شهربانو جمعه
گروه فرهنگی: شهریار از جمله شاعران بلند آوازه ایران است که با آثار ماندگارش همچون حیدر بابا به عمق جان ها رسوخ کرد و دنیای شگرفی را در برابر دیدگان انسان ها گشود و به پاس تلاش های کم نظیر این شاعر برجسته سالروز درگذشت او، روز شعر و ادب فارسی نام گرفت. زبان یکی از رکن های هویت ملی است که ملت ها را از یکدیگر متمایز می‎ کند و باعث قوام و دوام آنها می شود. زبان و ادبیات فارسی برای ایرانیان، تجلی‎گاه سنت ها، آداب، اخلاق و ارزش ‎ها است. البته باید دانست مفاخر و میراث ملی باعث غنی شدن این زبان کهن در طول تاریخ شده اند که سید محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار یکی از این سرمایه های ارزشمند به شمار می رود؛ شاعر بزرگ ایران که به زبان های فارسی و ترکی شعر می سرود.
وی در ۱۲۸۵خورشیدی در روستای خشکناب تبریز دیده به جهان گشود. دوره کودکی و تحصیل را در خشکناب و تبریز سپری کرد و در ۱۳۰۰خورشیدی برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در مدرسه دارالفنون در رشته پزشکی ادامه تحصیل داد، هر چند ۶ ماه پیش از گرفتن مدرک دکتری ترک تحصیل کرد. شهریار به مدت چهار سال در اداره ثبت اسناد مشهد و نیشابور به فعالیت پرداخت و پس از آن به تهران بازگشت و در بانک کشاورزی استخدام و پس از مدتی به تبریز منتقل شد. دکتری افتخاری دانشکده ادبیات عنوانی بود که دانشگاه تبریز به وی اعطا کرد. این شاعر بزرگ اثر مشهور خود »حیدر بابایه سلام« را به زبان مادری خود و با الهام از ادبیات ملی آذربایجان سرود که نگاهی خاطره انگیز به دنیای کودکی شاعر دارد. وی به سبک های مثنوی قصیده، غزل، قطعه، رباعی و شعر نیمایی تسلط داشت و در بیشتر شعرهایش از قالب غزل استفاده می کرد. همچنین شهریار به عنوان شاعری ملی و وطنی توانست پایه اصلی زبان و ادبیات ترکی و فارسی را با یکدیگر پیوند دهد و برای این مهم شان و منزلتی مثال زدنی در میان ایرانیان دارد.
سرانجام این شاعر ملی و وطنی به دلیل بیماری در ۲۷شهریور ۱۳۶۷ خورشیدی چشم از جهان فروبست و بنا بر وصیت وی در مقبره الشعرای تبریز به خاک سپرده شد. سالروز درگذشت شهریار به پاس گرامیداشت یاد و خاطره این شاعر گرانقدر و تحکیم دوستی میان اقوام و قشرهای مختلف جامعه در تقویم رسمی کشور به نام »روز شعر و ادب فارسی« نامگذاری شده است.موحدی استاد ادبیات و عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درباره ویژگی ها و سبک شعری شهریار گفت: این شاعر معاصر پیرو سبک کلاسیک بود و از نظر طبقه بندی جزو شاعران سنت گرا به شمار می رود و هر چند در قالب های مختلف طبع آزمایی کرد اما به غزل بیش از دیگر قالب ها توجه نشان داد. همانگونه که شهریار گفته وی از میان شاعران غزل گوی پیشرو شعر فارسی، مرید تام و تمام حافظ بوده است؛ یعنی به لحاظ فرم بیشتر پایبند غزل حافظ بود و از او پیروی می کرد. درباره اینکه آیا در پیروی از حافظ از نظر محتوا و در عرفان هم موفق بوده یا خیر، قضاوت های مختلفی شده است که بیشتر منتقدان و متخصصان بر این نظر هستند که شهریار در این باره چندان موفق نبود اما بعضی از غزل سرایان معاصر مانند هوشنگ ابتهاج و حسین منزوی، شهریار را در تقلید از حافظ به لحاظ فرم غزل موفق می دانند زیرا سبک شهریار کلاسیک و عراقی بود و می_بایست از حافظ پیروی می کرد. عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به وضعیت کنونی زبان فارسی تصریح کرد: شرایط زبان فارسی در ایران با وجود تلاش هایی که نهادهای دولتی و غیردولتی یعنی دانشگاه ها و فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای بهبود آن انجام داده اند، چندان مطلوب نیست و این زبان در حوزه های مختلف در معرض آسیب است. با نگاهی به سیر تاریخی زبان فارسی از دوره پیش از قاجار می توان به افول روی داده در آن پی برد.
این استاد زبان و ادبیات فارسی، در ارتباط با آسیب شناسی وضعیت زبان فارسی اظهار داشت: هجوم واژه های بیگانه از جمله مسایلی است که زبان فارسی را تهدید می کند که اهمیت کمی هم به آن داده می شود. فرهنگستان زبان و ادب فارسی با وجود کوشش های فراوان به منظور معادل سازی برای واژگان بیگانه با مشکل روبرو است. به طور مثال در حوزه های تخصصی مانند رایانه انواعی از سخت افزارها روز به روز به کشور وارد می شوند که اصطلاح های گوناگونی نیز به همراه دارند که این امر برای حوزه های دیگر مانند پوشاک، لوازم ورزشی، خودرو و … هم اتفاق می افتد. هجوم آشکار واژه های بیگانه به زبان فارسی، این مهم را با مشکل روبرو می_سازد و تا زمانی که فرهنگستان به معادل سازی آن بپردازد، واژه ها در زبان رخنه می کنند و در نتیجه معادل سازی برای آنها به کاری سخت تبدیل می_شود.وی گرته برداری ها را بخش دیگری از تهدیدهایی زبان فارسی دانست و توضیح داد: گرته برداری یعنی ترجمه های ناشیانه و نابجای اصطلاح ها که بیشتر به وسیله مترجمان به ویژه در دوبله فیلم ها رخ می دهد. به آن معنا که مردم با واژه ها و اصطلاح هایی آشنا می شوند که در گذشته در زبان فارسی وجود نداشته اند و ترجمه واژه به واژه یک اصطلاح بیگانه است که با آن در زبان فارسی جمله های جدیدی ساخته خواهد شد. این امر زبان فارسی را دچار پوسیدگی می_کند و همه زبان شناسان به این امر واقف هستند.
موحدی در ادامه افزود: بی حوصلگی در نوشتن و خواندن، مقوله ای است که در دوره مدرنیسم هر فردی به نوعی به آن دچار شده است. مردم برای ایجاز و کوتاهی در نوشتن به ویژه در فضای مجازی به صورت معمول واژگان را مخفف می نویسند و گاهی شکل واژه ها را نیز با تغییر زیادی همراه می کنند و کلمه را با آگاهی به غلط بودن می نویسند و هیچ اشکالی در کار خود نمی بینند. این اتفاق برای زبان فارسی بسیار خطرناک است. باید نهادی وجود داشته باشد که مدیریت این کار را بر عهده بگیرد و از رواج غلط_های املایی در زبان فارسی جلوگیری کند. همچنین بایستی از سطح های پایه یعنی دبستان برای احترام و پاسداشت زبان فارسی آموزش داده شود.عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی مطالعه ناکافی را یکی از عوامل تهدید کننده زبان فارسی دانست و توضیح داد: سرانه مطالعه در ایران پایین است. مطالعه کم باعث می شود که برای نوشتن ساده ترین نوع نامه، داستان و مقاله از واژگان بسیار سخیفی استفاده شود زیرا دایره واژگان فرد محدود است. باید دانست که زبان فارسی بیش از ۲ هزار فعل مرکب و بسیط دارد و تنوع فعلی در آن زیاد است اما امروزه در نوشتن، فعل های کمی به کار می_رود که این امر هم زبان فارسی را دچار ضعف می_کند. اکنون که در جامعه به مفاخر و میراث ملی در جامعه بیش از پیش توجه می شود باید از زبان فارسی در برابر تهدید جلوگیری کرد.این استاد دانشگاه با اشاره به وضعیت زبان فارسی در حوزه ایران فرهنگی گفت: زبان فارسی در این حوزه در سه دهه پیش تا به امروز با مشکل هایی روبرو بوده است که باید برای رفع این مهم تلاش شود.
برای نمونه باید دید که کشورهای دیگر برای رواج زبان خود در این حوزه ها چه مقدار هزینه کرده اند و به آن اهمیت می دهند تا به همان نسبت سرمایه گذاری کرد. در حوزه ایران فرهنگی استقبال زیادی از زبان فارسی می شود و به همان نسبت نیز باید برای رواج آن به سرمایه_گذاری پرداخت. البته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دانشگاه ها، سازمان فرهنگ و ارتباطات و بنیاد سعدی تلاش هایی فراوانی انجام داده اند اما باید بیشتر در این زمینه کوشید زیرا مخاطبانی که در حوزه ایران فرهنگی و کشورهای دیگر وجود دارند، استقبال زیادی از زبان فارسی می کنند و اشتیاق فراوانی برای شناسایی مفاخر ایرانی از خود نشان می دهند که این مهم می تواند به عنوان بزرگترین سرمایه برای کشور محسوب شود.
وی در پایان درباره نقش رسانه ها در کاهش تهدیدهایی که زبان فارسی با آن روبرو است اظهار داشت: رسانه ملی، خبرگزاری ها روزنامه_ها و دیگر رسانه ها می توانند بخش زیادی از تهدیدهایی را که متوجه زبان فارسی می شود، از میان بردارند هر چند به سبب زیاد شدن شبکه_های اجتماعی نمی توان به صورت صحیح بر آنها کنترل داشت اما نظارت بر رسانه های رسمی و چگونگی استفاده آنها از زبان فارسی مهم و با اهمیت است.