زوایا و معانی پنهان فرهنگ روزه داری
گروه فرهنگ : کاش به آن اندازه که در آماده‌سازی ظاهری و تامین شرایط بیرونی ماه مبارک رمضان تلاش می‌کنیم ، بکوشیم به زوایا و معانی پنهان مستتر در این ماه و فریضه روزه بیشتر پی ببریم.
در این مقال می‌کوشیم نگاهی کوتاه بیندازیم به یکی از ثمرات کمتر دیده شده روزه‌داری در این ماه. از حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم روایت است که فرموده اند . برای بهشت دری است به نام (ریان) که از آن فقط روزه داران وارد می شوند.اگر در معنای ضمنی این حدیث تامل کنیم، به این نتیجه خواهیم رسید که روزه داری و به جا آوردن حق آن می تواند به تنهایی انسان را وارد بهشت کند، چراکه دری در بهشت تعبیه شده که فقط از آن روزه داران است، اما چگونه می تواند چنین باشد، حال آن که روزه تنها یکی از فرایض انسان در طول حیات اوست و نه همه دین او و نه همه ایمان او؟ به نظر می آید، این حدیث معنایی استعاری دارد.
بی شک چنین نیست که تنها با نخوردن و نیاشامیدن بتوان بهشت را از آن خود کرد، بلکه روزه داری چنان است که اگر انسانی تمام شرایط و آداب و حقوق آن را به جای آورد، به چنان درجه ای از کمال و ایمان و دینداری خواهد رسید که ناخودآگاه همه ارکان دیگر دین او بسامان خواهد شد.اما یکی از ارکان مهم دینداری انسان مسلمان، رعایت حق الناس است. می دانیم که در آیین ما خداوند از دو گونه حق بر انسان سخن می گوید: حق الله و حق الناس. طبیعی است که با روزه داری کامل و بی عیب و نقص، انسان به طور طبیعی به رعایت حق الله خواهد رسید، چراکه بدیهی است انسان روزه دار باید نمازش را درست و صحیح برپا دارد؛ یا خدا را عبادت یا سایر تکالیف فردی دینی اش را بسامان کند تا روزه اش مقبول واقع شود، اما حق الناس چطور؟
روزه چگونه انسان را به رعایت حق الناس وا می دارد؛ حق الناسی که حضرت امیر در باب اهمیت آن چنین می فرمایند:»خداوند حقوق بندگانش را مقدم بر حقوق خود قرار داده و کسی که حقوق بندگانش را رعایت کند، حقوق الهی را نیز رعایت خواهد کرد.«
با دقت در شرایط و آداب اولیه روزه داری، بخشی از پاسخ این سوال برای ما آشکار خواهد شد. مسلما کسی که روزه می گیرد، باید نماز او صحیح و جامع و کامل باشد و یکی از شرایط صحت نماز آن است که جامه و محل اقامه نماز از مال حلال بوده و غصبی نباشد.بی تردید کسی که روزه می گیرد، باید خوراکی که برای افطار و سحر خویش مهیا می کند، از مال حلال و با رعایت کامل حق الناس تدارک دیده باشد.اینها ابعاد فقهی و حقوقی حق الناس در روزه داری است، اما روزه داری که یک فریضه جامع و کامل است و خود به تنهایی برای رساندن انسان به بهشت الهی کفایت می کند، بعد دیگری نیز در باب حق الناس دارد و آن بعد روان شناختی و سازندگی است و بیایید به این جنبه از روزه داری نگاه عمیق تری بیندازیم.
انسان روزه دار در برابر غذا و طعامی که از مال حلال تدارک دیده قرار می گیرد، اما به فرمان الهی و برای رضای خدا و رعایت حق روزه از خوردن این طعام حلال خودداری می کند. این آب و خوراک حق اوست و با زحمت خود او به دست آمده و ظاهرا نباید مانعی اخلاقی در استفاده از آن پیش روی انسان باشد، اما عشق خداوند و اشتیاق به تامین خواسته او در جان انسان هنگام روزه داری چنان بالا می گیرد که او از این روزی طیب و حلال می گذرد و به آن دست درازی نمی کند و صبر می کند تا زمانی که خداوند اجازه استفاده از آن را بدهد.
چنین انسانی با گذراندن این دوره تمرینی سخت و سازنده، چگونه می تواند به حق دیگران دست درازی و از آن برای خود استفاده کند؟
آن که فقط به عشق خدا از مال حلال خویش چشم پوشیده، بی شک در برابر مال حرام و حق الناس نیز نه تنها به خاطر رعایت اخلاق و شرع یا ترس از قانون بلکه باز هم صرفا به عشق پروردگار و شرم از حضور در بارگاه او، خودداری پیشه می کند و به اندوختن مال حرام اقدام نخواهد کرد.
این همان بعد روانشناختی و سازنده روزه در باب حق الناس است که به آن اشاره کردیم.در روایات آمده هرکس در شب قدر به سوی پروردگار برود و دعا کند خداوند دعاهایش را مستجاب می کند، اما در ادامه این روایت آمده است اگر کسی دین مردم بر گردن اوست و پرداخت آن را به تأخیر می اندازد یا حقی از مردم ضایع یا ظلمی به مردم انجام داده و رضایت آنها را جلب نکرده است، دعای او حبس می شود و به بالا نمی رود.شخص دعاکننده و توبه کننده اول باید نظر صاحب حق بر خود را جلب کند.
در روایت دیگری آمده است که خداوند عقوبت برخی گناهان را به آخرت موکول نمی کند؛ مثل ظلم، قطع پیوند خویشاوندی و آزار و اذیت والدین و…. این آیات و روایات نشان می دهد مساله حقوق مردم بسیار اساسی و مهم است.حضرت علی(ع) می فرماید: ضایع کردن حقوق ملت و امت توبه و راهی برای جبران ندارد، چون اگر کسی مقداری از بیت المال را بردارد حتی اگر ذره ای باشد چون همه مردم در آن سهیم هستند در قیامت باید به همه آنها پاسخ بگوید.وقتی چراغ عابر پیاده قرمز و حق عبور مربوط به ماشین است، شاید عبور یک نفر از چراغ قرمز را عادی تلقی کنیم، اما همین کار که شاید چند ثانیه هم بیشتر طول نکشد ممکن است خودرویی را متوقف کند.
توقف ماشین اولا ترمز و استهلاکی را به آن وارد می کند و ثانیا وقت و زمانی را از راننده و سرنشینان می گیرد. وقتی پارکینگ واحد هر کسی در آپارتمان مشخص است ولو کسی حتی چند دقیقه حق او را بگیرد، حقی از او ضایع شده است.
در احکام نماز آمده هر مسلمانی وارد مسجد شود (باوجود این که او مسلما مالک مسجد نیست)، چون حق اولویت دارد اگر جانماز و مهرش را در مکانی گذاشت (به این معنا که می خواهد در آنجا نماز بخواند)، اگر فردی جای او را اشغال کند غاصب محسوب می شود و نمازش هم باطل است.
جنبه های مواظبت و مراقبت از حقوق مردم به قدری بالاست که معروف است مقدس اردبیلی شتری را کرایه کرد تا از کربلا به نجف برود، در بین راه یکی از دوستانش به او نامه ای داد تا در مقصد به کسی برساند، ایشان از شتر پیاده شد و با پای پیاده به مسیر ادامه داد. از او پرسیدند چرا این کار را کردید، گفت: وقتی من شتر را کرایه کردم بدون این نامه بوده است، الان وزن این نامه جزو قرارداد ما نیست. اولیای الهی این گونه مراقبت ها و مواظبت ها را داشتند که در تاریخ ماندگار شدند.
در مورد پیامبر اسلام(ص) هم آمده است که حضرت بعد از نماز صبح به پرسش های مردم پاسخ می دادند، روزی مردم پراکنده شدند و تنها دو نفر ماندند یکی از آنها اهل مدینه و دیگری از مناطق اطراف بود.
حضرت به مرد اهل مدینه فرمود شما اهل مدینه هستید، اما این فرد از روستاهای اطراف است و از راه دوری آمده و می خواهد زودتر به مقصدش برسد اجازه دهید اول پاسخ او را بدهم. با این که پیامبر(ص) می توانست در پاسخ هرکدام را مقدم بداند، اما تا این اندازه مراقبت داشتند تا در پاسخ به دو نفر از یک نفر اجازه بگیرند. این گونه لطافت و دقت را در حقوق مردم می توان از این روایت به دست آورد.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۴ تیر ۱۳۹۴ ساعت ۵:۳۳ ق.ظ
