رابطه بجای ضابطه در روند نشرکتاب دفاع مقدس

محمد آسیابانی
گروه فرهنگی : سپهرافغان با انتقاد از روند انتشار منابع ادبی کودک و نوجوان در حوزه دفاع مقدس گفت که کتاب کودک امروزه شرایط خوبی سپری نمی‌کند بویژه تولید کمیک‌استریپ در این دوران دارای ریسک بالایی است.
محمدعلی سپهرافغان، نویسنده، تصویرگر و طراح کمیک استریپ و سردبیر نشریه اکنون تعطیل شده »ساحل« درباره علت کم‌کاری خود در این سال‌ها گفت: من کم‌کار نبوده‌ام. حوزه کاری من بیشتر در زمینه آثاری است که فرهنگ دفاع مقدس و جنگ هشت ساله را برای کودکان و نوجوانان روایت می‌کند و متاسفانه ناشران فعال در این حوزه و نهادهای فرهنگی مرتبط عملکرد درستی ندارند و در روند چاپ کتاب در این موضوعات ضباطه‌ای وجود ندارد.
آثار بی‌ربط با فرهنگ دفاع مقدس زیاد تولید می‌شوند
سپهرافغان از تجربه انتشار تازه‌ترین آثار خود به مهر گفت: سال پیش کتابی را با نام »نگهبان«به سفارش اداره فرهنگی و هنریِ تبلیغات و اسناد بنیاد شهید که زیر مجموعه معاونت فرهنگی و آموزشی بنیاد شهید تهران بزرگ است نوشته و تصویر سازی کردم. پس از مدتی این مرکز به دلیل کمبود بودجه و بیان این نکته که حیف است این کتاب در اینجا و در شمارگان محدود منتشر شود، آن را به انتشارات مرکزی بنیاد شهید که از ادارات معاونت فرهنگی و آموزشی بنیاد شهید است، فرستادند.وی افزود: در نهایت این انتشارات پس از یکسال معطلی به من اعلام کرد که کتاب داوری شده و آنها اشکالات ساختاری به آن وارد دانسته‌اند، بنابراین از چاپ آن خود را معذور دانستند. این در حالی است که کتاب مصور شده و مراحل صفحه آرایی و گرافیک آن نیز به پایان رسیده بود و برای چاپ گسترده تر به این مرکز ارجاع شده بود!
سپهرافغان ادامه داد: تاکنون هم به من اعلام نکرده‌اند که منظورشان از مشکل ساختاری چیست؟ از آنها درخواست کردم که طی جلسه‌ای منظور خود را برای من توضیح دهند و من هم متعاقبا توضیحات خود را برای آنها بیان کنم و از کتاب دفاع کرده و مشکلات مورد نظر آقایان را مرتفع کنم، اما تاکنون این درخواست من مورد موافقت آنها قرار نگرفته است.
همه این اتفاقات در شرایطی رخ داده که خود آنها کار را با اصرار به من به عنوان یکی از پیشکسوتان نوشتن و تصویرسازی کتاب‌های دفاع مقدس برای کودکان و نوجوانان سفارش داده بودند و قرار بر داوری کتاب توسط تیم اداره‌ای دیگر نبود که چنانچه اطلاع بر داوری کتاب داشتم خود را درگیر تولید کتاب نمی‌کردم.
این نویسنده و تصویرگر کتاب کودک همچنین گفت: زمانی که این پیشنهاد به من ارائه شد ابتدا از قبول آن امتناع کردم، چرا که تیم فرهنگی در بنیاد شهید را نمی‌شناختم، اما پس از مدتی به دلیل اصرار کارشناس مجموعه و با امید آنکه می‌توان مجموعه‌ای از آثار و محتواهای جدید از ادبیات و فرهنگ جنگ را به کودکان و نسل امروز ارائه داد کار را قبول کردم. مدت دو ماه صرف نوشتن و تصویرسازی کتاب شد.
متاسفانه بارها شاهد بوده‌ام که نشر شاهد در این سال‌ها علیرغم آنکه کمبود بودجه شدید دارد در نشریات شاهد کودکان داستان‌های بی‌ربط و بدون توجه جدی به فرهنگ دفاع مقدس را منتشر کرده است.
سپهرافغان درباره محتوای کتاب منتشر نشده خود نیز اظهار کرد:کتاب داستان مصوری است درباره دانش آموزی که به دلیل سن کم حضورش در جبهه قانونی نیست، اما او با هزار زحمت در جبهه حضور پیدا کرده و به یکی از قرارگاه‌های مستقر در هور می‌رود. طی اتفاقی اسلحه‌اش در آب می‌افتد و فرمانده به او می‌آموزد که باید از اسلحه‌ات مانند کشورت حراست کنی. به همین دلیل آن رزمنده در سرمای شدید هور به عمق چند متری آب می‌رود و اسلحه‌اش را بیرون می‌آورد. این کتاب اشاره ای به زندگی رزمندگانی دارد که در جبهه ها حین جنگ به گذراندن دوران تحصیل نیز مشغول بودند. به دلیل اهمیتی که برای تولید این کتاب قائل بودم، تصویرسازی‌های آن چند ماه از وقت من را گرفت و متاسفانه به همین سادگی مورد بی توجهی و برخورد غیر فنی معاونت فرهنگی بنیاد شهید قرار گرفت و فعلا مسکوت مانده.
هزینه‌های تولید کمیک استریپ بسیار بالاست
سپهرافغان که از کهنه‌کاران جریان کمیک استریپ ایرانی است درباره علت کم‌رنگ شدن فعالیت هنرمندان در این عرصه نیز اشاره کرد: وضعیت اقتصادی کشور به‌گونه‌ای است که ناشران زیر بار تولید کمیک استریپ نمی‌روند. البته چندی است که انتشارات علمی و فرهنگی کمیته‌ای را تشکیل داده و کلاس‌هایی را هم برای گسترش این هنر برگزار کرده است.
این انتشارات به تازگی کتابهای خوبی را نیز در این عرصه منتشر کرده که درباره یکی از جنگ‌های ایرانی در دوره صفویه است. این انتشارات برای بازنشر آثار قدیمی و داستان‌های مجسمه فریدون که در میدان حر تهران هنوز پابرجاست و در دهه هفتاد در نشریه کمیک استریپ »ساحل« به چاپ می‌رسید هم علاقه نشان داده است.
در این داستان‌ها مجسمه فریدون سوار بر اژدهای خود به یاری شهروندان تهرانی می‌شتافت و ماجراهای مهیجی را رقم می زد.
نویسنده و طراح کتاب »ماجراهای مبارزان« که حایز رتبه برگزیده در سیزدهمین دوره کتاب دفاع مقدس شد، اضافه کرد: چند کتاب کمیک نیز آماده انتشار دارم که در کشوی میزم خاک می‌خورند. متاسفانه کمیک استریپ را باید ابتدا آماده کرده و بعد برای انتشار ارائه کنیم، اما روند آماده سازی و انتشار این دست از آثار در وضعیت کنونی بسیار با خطر عدم چاپ به دلیل رد شدن داستان مواجه است.
در دوران مدیریت جناب جعفری چمازکتی صفحه چهاردهم همشهری محله به کمیک اختصاص یافت که با چاپ بیست عنوان داستان پس از محدود سازی این نشریه و خلاصه شدن آن این بخش هم تعطیل شد.
سپهرافغان درباره علت خطرناک بودن کار کمیک استریپ در ایران نیز گفت: عیار تولید کمیک در ایران بسیار پایین آمده است. دیگر کاری تولید نمی‌شود. صنعت کمیک در جهان بسیار مهم و قدرتمند است و چند کشور بیشتر نمی‌توانند آن را انجام دهند. ترجمه آثار تولیدی در این کشورها به زبان‌های دیگر، تولید کننده‌های کمیک کشور مقصد را نابود می‌کند.
نویسنده کتاب »فنون تصویرسازی و خلق جذابیت در کمیک« در ادامه به گران بودن تولید کمیک در ایران نیز اشاره کرد و ادامه داد: در ایران تا مدت‌ها اجازه ترجمه کمیک استریپ‌های خارجی را نمی‌دادند و اکنون نیز ترجمه این آثار با محدودیت مواجه است. با این اوصاف اما تولید کننده‌ای نداریم که بتواند مثلا ۲۰ صفحه متوالی تولید کند. اگر هم تولید کند دستمرد بالایی می‌خواهد که هیچ ناشری حاضر به پرداخت آن نیست. تولید هر صفحه کمیک در حدود ۵۰۰ هزار تومان است و در صورت عملیاتی شدن قیمت کتاب را برای مخاطب خود غیر ممکن می کند. ناشران در بسیاری از موارد کل پولی را که برای خرید یک رمان یا مجموعه داستان می‌دهند، ۵۰۰ هزار تومان است.
محمدعلی سپهرافغان، نویسنده، تصویرگر و طراح کمیک استریپ، شاعر و مدرس تصویرسازی متولد سال ۱۳۵۰ در کرمانشاه است. »فنون تصویرسازی و خلق جذابیت در کمیک«، »ناگفته‌های شهر صبور: سرودهای اسلام آباد غرب«، »سرودهای سرگردان زمین«، »ماجراهای مبارزان« و»کوتاه درباره عشق«خدای خوب من آیه های بارانی»سرود کشتزار ها« از جمله کتاب‌های منتشر شده محمدعلی سپهرافغان است.
او همچنین تصویرگر کتاب‌هایی چون »بر گونه‌های ماه: مجموعه شعر نوجوانان« سروده سیدضیاءالدین شفیعی، »بهارستان: عید به روایت نوروز خان« نوشته سیدضیاءالدین شفیعی، »امیدها و آرزوها« نوشته محمدحمید ولی‌پور، »آن سوی دیوار« و»لب تشنه کنار چشمه« هر دو نوشته حمید رحیمی، »گور گناهان« نوشته نادر فضلی، »پای بر صورت« نوشته سیدجمال الدین حجازی و… بوده است.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از مهر، سپهرافغان جایزه پنجمین جشنواره مطبوعات در رشته تصویر سازی را برای تصاویر قصه کتاب من در سروش کودکان از آن خود کرده و همچنین دارای سابقه تدریس دروس گرافیک و تصویرسازی به مدت بیست سال در دانشگاه ولی عصر تهران است.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com