راهبردهای اخلاقی و روان شناختی لازم در ارتباطات فرهنگی و تربیتی
علی احمد پناهی
گروه دین و زندگی: بهره گیری ازارتباط کلامی و غیر کلامی،از ابزارهای مهم در روابط اجتماعی است.
ارتباط کلامی نیکو ،بهره گبری ازگفتار زیبا و دلنشین،پرهیز از زخم زبان ، توصیه به گفت‌وگوی محترمانه ، مؤدبانه ، تمیمی آمدی،گفتگوی شیرین و گوارا، گفت‌وگو با آهنگ صدای ملایم و دلنواز و توصیه به پرهیز از کلمات رکیک و زشت همگی از نمودهای روابط کلامی بوده و در راستای ایجاد محبت،تربیت و نشاط در جامعه و میان هم نوعان،است.ارتباط کلامی زیبا باعث تحکیم روابط اجتماعی و باعث تقویت دوستی می گردد.همچنین کنش کلامی پسندیده،مانع از کینه و حسد شده و دلها را به هم پیوند می زند. در آموزه های دینی و تربیتی علاوه بر اینکه توصیه به روابط کلامی زیبا و محبت آمیز شده به روابط غیر کلامی نیز تاکید شده است.تواضع و فروتنی،گشاده رویی و رفتار مودبانه از مصادیق روابط غیر کلامی است که مورد تاکید قرآن است.این نوع ارتباطات ،عاملی در تقویت روابط دوستانه و نزدیکی دلها و جذابیت روابط اجتماعی می گردد.ثمره تواضع، گشاده رویی و گفتار و رفتار مودبانه،دلدادگی، محبت و افزایش واسطى، و است.چهرة گشاده و روی باز، باعث جذب دلها و فزونی محبت می‌شود وتمیمی آمدی، شادی و نشاط می‌آورد و کینه را از دلها می‌زداید. روان‌شناسان،توصیه می_کنند که افراد در تعاملات خود، بر خودشیفتگی غلبه کنند؛ زیرا خودشیفتگی از طرفی مانع رشد و بالندگی انسان می‌شود و از طرف دیگر چون آدم خودشیفته،کانون توجهش فقط به خودش است، دربارة دیگران و خواسته‌های دیگران، اندیشه نمی‌کند و بهایی به دیگران قایل نیست و لذا نمی‌تواند تعامل خوبی داشته باشد.
* سعه صدر و انتقاد پذیری
فردی که زمینه‌های ارتباطی گسترده‌تری دارد، نیاز بیشتر به وسعت نظر، هم فکری و دانستن نظر دیگران دارد.شنیدن و توجه کردن به انتقاد ضرورت دارد؛ ممکن است انتقاد دیگران را نپذیریم یا از نظر عاطفی رنجیده خاطر شویم، اما به هر حال، اطلاع از نظرات دیگران و پذیرفتن نظرات صحیح، یک سرمایة با ارزش است که نباید خود را از آن محروم کرد.مربی دینی باید به مسائل فرهنگی ، اجتماعی، سیاسی که در جامعه جریان دارد توجه داشته باشد. به طور طبیعی افرادی که با دیدگاه او مخالف‌اند، فضا را آشفته خواهند کرد و لذا مربی نباید از انتقاد دیگران هراس داشته باشد بلکه بایستی از آن استقبال کند. ممکن است عده‌ای فضای روانی‌ای بر جامعه حاکم کنند که مربی را هم تحت تأثیر قرار دهد و کنترل اوضاع را از دست او خارج کند. روان‌شناسان برای این‌گونه موقعیت‌ها نیر تجربه‌هایی آموخته و توصیه‌هایی ارائه کرده‌اند، از جمله:در صورت لزوم اوضاع را آرام کنید، خونسرد باشید و از تعارض ایجاد شده در احساسات خود با خبر شوید.به نظر دیگران توجه کنید و به آنها بفهمانید که آنها را درک می‌کنید.هر فردی ممکن است اشتباه کند، اگر شما اشتباه کرده‌اید عذر خواهی کنید.اگر سوء تفاهمی‌وجود دارد آن را برطرف کنید.
از موقعیت برنده یا بازنده بودن اجتناب کنید و سعی کنید با یکدیگر راهی را پیدا کنید که برای هر دو رضایت بخش‌تر باشد. در آموزه های دینی نیز یکی از ویژگی های مربیان و مصلحان را شرح صدر و آستانه تحمل بالا،معرفی نموده است.
* توجه به خوشبویی و نظافت
یک گوینده موفق باید آراستگی ظاهر را کاملاً حفظ کند زیرا انسانها به آراستگی ظاهری اهمیت زیادی می دهند و همه افراد ذاتاً زیبایی را دوست دارند.مردم وقتی ظاهر آراسته را می‌بینند خود به خود جذب می‌شوند. به شهادت تاریخ یکی از عوامل مهم موفقیت رسول اکرم (ص) در گسترش دین اسلام تمیزی، خوشبویی و آراستگی ظاهر ایشان بوده است.
* توجه به جایگاه عواطف
ابعاد روان شناختی انسان را می توان به بُعد شناختی،رفتاری و عاطفی تقسیم کرد.بُعد عاطفی و هیجانی به نوبه خود، هم متاثر از بعد شناختی و رفتاری است و هم در آنها تاثیر دارد.به عبارت دیگر،بین این سه حوزه تعامل و ارتباط جدی وجود دارند و مجموع اینها حالات روان شناختی انسان را تشکیل می دهند.چه بسا ممکن است این بخش(عاطفی) از هستی انسان،ملاکهای حسابگرانه عقلی به ویژه عقل ابزاری را به کار نگیرد و به تقاضای عاطفه پاسخ گوید و حتی ممکن است رفتاری انجام دهد که با محاسبات عقلی زیان آور انگاشته شود. چه بسا ممکن است بتوان ادعا کرد که در مواردی انسانیت انسان در گرو همین گزینش عاطفی و گرایش عاطفی قرار دارد.پیامبر گرامی اسلام می فرمایند:دلهای خود را به نرمی و مهربانی(عاطفه داری)عادت دهید به کارگیری احساسات مناسب در ارتباط میان فردی نقش اساسی دارد. باید نسبت به احساسات ارسال شده هشیار باشیم، آن را بشناسیم و پاسخ مناسب بدهیم. باید خشم دیگران، اندوه شدید، گریة اشکبار، شادی‌های کنترل نشده، ناامیدی و امیدواری دیگران را به رسمیت بشناسیم و به تناسب این عواطف و هیجانات با آنان رابطه برقرار کنیم همواره رابطة عاطفی، زمینه ساز رابطة رفتاری و سپس فکری و شناختی می‌شود.اگر مخاطب احساس ارتباط عاطفی با گوینده را نداشته باشد، توجهی به او نمی‌کند، سخن او را نمی‌شنود، نوشته‌اش را نمی‌خواند، نقاشی‌اش را تماشا نمی‌کند و …
* استفاده از روش سادگی
هر چه اعلان پیام صریح‌تر ساده تر و هدف آن مشخص‌تر باشد، درک آن ساده تر و توسط جمع بیشتری از مخاطبان رمز گشایی خواهد شد. استفاده از عناصر تصویری پیچیده و غیر مرتبط و دنبال نمودن اهداف گوناگون، تفکیک هدف اصلی را با مشکل مواجه نموده و پیام گیر را سردر گم می‌کند. چنین راهبردی برای برقراری ارتباط با مخاطبان برخوردار از سطح دانش پایین و یا کودکان نیز مناسب به نظر می‌رسد.اگر کل پیام یا قسمتی از آن برای مخاطب نا مفهوم باشد،مکانیزم روانی مخاطب به کل پیام بی رغبتی و بیزاری نشان می دهد.
* تکنیک بیان استعاره و اشاره غیر مستقیم
استفادة غیر مستقیم از نشانه‌ها و نمادها از دیگر راهبردهای ارتباط است. در این رویکرد مستقیم به موضوع مورد تبلیغ اشاره نمی‌شود و این راز پذیرش آن توسط مخاطبان است؛ چرا که انسان به دلیل مکانیزم دفاعی روانی، از پذیرش پیام‌های دستوری مستقیم خود داری نموده و در برابر چنین جریانی مقاومت می‌کند؛ لذا در این راهبرد سعی بر این است که پیام تا حد ممکن به صورت غیر مستقیم و با استفاده از فنون روانشناختی، غنی از استعاره و به دور از رویکرد دستوری و یا نصیحت گونه ساخته و پرداخته شده و به مخاطبان عرضه شود. دراین صورت است که شاهد حداکثر تأثیر گذاری بر مخاطبان خواهیم بود. به گزارش آرازآذربایجان به نقل از فارس، وقتی دعوت به نیکی و ادب به طور غیر مستقیم انجام شود، مؤثرتر و مفیدتر است؛ یعنی بدون آنکه او بفهمد که شما دارید با او حرف می‌زنید، از کسی که فلان کار را کرده است تعریف می‌کنید؛ کار او را توجیه و تشریح می‌کنید؛ می‌گویید فلان کس در فلان مورد چنین عمل کرده، اینطور رفتار کرده و … تا او بداند و بفهمد. این بهتر در او اثر می‌گذارد؛ کما اینکه عمل هم به طور غیر مستقیم مؤثرتراست .
EMAIL.agazadeh1@gmail.com
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۳ آبان ۱۳۹۶ ساعت ۸:۵۳ ق.ظ
