رسالت رسانه در شرایط بحران چیست
مهتاب افشین نسب
گروه اجتماعی: مدیریت رسانه در شرایط بحران، مساله مهمی است که رسانه ها باید به آن توجه داشته باشند. اینکه رسانه های داخلی، در زمانی که یک واقعه مهم خبری رخ می دهد، چه رویکردی را باید اتخاذ کنند؟ سوالی است که همواره وجود دارد. کارشناسان رسانه و جامعه شناسان بر این دیدگاه هستندکه وظیفه اصلی رسانه ها، اطلاع رسانی، شفاف سازی و پاسخگویی به افکار عمومی چه در شرایط بحران و چه در شرایط غیر بحران است. این وظیفه رسانه های سنتی، این روزها به دلیل بالا رفتن سرعت و ظرفیت انتقال خبر در رسانه های مجازی، خطیرتر از همیشه است و به روز بودن و غیر منفعل بودن رسانه های سنتی چون رادیو تلویزیون و خبرگزاری ها بیش از پیش اهمیت یافته است.
سرعت رشد و گسترش ماهواره ها و رسان_های مجازی در چند سال اخیر به گونه ای بوده است که هرگونه غفلت و کم کاری در امر اطلاع رسانی برای رسانه های سنتی جبران پذیر نخواهد بود. همچنین استفاده رسانه ها از ابزارهایی چون سانسور یا وارونه نمایی اخبار نیز در شرایطی که افراد با منابع ارتباطی و خبری فراوانی رو به رو هستند، تقریبا به امری غیرممکن تبدیل شده است. با این وجود، به نظر برخی کارشناسان رسانه ها در خبرنگاری بحران، ناگزیر از رعایت برخی مصلحت ها بوده و مجبور به مدیریت اطلاع رسانی در خصوص یک واقعه هولناک هستند. »محمدمهدی فرقانی« استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و »حسین حجت پناه« جامعه شناس فرهنگی ضمن بیان این نکته که رسانه ها در شرایط بحران به منظور رعایت برخی مصلحت ها، ناگزیر از مدیریت اطلاع رسانی خود هستند، تاکید کردند که مرز این مدیریت باید از سانسور، کم کاری و وارونه نمایی مشخص باشد. فرقانی در خصوص وظیفه رسانه ها در شرایط بحران گفت: وقتی از وظیفه مسوولیت و کارکرد رسانه ها به خصوص در مواقع بحران صحبت می کنیم، نخست باید بین رسانه های داخلی و خارجی مرزبندی داشته باشیم.
» رسانه های داخلی در مواقع بحران همواره ملاحظاتی را در زمینه حفظ امنیت ملی و آرامش داخلی دارند که رسانه های بین المللی این ملاحظات را ندارند. رسانه های داخلی در مواقع بحران، ملاحظاتی از جمله لو نرفتن اطلاعات پیش از انجام بررسی های لازم را در نظر می_گیرند. این در حالی است که رسانه های خارجی چنین تعهداتی را ندارند. بنابر این مقایسه بین عملکرد رسانه های خارجی و داخلی در مواقع بحران مقایسه ای نادرست است.« فرقانی با اشاره به اینکه نباید ملاحظات را به عنوان سانسور، تسامح یا غفلت رسانه تصور کرد، افزود: در برخی مواقع رسانه های داخلی نمی توانند بی ملاحظه به دل حادثه بزنند زیرا باید یکسری ملاحظات را رعایت کنند. این را نباید به معنی کم کاری و غفلت انگاشت. به گفته این استاد دانشگاه اما در شرایط بحران نیز رسانه ها ضمن رعایت ملاحظات لازم، باید بتوانند عطش و نیاز خبری مخاطبان را پاسخگو باشند. وی در تشریح این موضوع، افزود: به هنگام وقوع یک بحران خبری وظیفه و مسوولیت رسانه های داخلی چندبرابر می شود.
به هر حال وظیفه اصلی رسانه ها پاسخگویی به نیاز و عطش خبری مخاطبان است؛ نیازی که در شرایط بحران در مقایسه با شرایط عادی، بیشتر احساس می شود. این وظیفه رسانه های سنتی به خصوص با گسترش رسانه های مجازی و شبکه_های اجتماعی که رقیب سرسخت، عمیق و پردامنه ای برای آنها محسوب می شوند، بسیار خطیر است. به گفته فرقانی، با گسترش فضای مجازی، رادیو، تلویزیون، خبرگزاری ها و مطبوعات باید بدانندکه با رقیبان سرسخت و جدی روبه رو هستند که ممکن است قافیه را به آنها ببازند. بنابر این رسانه های سنتی باید در مسیر اطلاع رسانیِ فعال، شفاف و دقیق کوشا باشند. این استاد ارتباطات با تاکید بر اینکه نباید رسانه ها مدیریت خبری یک بحران را در سانسور یا سکوت خبری بدانند، افزود: رسانه ها در این شرایط باید با مدیریت صحیح به کنترل بحران کمک و به گونه ای عمل کنند که در مسیر مدیریت بحران توسط دیگر دستگاه های مسوول مزاحمت ایجاد نکنند. رسانه ها باید در جریان روزنامه نگاری بحران، ملاحظات امنیت ملی را در نظر گیرند و رعایت کنند. امنیت ملی در هر کشوری یک اولویت به حساب می آید و رسانه ها همواره باید آن را مد نظر داشته باشند.
حجت پناه وظیفه رسانه را آگاهی بخشی و اطلاع رسانی صحیح و انعکاس واقعیت چه در زمان بحران و چه در زمان غیر بحران دانست. به گفته وی، از آنجا که رسانه ها مسایل را از زاویه دید خود می بینند و در تمام دنیا قدرت های پنهان رسانه ها را مدیریت می کنند، ممکن است مخابره خبر و تفسیر واقعه در رسانه ها بر اساس برخی منافع صورت گیرد. از این رو گاهی نوع نگاه رسانه ها به یک خبر، موجب تحریف واقعیت و عدم اطلاع رسانی درست می شود. این جامعه شناس ضمن تاکید بر این نکته که رعایت برخی ملاحظات خبری نباید با تحریف خبر یا سانسور یکسان انگاشته شود، افزود: رسانه ها در بعضی موارد باید ملاحظاتی را در انتقال پیام داشته باشند و این ملااحظات در شرایط بحران و به منظور جلوگیری از وقوع اتفاق بزرگتر بیشتر ضرورت می یابد. در شرایطی که اطلاع رسانی از تمام ابعاد یک بحران ممکن است مشکلات امنیتی به وجود آورد یا از لحاظ روانشناسی در جامعه دلهره اضطراب و شرایط هیجانی ایجاد کند؛ رسانه ها ناگزیر هستند که مصلحت ها و ملاحظات را در نظر گیرندوبه گفته حجت پناه اما مشکل آنجاست که تشخیص این موارد خیلی معیار مشخصی ندارد و همین نبودن معیار مشخص ممکن است موجب سوء استفاده برخی رسانه ها شود و آنها را به سمت سانسور سوق دهد. این جامعه شناس در ادامه، با انتقاد از رویکرد مبتنی بر سانسور در رسانه ها افزود: کاهش اعتماد عمومی به یک رسانه مهمترین تاثیر منفی سانسور در آن رسانه است در دنیای کنونی که به تعبیر برخی اندیشمندان با انسان رسانه ای رو به رو هستیم زمانی که یک رسانه سانسور می کند و در انتقال پیام فقط منافع خود را در نظر می گیرد، پس از مدتی با بی اعتمادی شدید مخاطبان روبرو می_شود.
این کارشناس اضافه کرد: اکنون به موجب شرایط جهانی شدن و گسترش وسایل ارتباط جمعی از یک واقعه، خبرهای متفاوتی به مخاطب می رسد و مخاطب آگاه امروزی خود خبر درست_تر را انتخاب می کند. در چنین شرایطی نمی شود مخاطب را منفعل و کاملا پذیرنده در برابر پیام تصور کرد زیرا مخاطب شرایط انتخابگری دارد. حجت پناه با اشاره به اینکه در تمامی رسانه ها درصدی از تفسیر، مصادره به مطلوب و سانسور وجود دارد، نوع پوشش خبری رسانه های داخلی و خارجی در واقعه تروریستی تهران را مثال زد و افزود: تلویزیون فارسی »بی بی سی« در واقعه حمله داعش به تهران، از جمله »حملات تروریستی« استفاده نمی کرد و به جای آن عبارت »حمله به تهران« را به کار می برد. این رویکرد نوعی ارزشگذاری نسبت به این واقعه بود. چنین رویکردهایی ناخودآگاهِ مخاطب را تحت تاثیر قرار می دهد.
این جامعه شناس فرهنگی در خصوص رویکرد رسانه های داخلی ایران در حادثه تروریستی تهران نیز افزود:. پس از سال ها برای اولین بار بود که یک حادثه تروریستی آن هم در دو مرکز مهم تهران رخ داد و رسانه های ما به نوعی دچار دستپاچگی شدند.
با وجود این، برای رسانه های ایران در حادثه تروریسی تهران، قبل از خبررسانی، ایجاد آرامش و ثبات مد نظر بود. وی در خاتمه گفت: نمی شود در مورد موفق بودن رسانه ها در حادثه تروریستی تهران نظری داد، اما منطقشان منطق درستی بود اگرچه شاید در استراتژی دچار اشتباهات شدند.
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۳۱ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۶:۰۱ ق.ظ
