خطر پنهان در خاک سردشت
مسعود بُربُر
گروه گزارش: کارشناسان میگویند خاک سردشت هنوز آلوده به گازهای شیمیایی است اما مسئولان سازمان محیط زیست میگویند ما در این باره نمیتوانیم مستقیما اقدام کنیم و همکاری وزارت دفاع و نیروهای مسلح ضروری است. کارشناسان میگویند خاک سردشت هنوز آلوده به گازهای شیمیایی است. سازمان محیط زیست نیز در سالهای ۸۵ تا ۸۸ بررسیهایی را در این زمینه انجام داده اما فعالیتها پس از آن متوقف شده است اما کارشناس مسئول دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست معتقد است »محیط زیست در این باره نمیتواند مستقیما اقدام کند و همکاری وزارت دفاع و نیروهای مسلح ضروری است«.
*مسئولیت با محیط زیست است
مدیر پیشین دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست در این باره میگوید: نقاط زیادی از خاک کشور ما زمان جنگ مورد حمله شیمیایی قرار گرفت. صدام از عوامل شیمیایی استفاده میکرد و تلاش داشت از موادی در سلاحها استفاده کند که اثرگذاری بیشتری داشته باشد و مخربتر باشد. موادی که به هر حال شیمیایی هستند و هرچه ماندگاری بیشتری داشته باشند اثرش در طبیعت هم ماندگارتر میشود.
در سالهای اخیر مطالعاتی انجام نشده است که بر اساس آن بتوانیم بگوییم که الان مواد شیمیایی وجود دارند یا نه دکتر سروش مدبری با تأکید بر اینکه مسئولیت این موضوع قطعا با سازمان محیط زیست است، توضیح میدهد: مسئولیت هر نوع آلودگی با سازمان محیط زیست است. در قانون ما هرکسی جایی را آلوده میکند خودش موظف است هزینههای رفع آلودگی را بدهد اما در این مورد خاص موضوع متفاوت است. این مطالعات در زمره وظایف سازمانی دفتر بررسی آلودگی آب و خاک سازمان حفاظت از محیط زیست میگنجد.
با وجود این، آنگونه که مدبری میگوید متأسفانه در سالهای اخیر مطالعاتی انجام نشده است که بر اساس آن بتوانیم بگوییم که الان این مواد وجود دارند یا نه ولی مواد شیمیایی مواد ماندگاری هستند و طی چرخه عمر خودشان گاهی از یک ماده به ماده دیگری تبدیل میشوند که آن ماده ثانویه ممکن است حتی خطرناکتر از ماده اولیه هم باشد و این احتمال می رود که این مواد خطرناک در خاک آن مناطق وجود داشته باشد.
با این حال کارشناس مسئول دفتر بررسی آلودگی خاک سازمان محیط زیست با تأیید اینکه »گازهای خردل و گازهای شیمیایی واقعا بیش از ۱۰۰ سال در خاک پایداری دارند« میگوید:
ما تا خروج کامل نظامیان و پاکسازی مناطق نمیتوانیم برای پایش خاکهای آلوده مناطق جنگی کاری انجام بدهیم. از سوی دیگر گازهای خردل و گازهای شیمیایی واقعا بیش از ۱۰۰ سال در خاک پایداری دارند ولی این در خاکهای اولیه و تا عمق ۳۰ سانتیمتر اول خاک نیست و به بحثهای ژئوشیمیایی و زمینشناسی بر میگردد.
*محیط زیست به تنهایی نمیتواند اقدام کند
دکتر لادن رضی با تأیید اینکه موضوع آلودگی خاک سردشت جزو اولویتهای سازمان بوده اما نمیتوانیم مستقیماً عمل کنیم میگوید: این کار باید در قالب فعالیت مشترک با وزارت دفاع و نیروهای مسلح باشد. یعنی ما مستقیما نمیتوانیم عمل کنیم.
رضی با اعلام اینکه در مناطقی که به شکل عادی میشود نمونهبرداری و آنالیز انجام داد پایش انجام شده و بحث خاصی وجود ندارد، میگوید: هنوز در مناطقی که اصلی است و مد نظر ماست پاکسازی به طور کامل انجام نشده که بتوانیم به صورت مستقیم و راسا اقدام کنیم و پایش انجام دهیم اما مواردی که ما خودمان میتوانستیم مستقیما عمل کنیم، در خوزستان و کرمانشاه و … رفتیم و آلودگیهای مربوط به خاک را درآوردیم.
*ما فقط ۳۰ سانتیمتر اول را بررسی میکنیم
به اعتقاد رضی تعیین اینکه آلودگیهای کنونی خاک ناشی از عملیات جنگی است یا خیر اکنون دیگر عملاً ممکن نیست. او در این باره توضیح میدهد: از نظر فنی وقتی میخواهند خاک را تعریف کنند تنها تا عمق ۳۰ سانتیمتر را میگویند خاک که این خاک مرتب هم دستخوش تغییر میشود.
این همان خاک حاصلخیزی است که محصولات کشاورزی از آن عمل میآید. بعد از آن دیگر لایههای زمینشناختی و سنگ بستر است و بحث آلودگی آن هم به آلودگیهای ژئوشیمیایی و زمینشناسی منطقه برمیگردد. ما وقتی آلودگی خاک را بررسی میکنیم همان ۳۰ سانتیمتر اول را بررسی میکنیم که در آن هم دیگر عملا اثباتش خیلی سخت است که بخواهیم چیزی پیدا کنیم.وی با تأیید اینکه در عمقهای بیشتر هم راههایی برای بررسی آلودگی هست میگوید: از طریق آزمایشهای ویژهای میتوانند این بررسی را انجام دهند. آبهای زیرزمینی، ایزوتوپها و لایهبرداریهایی که در منطقه هست را میتوان با روشهای مربوط به ژئوشیمیایی و زمینشناسی منطقه مورد آزمایش قرار داد. سازمان زمینشناسی اگر بخواهد به مطلب ورود پیدا کند میتواند از طریق یک سری آزمایشهای خاص رادیوایزوتوپی مطلب را بررسی و اثبات کند.رضی با اعلام اینکه آلودگی ممکن است به لایههای پایینتر منتقل شود میگوید: وقتی آلودگی در لایههای زمینشناختی نفوذ پیدا کند موضوع از نظر خطرات سلامتی رفع شده است مگر اینکه قرار باشد به دلیل عملیات ساختمانی یا صنعتی خاصی گودبرداری عمیق انجام شود که در این صورت پیشنهاد میشود نمونهبرداری و آنالیزهای خاصی انجام بشود تا موضوع قابل پیشبینی باشد.
*بودجه چندانی نیاز نیست
سروش مدبری که از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ مسئولیت دفتر آب و خاک سازمان محیط زیست را برعهده داشته است در پاسخ به این پرسش که برای بررسی موضوع چه اندازه بودجه نیاز بودجهای که طرح بررسی الودگی خاک میطلبد در برابر خیلی از هزینههایی که ما تقبل کردهایم اصلا قابل توجه نیست و با توجه به حساسیت مساله خیلی راحت میشود بودجه را در قالب یک طرح خاص مطرح کرد است میگوید: بودجه ای که این موضوع لازم دارد بودجه چندانی نیست و با توجه به حساسیت مساله خیلی راحت میشود بودجه را در قالب یک طرح خاص مطرح کرد. من پیشنهاد میکنم که نه فقط سردشت بلکه تمام نوار مرزی را در این طرح بررسی کنیم. تمام جاهایی که عملیات مختلف انجام شد و رزمندگان ما دچار این مشکلات شدند و اثراتشان هنوز هم در خاک منطقه وجود دارد و حالا میتواند به گاز تبدیل شود و در معرض تنفس قرار بگیرد. میتواند از طریق گیاه و آب وارد چرخه زیستی انسان ها و تمام موجودات بشود.
بودجهای که این طرح خاص میطلبد در برابر خیلی از هزینههایی که ما تقبل کردهایم اصلا قابل توجه نیست.به این ترتیب بحث آلودگی شیمیایی خاک سردشت در کشاکش نهادهای مسئول باقیمانده است. با همه این ها اما نفس سردشت هنوز زخمی و قربانی گازهای شیمیایی جنگ است. چشم انتظار دستی که گره بوروکراسی سردرگم بررسی و رفع آلودگی خاک سردشت را بگشاید.
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۲۴ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۶:۰۶ ق.ظ