خشنودی از تلویزیون مقابله با فراگیر شدن ماهواره
فرزانه نزاکتی
گروه اجتماعی: به نظر می رسد سیاست_گذاری در مورد چگونگی مواجهه با شبکه های تلویزیونی ماهواره ای، در ایران، به امری غامض و پیچیده تبدیل شده است.
از سویی پیشرفت های فناوری و تنوع نیازهای مخاطبان، عملاً امکان ممنوعیت کامل دریافت برنامه های این شبکه ها را از میان برده و از سوی دیگر مسائل مهمی مانند جنگ نرم و رسانه ای مانع از بی توجهی به این مقوله شده است.
در این پژوهش، سیاست های فعلی جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با شبکه های تلویزیونی ماهواره ای را مرور کرده و برخی نقاط قوت و ضعف و مواردی از مشکلات هر روش را از نظر گذرانده ایم. در ادامه، راهکارهای پیشنهادی جایگزین از جمله آموزش سواد رسانه ای و گسترش زمینه های تفریحات سالم را که می_توانند به جای ممنوعیت، سانسور یا ارسال پارازیت آثار زیان بار ماهواره را کاهش دهند، مطرح کرده ایم.
به نظر می رسد در شرایط حاضر، سیاست_گذاری به ویژه در عرصه ارتباطات و رسانه ها بهتر است تلاشی برای ایجاد تعادلی معقول میان نیروهای تغییرطلب و محافظه کار باشد این رویکرد، در درون پژوهش های آکادمیک در حوزه سیاست های ارتباطی و رسانه ای سؤال های بسیاری را مطرح کرده که پاسخگویی به آن پیش نیاز اقدام عملی برای سیاست گذاری یا تغییر سیاست های جاری خواهد بود. برنامه ریزی برای توسعه یا جلوگیری از گسترش تکنولوژی های جدید ارتباطی و اطلاعاتی، یافتن نقطه تعادل بین بخش خصوصی و عمومی در مالکیت و اداره سازمانها و محتوا، توجه به تکثر رسانه ای و محتوایی یا شیوه مناسب برای تداوم الگوهای انحصاری، میزان و شیوه مناسب قانون گذاری یا مقررات زدایی و امثال اینها ازجمله پرسش های اساسی حوزه سیاست گذاری رسانه ای و ارتباطی است.
اگرچه در حدود ۲۰ سال پیش که رفته رفته آنتن های ماهواره بر پشت بام های بیشتری از خانه های ایرانی پیدا می شد، قانون »ممنوعیت به کارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره« به عنوان راه حلی موقتی تصویب شد تا کارشناسان و سیاستگذاران راهکارهای بهتری برای محافظت از شهروندان ایرانی از مواجهه با محتوای غیراخلاقی و مغایر با اعتقادات و ارزشهای بومی بیابند، رشد استفاده شهروندان از برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای ادامه یافت تا به مشکلی همه گیر و عمومی تبدیل شد تا جایی که آخرین تحقیقات در سال ۱۳۹۲ نشان داد ۷۱ درصد از شهروندان تهرانی تجهیزات ماهواره ای را به کار گرفته اند.
در طول این سال ها، شبکه های ماهواره ای فارسی زبان به نحو چشمگیری رشد داشته و حرفه ای شده اند. سیاست دیگری که در این سال ها به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت، ارسال پارازیت بر روی ماهواره های فرستنده برنامه های شبکه های تلویزیونی یا ایجاد اختلال در دریافت برنامه ها از گیرنده های منازل بود.
این روش نیز به جز مشکلاتی که در عرصه بین الملل برای کشورمان پیش آورد و باعث قطع شبکه های تلویزیونی ماهواره ای کشورمان از روی ماهواره های بین المللی ازجمله اینتل ست و یوت لست شد، نگرانی های بسیاری را نیز در مورد تأثیر منفی بر سلامت جسمی و روانی شهروندان به وجود آورده است. پزشکان و متخصصان چندی از داخل و خارج از کشور در مورد آثار این امواج بر نازایی، سقط جنین، سرطان، اختلالات عصبی و روانی و … هشدار داده اند.
ارتقای کمی و کیفی برنامه های صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران هم یکی دیگر از سیاست_های مقابله با فراگیر شدن شبکه های ماهواره ای بود که در برنامه های توسعه قرار گرفت. در راستای اجرای این سیاست، رشد کمی قابل توجهی در سال های اخیر انجام گرفت به نحوی که به جز افزایش شبکه های استانی، چند شبکه سراسری نیز که از طریق گیرنده های دیجیتال قابل دریافت هستند، ایجاد شد. اما تجربه تکثر کانال های تلویزیونی در سال های اخیر مؤید آن است که ناخشنودی مردم از برنامه های تلویزیون بیشتر به نوع محتوا مربوط می شود تا به صرف تعداد کانالها در ابتدای تأسیس، این شبکه_ها، به ویژه شبکه های پخش سریال، با اقبال نسبی مخاطبان مواجه شدند، اما در بلند مدت این سیاست موفقیت چشمگیری را در بر نخواهد داشت چراکه مبتنی بر تعریف جدیدی از رسان? تلویزیون نیست و صرفاً در آن، فرمت برنامه تغییر کرده است.
بدون شک، ارتقای کیفیت برنامه های صداوسیما، از شدت گرایش به برنامه های شبکه_های تلویزیونی ماهواره ای خواهد کاست و بخشی از مخاطبان رسانه ملی را بازخواهد گرداند. اما این راهکار، مستلزم تغییر در سیاست های اطلاع رسانی و سرگرمی، همگامی با تحولات روز، تولید محصولات فاخر، تأسیس شبکه تلویزیونی در زمینه موسیقی و دیگر اقدامات مشابه است.
نظر به تجارب بسیاری از کشورهای آسیایی، بهره گیری از برنامه های مطلوب و منتخب شبکه_های تلویزیونی ماهواره ای، به عنوان سیاست مطلوب دیگری پیشنهاد شده است. این راهکار، اگرچه به لحاظ قانونی دارای بستری آماده است، به دلایل مختلف در سطح گسترده ای قابل اجرا نیست.
دشواری یافتن برنامه ها و شبکه هایی که با معیارهای پخش فعلی صدا وسیمای ایران همخوانی داشته باشد، تأمین سلیقه های متفاوت با رعایت این معیارها، در عین حال، حفظ مشروعیت سیاس تهای محتوایی صداوسیما، از موضوعاتی است که این راهکار با آن مواجه است. به گونه ای که به کارگیری این سیاست در سطح وسیع، نوعی بازاندیشی در موازین فرهنگ رسانه های تصویری جمهوری اسلامی ایران را طلب می کند.
بهترین و پایدارترین سیاست پیش رو با توجه به ناکارآمدی ممنوع نمودن بهره گیری از ماهواره و ارسال پارازیت و از سوی دیگر، سپهر در حال تغییر و غیرقابل کنترل رسانه ها، شاید افزایش سواد رسانه ای مخاطبان باشد.
صداوسیما و برخی رسانه های آن لاین، در سال های اخیر به طور پراکنده، سعی در نقد، تحلیل و افشاگری راجع به شبکه های تلویزیونی ماهوار های داشته اند. لازم به ذکر است تجهیز و تقویت شهروندان در مواجهه با مسائلی مانند جنگ نرم این رسانه ها علیه نظام جمهوری اسلامی ایران و تلاش در جهت تغییر سبک زندگی ایرانیان که از نگرانی های مهم در این باره است، بدون توجه جدی به آموزش سواد رسانه_ای مخاطبان این شبکه ها امکان پذیر نخواهد بود. برخورداری از سواد رسانه ای، مخاطبان را در مقابل پیام های مخرب برنامه های شبکه های تلویزیونی ماهواره ای واکسینه می کند و به آنها قدرت درک عاقلانه و نقد این برنامه ها را می_دهد. ضمن اینکه این آموزشها باید از دوران کودکی آغاز شود، اما افزایش سواد رسانه ای لاجرم با رشد تفکر انتقادی همراه خواهد بود؛ امری که شاید منجر به این شود که پیکان نقد شهروندان به سوی برخی از تولیدات ضعیف رسانه ملی و برخی برنامه های فرهنگی دیگر نیز نشانه رود و این امر ممکن است برای برخی مسئولان مطلوب نباشد. ضمن اینکه ارتقای سواد رسانه ای شهروندان مستلزم ایجاد زیرساختها و زمینه های فنی، حقوقی، آموزشی و تحقیقاتی است.در نهایت، با توجه به اینکه بر اساس مطالعات انجام شده اغلب مخاطبان شبکه های تلویزیونی ماهواره ای در ایران، به برنامه های سرگرم کننده گرایش دارند، سیاست موازی مطلوب برای مقابله با وابستگی هرچه بیشتر شهروندان به ماهواره، می تواند توسعه و گسترش فضاهای تفریحی و فرهنگی کافی باشد. این سیاست مانع از غلبه بیش از حد فرهنگ تصویری خواهد شد و به تقویت بنیان خانواده و اشاعه فرهنگ سنتی و بومی نیز کمک خواهد کرد.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۴ مرداد ۱۳۹۵ ساعت ۴:۵۰ ق.ظ
