دنده معکوس خشم در حین رانندگی

شهرام شیرکوند
گروه جامعه: زمان ورود اتومبیل به ایران زمانی مشابه و قابل مقایسه با ورود و ساخت اتومبیل در کشورهای اروپایی نیست ، چنان که اتومبیل در آغاز وسیله یی برای سرگرمی و نمایش تشخص باب بود. مظفرالدین شاه در سفر خود به اروپا در سال ۱۲۷۸ با مشاهده اتومبیل ، به وزیر مختار ایران در بلژیک دستور داد اتومبیلی برای وی خریداری کند و با راننده مخصوص به کشورمان بفرستد.
بی نظمی ترافیکی ، رعایت نشدن مقررات آمار تاسف بار تصادفات جاده یی و تمامی مشکلات زیست محیطی ، اقتصادی ، آسیب های روحی ، روانی و . . . تحت عناوین مختلفی در بررسی معضل ترافیک و اصلاح الگوهای رانندگی مطرح شده است . امور مربوط به رانندگی از آن جهت که اموری غیرقابل پیش‌بینی‌ بوده که دائماً اتفاق می‌افتند و امور خطرناکی را شامل می‌شوند ، مسایل هیجانی چالش برانگیزی هستند .
رانندگان در این امر بسیار متفاوتند. بسیاری از رانندگان این شرایط را تنشی هیجانی تلقی کرده و در نتیجه مقابله و برخورد با آن را دشوار می‌دانند و از سوی دیگر رانندگان اغلب دارای انگیزه رقابت‌جویی بوده و از آزردگی هیجانی خود ، آگاه نیستند .این امر انگیزه‌ها و اهداف آنان را متاثر ساخته و موجب تحریف تفکر راننده و افزایش هیجانات خارج از کنترل فرد می شود .
رانندگانی که درگیر این گونه هیجانات می‌شوند دست به رفتارهای پرخطر می‌زنند که این هیجانات رانندگان را ترغیب به تکروی و خودپسندی می‌کند . توجه به مفهوم هوش هیجانی به عنوان سازه روانشناختی که با داشتن مولفه‌های درون فردی و بین فردی تمامی مناسبات فرد را با خود و دنیای پیرامونش دستخوش تغییر می‌سازد از اهمیت ویژه‌ای در رانندگی برخوردار است .
*روان شناسی رانندگی ویژگی های شخصیت و رانندگی تهاجمی
عموما در تعاملات اجتماعی و روابط بین فردی، مسأله ترافیک و رانندگی در شهر به عنوان یکی از مؤلفه های مهم زندگی شهری مورد توجه می باشد ، چرا که مشکل ترافیک و رانندگی های تهاجمی و پی آمدهای ناشی از آن به ویژه در مناطق شهری، حیات فردی و زندگی اجتماعی همگان را متأثر می نماید. امروزه در غالب کشورهای پیشرفته به لحاظ اهمیت و نقش فرهنگ پذیری و ویژگیهای شخصیتی افراد در رانندگی، قانون مداری ، اجتناب و پیشگیری از حوادث و سوانح خیابانی و جاده ای، در بررسی معضل ترافیک و حوادث ناشی از رانندگی های تهاجمی بیشترین توجه به روانشناسی رانندگی معطوف میگردد.
در واقع محورها و مباحث اصلی روان شناسی رانندگی یا روان شناسی ترافیک آمیزه ای ا ست از یافته های دیگر حوزه های مرتبط روان شناسی همچون روان شناسی اجتماعی ، روان شناسی شخصیت ، روان شناسی رشد ، روان شناسی سلامت ، روان شناسی بالینی و روان شناسی کاربردی. همه سخن این است که چگونگی نظام ارزشها، باورها و نگرشها، احساسات و انگیزه ها و مجموعه رفتارهای فردی و اجتماعی انسان می_تواند به عنوان اصلی ترین عامل در تبیین معضل یا پدیده ترافیک مورد توجه قرار گیرد. از همین منظر، منش اجتماعی و ویژگی های شخصیتی راننده، شرایط حاکم بر حوزه شناختی احساسی و عاطفی و رفتاری و حسی و حرکتی او می تواند بیشترین نقش را در ارتباط با ترافیک و تصادفات رانندگی داشته باشد . مطابق گزارشهای آ ماری در غالب کشورهای جهان اروپا و آمریکا و بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی علت اصلی تصادفات رانندگی، و حوادث جاده ای و خیابانی رانندگی تهاجمی است.
*رانندگی افراد پرخاشگر
راننده پرخاشگر، راننده ای است که با توسل به درگیری و خشونت، قصد انجام اعمال خلاف مقررات راهنمایی و رانندگی را دارد . اعمالی هم چون تغییر مسیر ناگهانی و خطرناک، سبقت غیرمجاز ، رعایت نکردن فاصله مناسب طولی و عرضی ، بوق زدن های مکرر ، استفاده از نور بالا برای تنبیه دیگران ، حرکت سریع و تعقیب و گریز خودرویی ، سرعت های نا به جا ، مانور و تغییر مسیر به طور مکرر، اشغال طولانی خط سبقت ، ترمزهای ناگهانی و مکرر ، انحراف از مسیر اصلی و عبور از خط مقابل برای رهایی از ترافیک غیر روان و قانون شکنی و دیگر رفتارهای ناپسند همراه با فحاشی و هتاکی به دیگران در کارنامه رانندگی افراد پرخاشگر کاملا مشهود است.
*از عوامل موثر در بروز رفتار پرخاشگرانه رانندگان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- صرف زمان ، معطلی و کندی ترافیک .
- مهارت نداشتن در رانندگی . ـ آلودگی های صوتی موجود در محیط . ـ مشکلات روانی راننده. ـ نابسامانی ترافیک . ـ تاثیر آلودگی هوا بر سیستم عصبی .
این عوامل به طور مجزا باعث بروز عکس العمل های نامناسب و یا کاهش توانایی های فکری و جسم راننده خواهند شد.
رانندگی یکی از مواردی است که شخصیت انسان را در اجتماع آشکار می کند و تقریبا می توان گفت که ابعاد فرهنگی رشد اجتماعی و میزان ادب و علاقه او را به هم نوعان نشان می دهد . نیاز راننده به داشتن فرهنگ و تجربه بالا و اطلاع کافی از مسائل قانونی و فنی، مقوله ای ضروری برای نشان دادن عکس العمل های مناسب است .
*رفتارهای تهاجمی در رانندگی
به مجموعه ای از کنش ها و واکنش های انسان که نسبتا پایدار، قابل مشاهده، قابل ارزیابی و بالطبع قابل پیش بینی باشد » رفتار« می گویند . رفتارهای انسان می تواند در ابعاد مختلف و در موقعیت های گوناگون مورد توجه و ارزیابی قرار گیرد. رفتار تهاجمی در رانندگی به آن نوع از رانندگی اطلاق می شود که راننده متاثر از سلطه احساسات و هیجانات نامتعادل و نامعقول وسیله نقلیه خود را به صور نا امن و خلاف مقررات هدایت می نماید. رفتارها به طور اعم و رفتارهای تهاجمی به طور اخص ، در بستر بازخوردها، نگرش ها و باورهای خاص پدیدار می شوند و تکوین بازخوردها و نگرش ها نیز متاثر از دو عنصر شناختی و احساسی است. به عبارت دیگر آمیزه ای از تکوین تدریجی شناخت های حاصل از چگونگی قرار گرفتن پشت فرمان اتومبیل، تبلور رفتارهای کلامی و حرکتی، از دوران کودکی تا زمان رانندگی و احساسی که به تناسب آن به صورت خوشایند یا ناخوشایند در هر فردی به وجود می آید، نگرش یا بازخورد او را نسبت به چگونگی رفتار تهاجمی در رانندگی تشکیل می دهد و ریشه در اعماق وجود هر فرد دارد.
*به طور کلی هیجان زدگی یا هیجان خواهی یا آزردگی هیجانی در رانندگی متاثر از سه مولفه اصلی است:
۱ – وجود خصیصه های شخصیتی ناشکیبا بی قراری و بی دقتی در امور ۲ – قدرت طلبی و زورمداری ۳ – بی پروایی و یاغی گری خیابانی (جاده ای) هر یک از مولفه های فوق می تواند به الگوهایی از رفتارهای تهاجمی و تخلفات خاص در رانندگی منجر شود.
از آنجا که ریشه اصلی رانندگی های تهاجمی و تخلفات رانندگی را می توان در شرایط روانی و خصیصه های شخصیتی افراد متخلف یافت شایسته آن است که در مقابله با این پدیده شوم توجه به مسائل روان شناختی و الگوهای رفتار افراد قبل از اعطای گواهی نامه رانندگی و پس از آن در اولویت برنامه های اصلاحی قرار گیرد. ارزیابی نگرش و بازخوردهای داوطلبان دریافت گواهینامه رانندگی و راننده هایی که تخلفات مکرر داشته_اند ، نسبت به پدیده رانندگی و الگوی سالم رانندگی در خیابان ها و جاده ها ، و همچنین ارزیابی وضعیت روانی و هیجانی ایشان امری لازم و ضروری است.
یقینا برخی از شرایط روانی و نگرش های موجود در افرادی که پشت فرمان اتومبیل می_نشینند، نظیر نگرش های نه چندان مطلوب نسبت به منزلت و جایگاه اجتماعی پلیس احساس قانون گریزی، احساس تبعیض در جامعه، احساس بی تفاوتی یا خصومت نسبت به دیگران، عدم احساس امنیت روانی، احساس ضعف در تکریم باورهای دینی وهویت ولی تجارب نا خوشایندی از ناکامی ها زودبرانگیختگی و هیجان خواهی و کم توانی در پیش بینی ها و برنامه ریزی ها و … می تواند در الگوهای رانندگی تهاجمی موثر باشد.
*خشونت در رانندگی
شما پـشت چراغ قرمز منتظر سبز شدن چراغ هستید که مـاشیـن عقـبی یک دقیقه مانده تا چراخ سبز شود شروع می کـنـد بـه بـوق زدن و دسـت تــکان دادن که چرا حرکت نمیکنی !
خـشونـت و پـرخـاشگری برخی رانندگان حین رانندگی به یکی از معضلات و عوامل استرس زای زندگی روزمره تبدیل گشته است و چنانچه با این معضل برخورد معقول و منطقی نگردد می تواند به نزاع های خیابانی ، تصادفات و حتی مرگ نیز منجر گردد . برخی عوامل هستند که بروز این پدیده را افزایش می دهد : ۱- عوامل محیطی : ترافیک سنگین ، آب و هوا (گرما، سرما و رطوبت زیاد ) ، آلودگی صوتی آلودگی هوا، تنگی وقت و عجله داشتن. ۲- عوامل روانی : تحت تاثیر خشم ، ترس، اضطراب ، ناکامی ها ، خواب آلودگی ، درد شدید مشروبات الکلی و داروها رانندگی کردن . افرادی که حین رانندگی به خشونت دست میزنند به ۲ دسته تقسیم می گردند: ۱-افرادی که مقصر هستند و از روی غرض و به عمد دست به رفتارهای خشونت آمیز و غیر قانونی میزنند. ۲-افرادی که سهواً حین رانندگی رفتار خشونت آمیز و غیر قانونی از خود بروز می دهند و ما به اشتباه تصور می کنیم آنها عمداً به چنین اعمالی دست زده اند.
*مدیریت خشم در رانندگی
۱- همواره یک راننده مودب و محتاط باشید . از ایجاد شرایطی که به تحریک سایر رانندگان می_انجامد خودداری کنید . ۲- همیشه قوانین رانندگی را رعایت کنید و کمر بند ایمنی خود را پیش از رانندگی ببندید. ۳- فاصله مناسب و ایمن خود را با خودرو ربرویی حفظ کنید. هیچگاه با فاصله اندک به تعقیب خودروها نپردازید. ۴- اگر در لاین سرعت می راندید و راننده ای خواست از شما سبقت بگیرد به وی اجازه دهید تا عبور کند.
۵- از نشان دادن حرکات دست و یا صورت بی مورد و توهین آمیز جدا خودداری کنید. ۶- از بوق خودرو درست و بهنگام استفاده کنید. بوق یک وسیله ارتباطی ست. از آن برای مجازات سایر رانندگان استفاده نکنید. کنترل بوق خود را به دست بگیرید! ۷- هرگاه با یک راننده عصبانی مواجه گشتید سعی نکنید به اوضاع بحرانی دامن بزنید. از برقراری تماس چشمی با راننده خشمگین جدا خودداری کنید.
۸- هرگاه راننده ای شما را به مبارزه طلبید و یا سعی در تحریک شما را داشت نفس عمیقی بکشید و بدون توجه به مسیر خود ادامه دهید. به خودتان نگیرید. ۹- اگر احساس کردید که مقصر هستید اشتباه خود را بپذیرید و فورا با بالا آوردن دست خود عذرخواهی کنید. ۱۰- هیچ چیز را به خود نگیرید.شتابزده هم تصمیم گیری نکنید شاید راننده مورد نظر شما عجله داشته باشد عصبانی باشد، راه را گم کرده، به فن رانندگی آشنایی کامل ندارد و یا به دنبال آدرس می گردد. همواره خونسردی خود را حفظ کنید. ۱۱- هیچگاه عمل رانندگان دیگر را تلافی نکنید. ۱۲- از استرس خود بکاهید و در حین رانندگی به یک موسیقی ملایم و آرامش بخش گوش دهید. ۱۳- بردباری خود را افزایش دهید و سریع از کوره در نروید. ۱۴- پیش از آنکه تصمیم بگیرید عمل راننده دیگر را تلافی کنید و یا با وی گلاویز شوید از خود بپرسید: آیا این راننده ارزش این را دارد که شما وقت خود را هدر دهید، خود را به دردسر انداخته و یا آسیب ببینید؟ ۱۵- قبل از سبقت گرفتن و یا هرگونه تغییر مسیر راهنما بزنید. ۱۶- هنگام استفاده از نور بالای خودرو دقت کنید . ۱۷- از سد معبر جدا خودداری کنید و هنگام رانندگی با عابرین پیاده صحبت نکنید. ۱۸- برنامه خود را طوری تنظیم کنید تا به ترافیک برخورد نکنید. ۱۹- از سلامتی خودرو خود پیش از رانندگی مطمئن گردید. ۲۰- زمانی که خسته خواب آلود ، خشمگین و مضطرب هستید رانندگی نکنید. ۲۱- حین رانندگی با تلفن همراه خود صحبت نکنید. ۲۲- مقابل درب پارکینگ ها پارک نکنید و هنگام پارک خودرویتان آن را گونه ای پارک کنید که خودروهای پشت سر و یا روبروی شما قادر باشند از پارک خارج شوند.
EMAIL.agazadeh1@gmail.com