در مراکز درمان سوء مصرف مواد چه می‌گذرد

سیامک صفاری
گروه اجتماعی: معضل مصرف و وابستگی به مواد مخدر، مشکل پیچیده و چند وجهی است. علل مصرف مواد بسیار متنوع بوده و مربوط به عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی، بین فردی و فردی است؛ و در اغلب موارد حل این معضل، از فهم عوامل سبب ساز، تسهیل کننده و همچنین از تشخیص علل اصلی اعتیاد، راحت‌تر است. طبق اکثر مطالعات و آمارهای رسمی و تحقیقات میدانی انجام شده، تعداد معتادان به مواد افیونی در کشور، در حال افزایش است. طبق برآوردهای صورت گرفته از طریق مراجع رسمی و غیر رسمی، حداقل ۲/۵میلیون نفر در کشور و در حدود ۳/۵درصد از مردم استان ما، معتاد به مواد مخدر هستند.
با عنایت به اینکه جمعیت استان در حدود سه میلیون نفرمی باشد، تقریبا بیش از ۱۲۰ هزار نفر معتاد در استان وجود دارد. با درگیر شدن اعضای خانواده این افراد، در مشکلات ناشی از اعتیاد، با احتساب حداقل سه نفر در هر خانوار نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر، یعنی ۱۵ درصد از کل جمعیت استان، درگیر این موضوع خواهند شد. که می‌بایست تعداد ماموران مبارزه با مواد مخدر کارکنان امور زندان‌ها، افرادی که به علت سود باد آورده، وارد حیطه قاچاق و ترابری مواد مخدر می‌شوند و همچنین پزشکان و نیروهای تخصصی که در کنترل و درمان عوارض و ترک اعتیاد این افراد درگیر هستند و… را نیز، به این افراد اضافه کرد.
اگر هزینه مصرف مواد در هر روز برای هر نفر حداقل ۵۰۰۰ تومان باشد، در حدود ۶۰۰ میلیون تومان در روز و بیش از ۲۱۶ میلیارد تومان در سال، صرف استفاده از مواد مخدر می‌شود، که با این مبلغ، به طور مثال می‌توان ۵ بیمارستان ۱۰۰ تختخوابی را در استان، احداث و راه اندازی کرد. البته برای تخمین دقیق‌تر، برآورد هزینه‌های مبارزه با قاچاق مواد مخدر، هزینه‌هایی که برای ترک و درمان عوارض ناشی از اعتیاد، نگهداری معتادان در کمپ‌ها و ندامتگاه‌ها و… مصرف می‌شود، الزامیست.
از طرفی ما می‌دانیم که حدود سه چهارم ابتلا به بیماری ایدز، در کشور و استان ما، از طریق اعتیاد به مواد مخدر تزریقی بوده است، با این حساب، از بیش از ۳۰۰ نفر بیمار ایدزی استان، در حدود ۲۵۰ نفر با این روش آلوده شده‌اند، و این افراد می‌توانند همسران، شرکای جنسی، افراد جامعه و نسل آینده خود را آلوده کرده، و یک چرخه‌ی انتقال بسیار پیچیده و کلافی سر در گم ایجاد نمایند.
با عنایت به مباحث فوق الاشاره، و عواقب غیرقابل پیش بینی و فاجعه بار اعتیاد، ناگزیریم که با حداکثر توان، با این پدیده شوم و خانمان سوز هم از طریق کنترل عرضه و هم قطع تقاضا، مبارزه مستمر داشته باشیم که ما در این مجال، با معرفی بسیار مختصر مراکز درمان سوء مصرف مواد قصد داریم با پیشنهاد ترک اعتیاد، و خارج کردن فرد معتاد از چرخه تقاضا، یک روش موثر در کاهش اعتیاد را مرور کنیم.
در حال حاضر تعداد ۸۰ مرکز درمان سوءمصرف مواد، در استان مشغول فعالیت می‌باشند، حدود ۵۰ درصد آن در شهرستان ارومیه مستقر هستند، و تاکنون تنها ۱۰ درصد از معتادان استان را تحت پوشش خود قرار داده‌اند.
در یک واحد درمان سوء مصرف مواد، با استفاده از روان‌پزشکان، پزشکان، پرستاران روان‌شناسان (و یا کارشناسان مشاوره) و مددکاران اجتماعی دوره دیده، با شرح وظایف مشخص، و در قالب روش‌های علمی، با آخرین متدهای درمانی (غیردارویی و دارویی) در کنترل و ترک اعتیاد فعالیت می‌کنند.
مداخلات غیر دارویی: بیماران می‌توانند در جلسات هفتگی گروه درمانی برای بالا بردن کیفیت زندگی و درمان موثر تر شرکت نمایند. برای مثال: ?مشاوره توسط روان‌شناس مرکز در رابطه با موارد زیر می‌تواند کمک کننده باشد:
مهارت‌های زندگی.
کنار آمدن با استرس.
? آموزش درباره کاهش آسیب.
مشاوره خانواده و تربیت فرزندان.
عدم استفاده از مواد غیر قانونی و پیشگیری از عود مصرف آن‌ها. ?مشاوره‌های مددکاری در زمینه‌های زیر به افراد داده می‌شود:
سرپناه و نیازهای عادی زندگی.
?در گیری‌های قانونی.
?مسائل و درگیری‌های شغلی.
? یاری در یافتن شغل مناسب.
مسائل خانوادگی. ? مشکلات مالی در رابطه با درمان ?به بستگان نزدیک در صورت تمایل، امکان بهره_مندی از مشاوره‌های خانواده محور، مهیا می‌باشد.
مداخلات دارویی:
سم زدایی با متادون: تخفیف علایم ناشی از ترک مصرف مواد مخدر است. طول متوسط سم زدایی با متادون در این روش ۳ تا ۴ هفته است. بعضی از علایم ترک ممکن است حین درمان یا به دنبال اتمام آن باقی بماند، بنابراین استفاده از سایر داروهای کمکی برای درمان علامتی توصیه می‌شوند.
معیارهای ورود به درمان نگهدارنده با متادون:
با توجه به محدودیت در تولید و عرضه متادون در کشور، و نقش بسیار کلیدی این روش در کاهش آسیب افرادی می‌توانند از این روش استفاده کنند که تمام شرایط زیرا را داشته باشند.
الف: وجود یکی از حالات زیر: ? استفاده از روش‌های تزریقی.
?مصرف هروئین.
مصرف کراک/کریستال (فرم خالص هروئین)
مصرف تریاک/شیره در صورت سه بار عود یا ده سال سابقه مصرف.
بیماران زن.
?بیماران دارای سابقه زندان.
?بیماران HIV مثبت.
ب: سن بالای ۱۸ سال.
ج: امضای فرم تعهد نامه.
در صورت دارا بودن شرایط، و پذیرش برای دریافت متادون با روش نگهدارنده:
•بهای دارو و ویزیت توسط بیمار پرداخت می‌گردد.
بیمار به صورت روزانه و در ساعات تعیین شده برای دریافت متادون مراجعه می‌کند.
پرستار تعداد و زمان تحویل را ثبت می‌کند.
بیمار قرص پودر شده را در همان محل مصرف می‌نماید. امید است که با برنامه ریزی‌های علمی و همه جانبه مسئولین ذی‌ربط، و همت و اراده عمومی شاهد کنترل و کاهش روز افزون در مصرف مواد مخدر در سراسر کشور و استان عزیزمان باشیم.