خرج های پرطمطراق نوروزی مصداق اسراف در تعالیم دینی

گروه دین وزندگی:گاهی نو شدن نیز کهنه می_شود و نیاز است نو شدن های قدیمی را دور بریزیم و طرحی نو دراندازیم. متأسّفانه هر ساله و همزمان با وزش نسیم نو شدن طبیعت، بعضی هایمان عادت کرده ایم که باید سراغ لیست خریدمان برویم و تا آنجا که جیبمان اجازه می_دهد همه چیز را تغییر دهیم. از دکوراسیون منزل گرفته تا مسافرت های دکوری و بی فایده یا کم فایده و خرج های پُرطمطراق دیگر! این ها، همه و همه نشان از عادتمان به اسراف دارد. بله؛ اسراف!
قبل از اینکه ادامه لیست خریدها و هزینه های نوروزی تان را تکمیل کنید، لحظاتی را با ما تا دل آیات و روایات در مورد اسراف همراه شوید…
مهمترین کار، قبل از تطبیق زندگی با مفاهیم ایده آل سبک زندگی دینی، شناختن مفاهیم دینی مورد نظر است. ابتدا باید بفهمیم که اسراف چیست و چرا و چگونه متولّد شده است؟
همزمان با خلقت دنیا و هبوط انسان، به عنوان موجودی مختار در این کره خاکی، مقوله اسراف نیز تعریف شد. ما اسراف را اینگونه تعریف می کنیم:
مادیّات، ذاتاً در حال استهلاک و نابودی هستند. قرآن کریم می فرماید: کُلُّ مَنْ عَلَیْها فانٍ* وَ یَبْقى‏ وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلالِ وَ الْإِکْرام‏؛ هر چه بر[زمین‏] است فانى ‏شونده است و ذاتِ باشکوه و ارجمند پروردگارت باقى خواهد ماند. (الرحمن؛ ۲۶-۲۷) بهترین راه برای در امان ماندن از همراهی با شیطان، در پیش گرفتن راه میانه است. چنانکه قرآن می فرماید: وَ الَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً؛ و کسانى‏اند که چون انفاق کنند، نه ولخرجى مى ‏کنند و نه تنگ مى‏ گیرند، و میان این دو[روش‏] حدّ وسط را بر مى‏ گزینند. (فرقان؛ ۶۷) از نگاه فلسفی، همه مادیّات در حال از بین رفتن هستند. حتّی زمان نیز، از این قاعده مستثنی نیست.
زمان، موجودی است که هر لحظه به وجود می_آید و در همان لحظه کاملاً از بین رفته و لحظه بعدی به وجود می آید. لذا زمان، یکی از مهمترین دارایی هایی است که استفاده از آن ضروری است. شاید این آیه شریفه سوره مبارکه عصر نیز بیانگر همین مطلب باشد که می فرماید: إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی‏ خُسْر؛ که واقعاً انسان دستخوشِ زیان است. (عصر؛ ۲) عمر انسان، متشکّل از لحظه هایی است که به وجود می آیند و همان لحظه از بین می روند؛ لذا اگر [به وسیله ایمان و عمل صالح] استفاده نشوند، هدر رفته اند؛ و این، یعنی اسراف در زمان!
فرصت فراغتی که در نوروز به دست می آید همانند یک هندوانه در بسته است که از ابتدا نمی توان گفت خوب است یا بد! بلکه در زمان فرارسیدن تک تک لحظات آن، مشخّص خواهد شد که چگونه است. نوروز هم، مانند بقیه عُمر، مجموعه ای است از لحظات فراوان و ارزشمند. پیامبر خدا ما را توصیه می کند: اِغتَنِمْ خَمسا قَبلَ خَمسٍ : حَیاتَکَ قبلَ مَوتِکَ، و صِحَّتَکَ قَبلَ سُقمِکَ، و فَراغَکَ قبلَ شُغلِکَ، و شَبابَکَ قَبلَ هَرَمِکَ، و غَناءَکَ قبلَ فَقرِکَ؛ پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمار: زندگیت را پیش از مردنت، و تندرستیت را پیش از بیماریت، و فراغت و آسایشت را پیش از گرفتار شدنت، و جوانیت را پیش از پیر شدنت، و توانگریت را پیش از نیازمندیت. (کنز العمّال : ۴۳۴۹۰) قرآن کریم، نیز به تحلیل نعمت عُمر انسان پرداخته و می فرماید: وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ أَ فَلا یَعْقِلُون‏؛ و هر که را عمر دراز دهیم، او را در خلقت دچار اُفْت مى‏کنیم؛ آیا نمى‏ اندیشند؟ (یس؛ ۶۸) هدر دادن هر یک از این غنایم، خسارتی حسرت آور خواهد بود. حسرتی از جنس حسرت پاییز بر بهار!
همه ما امانتدار نعمتهایی هستیم که خداوند متعال به ما ارزانی کرده است. هرگونه هدر دادن آنها به معنای خیانت در امانتی است که مأمور به استفاده صحیح از آن شده ایم. در دنیایی که بسیاری از افراد، از فقر رنج می برند و گاهی شاید به نان شب خود نیز محتاجند، زشت است به هر بهانه ای، داشته های خود را قدر ندانسته و آنها را هدر دهیم. قرآن کریم می فرماید: کَذلِکَ زُیِّنَ لِلْمُسْرِفینَ ما کانُوا یَعْمَلُونَ؛ این گونه براى اسرافکاران آنچه انجام مى‏دادند زینت داده شده است.(یونس؛ ۱۲) شیطان برای درست جلوه دادن اسراف، دست به کار می شود و اسرافکاران نیز به واسطه نقص ایمانی خود، مجذوب و همراه وسوسه های توجیهی و تزیین کننده او می شوند و همچون برادری برای شیطان، با او همراهی می کنند.
چنانکه قرآن کریم می فرماید: إِنَّ الْمُبَذِّرینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطین‏ وَ کانَ الشَّیْطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً؛ چرا که اسرافکاران برادران شیطانهایند و شیطان، همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است. (اسراء؛ ۲۷) تعویض دکوراسیون و مبلمان و خرید اقلام غیر ضروری و صرفاً لوکس که فقط از سر هوس و چشم و هم چشمی است، نمونه ای از مصادیقی است که قبل از ایّام نوروز افراد زیادی را در دام خود گرفتار کرده و به سمت اسراف می کشاند.
از نگاه فلسفی، همه مادیّات در حال از بین رفتن هستند. حتّی زمان نیز، از این قاعده مستثنی نیست. زمان، موجودی است که هر لحظه به وجود می آید و در همان لحظه کاملاً از بین رفته و لحظه بعدی به وجود می آید. لذا زمان، یکی از مهمترین دارایی هایی است که استفاده از آن ضروری است. شاید این آیه شریفه سوره مبارکه عصر نیز بیانگر همین مطلب باشد که می فرماید: إِنَّ الْإِنْسانَ لَفی‏ خُسْر؛ که واقعاً انسان دستخوشِ زیان است. (عصر؛ ۲) عمر انسان، متشکّل از لحظه هایی است که به وجود می آیند و همان لحظه از بین می روند؛ لذا اگر [به وسیله ایمان و عمل صالح] استفاده نشوند، هدر رفته اند؛ و این، یعنی اسراف در زمان!
بهترین راه برای در امان ماندن از همراهی با شیطان، در پیش گرفتن راه میانه است. چنانکه قرآن می فرماید: وَ الَّذینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً؛ و کسانى‏اند که چون انفاق کنند، نه ولخرجى مى ‏کنند و نه تنگ مى_گیرند، و میان این دو[روش‏] حدّ وسط را بر مى‏ گزینند. (فرقان؛ ۶۷) خرج خانواده، از موارد نفقه واجب است، امّا نباید در ایّام خرید نوروزی دچار ولخرجی و اسراف شد.
در منطق دینی، اسراف، برای خود مُسرف نیز زیانبار است. امام صادق(علیه السلام) می فرمایند: لَیْسَ فِیمَا أَصْلَحَ الْبَدَنَ إِسْرَاف… إِنَّمَا الْإِسْرَافُ فِیمَا أَفْسَدَ الْمَالَ وَ أَضَرَّ بِالْبَدَن‏؛ در آنچه بدن را سالم نگه مى‏ دارد اسراف نیست … بلکه اسراف در چیزهایى است که مال را از بین ببرد و به بدن صدمه بزند. (کافی(ط-الاسلامیه) ج ۴ ، ص ۵۴ ، ح ۱۰)
اثر اسراف در موادّ غذایی، بیماری و از بین رفتن سلامتی بدن است. پُرخوری، تنوّع خوراکیها در یک وعده و امثال این بی برنامگی و ولنگاری در مصرف موادّ غذایی، باعث از بین بردن کارایی دستگاه گوارش و پیرو آن به هم ریختن تنظیمات قسمتهای مختلف بدن می شود.
نوروز و اوقات فراغت و دورهم بودن هایش، غنیمتی از بهترین غنایم این دنیاست. اسراف در زمان و بقیه نعمتها نه تنها زیبا نیست؛ بلکه به معنای افتادن در دام هلاکت مال و معنویّت است … بهار می گوید نو شویم؛ امّا نوشدنی تازه! نوشدنی که در آن اسراف نباشد… نوروز یکی از سنت های ما ایرانیان است که از گذشته های دور تا کنون نسل به نسل انتقال یافته و با گذشت سالها باز هم رنگ و بوی خود را از دست نداده است.
مردم در آستانه نوروز در تلاش هستند تا خود را مانند بهار نو کنند و با انجام کارهایی که در این ایام صورت می گیرد ، به استقبال بهار می روند.
انجام کارهایی مانند خانه تکانی، خریدن وسایل تازه، خرید لباسهای نو، ریختن و کاشتن سبزه های مختلف، عیدی دادن و عیدی گرفتن از جمله کارهایی است که قبل از فرا رسیدن سال جدید صورت می گیرد.
وقتی صحبت از نوروز می شود، هیجان و شور و شوق خاصی در بین مردم حاکم می شود که هر فرد سعی دارد تا خود را آماده رسیدن سال جدید نماید.
بسیاری از مردم همانند بهار خود را برای رسیدن نوروز آراسته و نونوار می کنند که این خود حس شادابی و سر زندگی را در افراد ایجاد می کند.
اما پای چشم و همچشمی به خریدهای نوروز و ایام عید باز شده و در برخی از موارد سبب شده تا لذت آمدن فصل بهار را به خوبی درک نکنیم.
برخی از افراد با افراط در خریدهای نوروزی و صرف هزینه های سنگین ، ایام عید را با تشریفات و اسراف سپری می کنند و این در حالی است که در سالهای گذشته تنها تمیز کردن و ترمیم وسایل منزل ومرتب کردن آنها نوید آمدن بهار را می داد .
در کنار مسائل خوب نوروز؛ چشم و هم چشمی ، اسراف و تفریط در خرید، این آئین ملی و سنتی را تحت شعاع خود قرار داده است.
این در حالی است که در سالهای نه چندان دور تعداد زیادی ازخانواده ها طبق برنامه ریزی و اولویت بندی و حتی بدون اسراف و تشریفات ایام نوروز را به خوبی سپری و خاطره هر ساله برگزاری این ایام را در ذهن خود ثبت می کردند.
امروزه نوروز بهانه ای برای اسراف، و متحمل شدن هزینه های گزاف برای برخی از خانواده ها شده است، گویی تغییر دکوراسیون و صرف هزینه های بالا و البته بی مورد از ضروریات برگزاری نوروز است.
شاید در بسیاری از خانواده هایی که نوروز خود را با اسراف و تشریفات و با تجملات بسیار سپری می کنند ، بر این عقیده اند که ایام نوروز باید با جدید ترین وسایل و مد روز برگزار شود.
البته تبلیغات هم با توجه به قرار گرفتن در ایام نوروز رونق خاصی گرفته و این تبلغیات ازطریق تلفن های همراه نیز به اوج رسیده است.
اسراف و تجمل گرایی در ایام نوروز سبب می شود تا این ایام نتواند به خوبی سپری شود چرا که در برخی از موارد سبب اختلاف بین اعضای خانواده خصوصا زوجین می شود.
خریدهای سنگین و صرف هزینه های اضافی برای برگزاری ایام نوروز نتیجه چشم و همچشمی ها در این ایام است که رنگ و بوی نوروز را از یادمان برده و باعث شده به جای آرامش بهاری و دوستی بین خانواده ها ، اختلاف و دوری ایجاد شود.
در این روزهایی پایانی سال که یکی پس از دیگری در حال سپری شدن است و خریدهای نوروزی به اوج خود رسیده، اختلافات بین برخی از زوجین ایجاد می شود.
بیشتر بانوان علاقه مند هستند تا با فرا رسیدن سال جدید ، دکوراسیون منزل را تغییر داده ، لوازم نو خریداری شود، لباسهایی با مد روز تهیه گردد و در مواردی که مردان توانایی پرداخت چنین هزینه های سرسام آوری را نداشته باشند اختلاف و ناسازگاری در بین زوجین ایجاد می شود.
اما می توان با برنامه ریزی و اولویت بندی نیازهای ضروری منزل به دور از اسراف، نورزی سرشاز از محبت و مهربانی را در کنار خانواده سپری کرد.