ادبی و فرهنگی خود بیفزاید! در این سالها سرپرستی چند صفحهء هنر و ادبیات روزنامه ایران‌ما به عهدهء او و دوست جوانش حسین رازی بود.
بعدها اخوان به اتفاق همین دوستش نخستین جنگ هنر و ادب امروز را منتشر کرد. پس از شمارهء دوم جنگ هنر و ادب مجموعهء شعر زمستان را در سال ۱۳۳۵ چاپ و منتشر کرد، چاپ این مجموعه خود آغاز حرکت جدیدی در عرصه فرهنگ و هنر آن روزگار بود. زندگی اخوان در سال‌های پس از انقلاب بیشتر در خلوت و انزوا گذشت. نه حادثهء مهمی در زندگی او اتفاق افتاد نه شعر خارق‌العاده ای سروده شد. در سال ۱۳۴۸ از اخوان برای کار تلویزیون آبادان دعوت به عمل آمد. او تا سال ۱۳۵۳ برای تلویزیون آبادان برنامه‌سازی نمود، اما حادثهء مرگ دخترش لاله، او را مجبور کرد به تهران بازگردد و از همکاری با تلویزیون آبادان صرفنظر نماید. تا قبل از انقلاب، اخوان ثالث کمابیش با برنامه‌های ادبی در تلویزیون ظاهر می‌شد، پس از پیروزی انقلاب برای مدتی در سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی (فرانکلین سابق) مشغول به کار شد، اما پس از مدتی استعفا داد و خانه‌نشین شد.
مهمترین رویداد فرهنگی، سفر او به خارج از ایران بود. اخوان که در تمام طول زندگیش حتی برای یک‌بار نیز به خارج سفر نکرده بود، در سال پایانی عمر خود از طرف خانه فرهنگ معاصر آلمان دعوت شد. در این سفر وی به فرانسه، انگلیس، آلمان، دانمارک، سوئد و نروژ رفت. شعر خواند و از سوی فرهنگ دوستان ایرانی مورد استقبال قرار گرفت.
سفر اخوان در سال ۱۳۶۹ به اروپا زمینه را برای تجدید دیدار با دوستان قدیمی فراهم کرد، در این دیدار، ابراهیم گلستان، رضا مرزبان، اسماعیل خویی و چند تن دیگر از دوستان صمیمی دوران جوانی‌اش را دیده و مدتی را با آنها سپری نمود.مهدی اخوان ثالث در روز یکشنبه ۴ شهریور۱۳۶۹ در بیمارستان مهر تهران بدرود حیات گفت و پیکرش را به مشهد انتقال دادند و در جوار آرامگاه فردوسی در باغ توس به خاک سپردند.شعر ذیل، شعری است عاشقانانه¬ای است با عنوان »غزل« از زنده¬یاد مهدی اخوان ثالث.این شعر را مقام معظم رهبری حضرت آیت‌ا… خامنه‌ای در محفل شعرخوانی جمعی از شاعران کشور که طبق سنت هرساله در شب ولادت حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام در حضور معظم له برگزار می¬شود، قرائت نمودند. این محفل شعرخوانی در تیرماه سال جاری برگزار شده بود
زیباترین لحظه‌هایِ
ای تکیه گاه و پناه،زیباترین لحظه های
پرعصمت و پرشکوه،تنهائی و خلوت من!
ای شط شیرین پرشوکت من،ای با تو من گشته بسیار،در کوچه‌های بزرگ نجابت،ظاهر نه بن‌بست عابر فریبندهء استجابت
در کوچه‌های سرور و غم راستینی که‌مان بود
در کوچه باغ گل ساکت نازهایت،در کوچه باغ گل سرخ شرمم
در کوچه‌های چه شب‌های بسیار،تا ساحل سیمگون سحرگاه رفتن
در کوچه‌های مه‌آلود بس گفت‌و‌گوها،بی هیچ از لذت خواب گفتن
در کوچه‌های نجیب غزل‌ها که چشم تو می‌خواند،گهگاه اگر از سخن باز می‌ماند،افسون پاک منش پیش می‌راند،ای شط پرشوکت هر چه زیبائی پاک
ای شط زیبای پرشوکت من،ای رفته تا دور دستان
آنجا بگو تا کدامین ستاره‌ست،روشنترین همنشین شب غربت تو؟
ای همنشین قدیم شب غربت من،ای تکیه گاه و پناه…
منابع:پایگاه خبری خبرآنلاین/ویکی پدیا/پایگاه اینترنتی بیتوته/پایگاه اینترنتی راسخون