خودکفایی صنعت آبزیپروری در گرو شکوفایی آرتمیای دریاچه ارومیه
گفتوگو از بهناز رنجهبازو
گروه اجتماعی: بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و آبزیان دانشگاه ارومیه گفت: آرتمیا موجود فوقالعاده با ارزشی است و اگر حتی بخشی از دریاچه ارومیه احیا و تولید آرتمیا مجددا از سر گرفته شود صنعت آبزیپروری کشور خودکفا خواهد شد.
آرتمیا پایه صنعت آبزیپروی بوده و امروزه استفاده از آرتمیا به عنوان غذای زنده اصلی در تکثیر و پرورش آبزیان رو به افزایش است.
آرتمیا یکی از انواع مهم سختپوستان بوده که در آبهای شور که میزان املاح آنها ممکن است تا چند برابر آب دریا باشد زندگی میکند و یکی از هفت گونه آرتمیای شناخته شده در جهان آرتمیا اورمیانا Artemia urmiana بومی دریاچه ارومیه در ایران است.
با توجه به رشد روزافزون جمعیت کره زمین و نیاز این جمعیت به منابع پروتئینی و محدود بودن منابع فعلی برای بر طرف کردن این نیاز، پرداختن به امر آبزیپروری و بازسازی ذخایر آبزیان در محیط طبیعی یکی از مهمترین اموری است که باید بیشتر بدان توجه کرد.
با گسترش صنعت آبزیپروری و اهمیت آن به خصوص در میزان و توسعه روزافزون پرورش انواع میگو و ماهی در کشور، آرتمیا به دلیل ارزش غذایی بالا، قابلیت هضم زیاد، تنوع اندازه روش تولید سهل و آسان و قدرت تحمل شوریهای متنوع یکی از فاکتورهای مهم در امر پرورش و تغذیه آبزیان است.
با توجه به اینکه ارزش آرتمیا و قیمت آن در بازارهای جهانی رو به افزایش است میتوان با شکوفایی آرتمیا در بخشی از دریاچه ارومیه و یا پرورش مصنوعی و با بهرهبرداری اصولی و علمی از این موجود علاوه بر تامین احتیاجات داخلی با صادرات آن برای کشور ارزآوری قابل توجهی کرد.در ادامه مشروح گفتوگوی ما را با ناصر آق، بنیانگذار پژوهشکده آرتمیا و آبزیان دانشگاه ارومیه میخوانید.
*آرتمیا چیست؟
آرتمیا سخت پوست کوچک و بسیار ظریفی است؛ زمانی که از تخم خارج میشود نیم میلیمتر طول دارد و وقتی بزرگ میشود اندازه آن حداکثر به ۱٫۵ سانتیمتر میرسد، آرتمیا بهترین غذای زنده برای انواع بسیار متفاوتی از آبزیان محسوب میشود و چون هیچ گونه اندام دفاعی ندارد در جاهایی زندگی میکند که دشمن طبیعی نداشته باشد چون هر موجودی میتواند از آرتمیا تغذیه کند، با توجه به اینکه آرتمیا ارزش غذایی بالایی دارد همه موجودات میتوانند از آرتمیا به عنوان غذای مغذی استفاده کنند به همین خاطر آرتمیا در آبهای شوری زندگی میکند که کمتر موجودی میتواند چنین شوری بالایی را تحمل کند.
آرتمیا از نظر بیولوژیکی واقعا موجود بینظیری است ۱۱ جفت پا و روی هر پا یک آبشش دارد پاهای آرتمیا چهار عمل اصلی از جمله حرکت، تنفس، تغذیه و تنظیم شوری آب را انجام میدهد تخمی که آرتمیا تولید میکند در نوع خود یکی از شگفتیهای طبیعت است به طوری که تخم آرتمیا حاوی جنینی در حالت کما بوده و میتواند در این حالت تا ۱۰۰ سال زنده بماند با اینکه علایم حیات در آن دیده نمیشود در این شرایط میتوان تخم آرتمیا را خشک و تحت خلا بستهبندی و تا ۱۰۰ سال نگهداری کرد و بعد از ۱۰۰ سال مجددا در آب رهاسازی کرد و در عرض ۲۴ ساعت جنین تکامل پیدا کرده و نوزاد از تخم خارج میشود.
دریاچه ارومیه زیستگاه گونه ویژهای از آرتمیا به نام آرتمیا اورمیانا است و در کل دنیا هفت گونه آرتمیای دو جنسی (نر و ماده) وجود دارد که آرتمیای دریاچه ارومیه به نام آرتمیا اورمیانا گونه منحصر به فردی است که فقط در دریاچه ارومیه زندگی میکند.
*مناسبترین درجه شوری آب برای شکوفایی بهتر آرتمیا؟
هیچ موجود پرسلولی در کره خاکی نمیتواند به اندازه آرتمیا شوریهای بالا را تحمل کند البته فرق هست بین شوری قابل تحمل و شوری بهینه برای رشد و تولید مثل، شوری بهینه برای رشد آرتمیابین ۸۰ تا ۱۲۰ گرم در لیتر است ولی برای تولید مثل تا ۱۸۰ گرم در لیتر نیز مشکلی ندارد و از این میزان شوری به بعد محدودتر شده و تا ۴۰۰ گرم در لیتر نیز آرتمیای زنده مشاهده شده است در حالی که میزان نمک بدن آرتمیا ۱۰ گرم در لیتر است بنابراین قدرت بالایی لازم است تا آرتمیا بتواند میزان نمک بدن خود را تنظیم کند شوری آب در زمانهای مختلف در دریاچه ارومیه متفاوت بوده و قبل از بحران معمولا بین ۱۰۰ گرم تا ۱۸۰ گرم در لیتر بود ولی شوری آب بتدریج افزایش یافت بطوریکه در حال حاضر شوری آب این دریاچه به بیش از ۴۰۰ تا ۴۴۰ گرم در لیتر و به حالت فوق اشباع رسیده است.
*اهمیت و کاربرد آرتمیا؟
آرتمیا پایه صنعت آبزیپروی است؛ صنعت آبزیپروری در سطح دنیا از نظر درآمدزایی ایجاد اشتغال و تولید غذا برای مردم یکی از جمله صنعتهای قوی و مقتدر است، بهبود وضعیت معشیت مردم از طریق درآمد، اشتغال و تولید غذا برای مردم از طریق آبزی پروری و پرورش آرتمیا امکانپذیر است اگر امروز آرتمیا به هر دلیلی از صنعت آبزیپروری کشور حذف شود یعنی واردات آن از خارج از کشور متوقف شود کل صنعت پرورش میگو، پرورش ماهیان دریایی و پرورش ماهیان زینتی در کشور تعطیل خواهد شد و هزاران نفر که در این صنعت مشغول فعالیت هستند بیکار خواهند شد.
آرتمیا موجودی فوقالعاده با ارزش است لذا اگر حتی بخشی از دریاچه ارومیه نیز احیا شود و تولید آرتمیا در مناطق احیا شده مجددا برقرار شود نه تنها سبب اشتغالزایی شده و درآمد زیادی برای مردم ایجاد خواهد کرد بلکه صنعت آبزیپروری کشور را نیز مستقل و خودکفا خواهد کرد و این خودکفایی و استقلال موجب رشد سریعتر این صنعت میشود و در نتیجه اشتغالزایی، درآمد و غذای بیشتر تولید خواهد شد و ارزآوری بیشتر برای کشور محقق میشود ولی متاسفانه به حلقه نخست اهمیت داده نمیشود و این بی توجهی میتواند تمام حلقههای بعدی را نیز از بین ببرد.
*آخرین وضعیت آرتمیا اورمیانا در دریاچه ارومیه؟
متاسفانه در طول سال تقریبا دیگر آرتمیای زندهای در دریاچه ارومیه دیده نمیشود ولی تخم آرتمیا در لابهلای نمکها موجود است و هر موقع بتوانیم شرایط را به حالت طبیعی برگردانیم میتوانیم مجددا آرتمیا را در هر منطقه از دریاچه ارومیه شکوفا کنیم.
بعد از سالهای شکوفایی آرتمیا با تولید سالانه حدود ۳۰ هزار تن تخم و ۳۰۰ هزار تن توده زنده آرتمیا به تدریج این میزان کاهش پیدا کرد بطوریکه در سال ۸۵ جمعیت آرتمیا تا ۱۰۰ برابر کاسته شد و بعد از آن نیز به تدریج کمتر و کمتر شد و هر سال تعداد کمی آرتمیا در دریاچه ارومیه دیده میشد و بالاخره از دو سال گذشته تاکنون هیچ آرتمیایی در دریاچه ارومیه دیده نشده است که واقعه تاسف برانگیز است.در سالهای دهه ۱۳۷۰ و تا حدودی در دهه ۱۳۸۰ آرتمیا در دریاچه ارومیه و دریاچه مهارلو شیراز بطور طبیعی و یا به صورت مصنوعی در برخی از مناطق کشور تولید میشد ولی در حال حاضر همه متوقف شده است و نیازمندیهای کشور به آرتمیا از آمریکا و چین وارد میشود به طوری که سالانه حدود ۲۰ تن تخم آرتمیا با قیمت حدود کیلویی ۱۰۰ دلار وارد کشور میشود و قیمت داخلی تخم آرتمیا نیز کیلویی بین ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۰۳ دی ۱۳۹۲ ساعت ۶:۱۴ ق.ظ