خبرنگاران و تشکلی که نیست
حسن رضایی
گروه اجتماعی :تاریخ کهن سیاره زمین را طلوع، اوج گیری، افول و زوال امپراطوری ها رقم زده است. دنیای امروز را اما می توان دنیای امپراطوری رسانه ها نامید.
رسانه ها امروزه فرهنگ، عادات فردی و اجتماعی، سیاست و تمامی شئون زندگی انسان‌ها را هر روزه تحت تاثیر خود قرار می دهند. انسان‌های هزاره سوم خواه ناخواه به رسانه نیاز دارند. از طرفی، گسترش رسانه های تصویری مکتوب و اینترنتی همگان را مجاب کرده است که “خبر” جزئی جدایی ناپذیر از زندگی آنهاست. از این رو لزوم توجه و اهتمام به کادرسازی، هدایت و حمایت نیروی انسانی فعال در این عرصه بیش از پیش به عنوان یکی از الزامات جامعه ای توسعه یافته و نرمال به شمار آمده است.
به بیانی دیگر، “خبرنگار” به عنوان چشم و گوش جامعه باید مورد احترام قرار گرفته و حمایت شود. ما در این گزارش، قصد داریم حتی المقدور به بررسی و تحلیل تاریخی تشکل های صنفی مطبوعاتی فعال در کشور و آسیب شناسی فعالیت آنها طی یک دهه اخیر بپردازیم.
با آنکه نزدیک به ۱۸۰ سال از انتشار اولین روزنامه فارسی زبان در ایران می گذرد، برای بررسی تاریخی فعالیت تشکل های صنفی مطبوعاتی در ایران باید به ۹۰ سال پیش از این بازگشت. شکل گیری اولین تشکل های صنفی روزنامه نگاران در تاریخ معاصر ایران را، در سال ۱۳۰۰ و فضای متاثر از شکل گیری انقلاب مشروطه دانسته اند. دوران پهلوی دوم شاهد شکل گیری انجمن روزنامه نگاران ایران و همچنین سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات بوده است.
تشکل اول در سال ۱۳۲۵ و دیگری در سال ۱۳۴۱ شروع به فعالیت کرده اند. پیگیری مطالبات صنفی روزنامه نگاران مهمترین فعالیت تشکل‌های یادشده بوده است. مهمترین اقدام سندیکا که در تاریخ معاصر ایران ثبت شده است، اعتصاب ۷۰ روزه مطبوعات در سال ۱۳۵۷ بوده است. این اعتصاب از سوی این تشکل مطبوعاتی رهبری شده بود. در واقع در نتیجه این اعتصاب، دی ماه ۱۳۵۷ روزنامه نگاران ایرانی توانستند دولت شریف امامی را به آزاد کردن روزنامه نگاران زندانی و توقف بازداشت نویسندگان مطبوعات وادار کنند. حوادث شتاب آلود سالهای ابتدایی انقلاب اسلامی و شروع جنگ ۸ ساله علیه ایران، همانگونه که موجب از ریل خارج شدن بسیاری از فعالیت های عمومی و عادی کشور شد، فرصت تشکل یابی خبرنگاران را نیز از آنها گرفت.
عدم فعالیت صنفی خبرنگاران در این دوره تاریخی اگرچه بیش و پیش از هر چیز معلول جنگ بود، با این همه بررسی جامع علل و عوامل آن درخور توجه و مطالعه ای بیشتر خواهد بود. بالاخره شکل گیری جلسه ای در مهرماه ۱۳۶۷ با حضور وزیر ارشاد وقت و ۳۲ صاحب امتیاز فعال آن زمان، زمینه تشکیل هیات موسس تعاونی مطبوعات ایران و انتخاب هیات رییسه آن را فراهم نمود. مقرر شده بود تا شکل حقوقی این تشکیلات به صورت تعاونی باشد. آنچه از ظواهر امر و یادداشت های پراکنده روزنامه نگاران در مورد این تشکل بر می آید، آن است که تعاونی یاد شده بیشتر به فکر تامین منافع مدیران مسئول و صاحبان امتیاز نشریات بوده است تا منافع و موانع صنفی روزنامه نگاران؛ امری که با توجه به فضای خفقان حاکم در دولت سازندگی؛ زیاد دور از ذهن نمی نماید. سال ۱۳۷۴ مصادف با اعلام موجودیت تشکلی جدید با نام انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران بود. تشکلی صنفی که در نخستین ماده اساس نامه اش قید شده بود: در اجرای ماده ۱۳۱ قانون کار ایران و به منظور حفظ حقوق و منافع مشروع قانونی و بهبود وضع اقتصادی نویسندگان، خبرنگاران، عکاسان و گرافیست ها، طراحان، کاریکاتوریست ها مترجمان و ویراستاران هیات های تحریریه مطبوعات، انجمن صنفی روزنامه نگاران تشکیل می شود. با این همه، پیروزی سیدمحمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری و تغییر فضای سیاسی کشور از دوران تسلط تفکر محافظه کارانه دولت سازندگی به فضای بی قید و بند دولت اصلاحات، خیلی زود تاثیرات خود را بر روی این تشکل صنفی هم گذاشت.
تنفس این تشکل نوپا در فضای یله و بی در و پیکر مطبوعاتی دوران اصلاحات، زمینه ورود روزنامه نگاران زنجیره ای را به ارکان مدیریتی آن مهیا کرد. انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران، کم کم وارد دوره جدیدی از حیات خود شده بود. افرادی که برای بسط و گسترش جامعه مدنی آرمانی خود، در صفحات روزنامه های زنجیره ای با تمام توان مشغول هجمه به پایه های اعتقادی و دینی مردم بودند، ترجیح می دادند انجمن صنفی روزنامه نگاران نیز قرارگاه عملیاتی پروژه فتح سنگر به سنگر نهادهای قدرت باشد؛ تا یک انجمن صنفی بی تحرک و بی مصرف که قرار است تنها دغدغه اش نان و آب خبرنگاران ایرانی باشد! از این رو هویت ها به تدریج دگرگون شد و تنها چیزی که در محاق قرار گرفت، همان چیزی بود که در اساسنامه انجمن به آن اشاره شده بود! این درحالی بود که انجمن مذکور از مشکلات دیگری نیز رنج می برد و از اولین دوره انتخاب هیات رئیسه؛ اختلافاتی در همین زمینه رخ داده بود.
مطابق با اساسنامه انجمن صنفی که منطبق بر آیین نامه وزارت کار و رفاه اجتماعی می باشد، یک تشکل صنفی موظف است حداکثر پس از ۶ ماه نسبت به انتخاب هیئت رئیسه اقدام نماید و در غیر این صورت، بازرسان مکلفند انحلال انجمن را به وزارت کار اعلام نمایند. با این همه، با وجود اختلافات و حساسیتی که برای نامزد شدن بعضی از افراد در دوره اول وجود دارد، اولین انتخابات انجمن صنفی در سال ۷۹ برگزار می شود و تا سه دوره به شکل منظم ادامه می یابد. اما در دوره چهارم در تاریخ ۱۹ تیر۸۵ به دلیل به حد نصاب نرسیدن اعضا برگزار نمی شود. بیژن مقدم یکی از اعضای سابق انجمن صنفی در مورد عدم برگزاری انتخابات هیئت رئیسه، اختلاف بین اعضا را مهمترین دلیل انحلال انجمن می داند، وی در این باره می گوید:”در اواخر کار، انجمن صنفی در گیر مشکلات حقوقی بود. به این معنا که برای برگزاری انتخابات در موقع مقرر اقدام نمی شد.” بی توجهی اعضای هیئت رئیسه به قانون و امتناع آنها از برگزاری انتخابات دوره ای به علل مختلف سیاسی-حزبی، تاوان سختی برای انجمن داشت و در نهایت حکم انحلال این مجموعه صادر شد.
دادستانی تهران طی یک تصمیم قضایی نهایتاً در ۱۴ مرداد ۱۳۸۸ دستور انحلال انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه نگاران را صادر کرد. این در حالی بود که زمانی افرادی همچون رجبعلی مزروعی، فریبا داودی مهاجر و فرزانه روستایی، اعضای هیئت مدیره انجمن را در دوران اصلاحات تشکیل می دادند.
افرادی که امروز در آمریکا، فرانسه و انگلستان مشغول فعالیت های رسانه ای شده و با دشمنان قسم خورده این آب و خاک هم پیمان شده اند! جواد کریمی قدوسی، عضو کمسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این باره می گوید: “انجمن منحله صنفی روزنامه نگاران” برآیند روزنامه های زنجیره ای هستند که عملا نقش پایگاه های دشمن را در داخل جمهوری اسلامی ایفا کرده و تنها هدفشان کمک به براندازی نظام جمهوری اسلامی از طریق رسانه های در اختیارشان بود.” با این همه، پرونده فعالیت صنفی این انجمن به همین جا ختم نمی شود. تخلفات بزرگ مالی از دیگر اقدامات این تشکل به شمار می رود. پروژه ۱۰۰ واحدی هشتگرد ۲ (چکامه و چکاوک) از مجموعه پروژه های متنوعی است که تعاونی مسکن روزنامه نگاران با هدف حمایت صنفی از جامعه روزنامه نگاران اجرا نموده است، ولی با اعتراض بخش زیادی از اعضای انجمن همراه شده است. ماجرا از این قرار است که اعضای هیئت مدیره با وجود عدم اطلاع رسانی و کسب اجازه از مالکان زمین پروژه (روزنامه نگاران)، خبر واگذاری نیمی از آن به تعاونی مسکن خانه موسیقی را به آنها اعلام نموده اند.
آنها بدون اطلاع اعضا (مالکین زمین) و بدون کسب مجوز قانونی از اداره کل تعاون استان تهران، زمین مربوطه را به دو قطعه ۳۶۷۵ متر مربعی با نام های چکاوک و چکامه (هر قطعه ۵ بلوک ۷۰ واحدی) تقسیم کردند که تنها یک قطعه آن را (۷۰ واحد) به صورت صوری! به اعضای تعاونی روزنامه نگاران تحویل دادند. جریان فکری مذکور علیرغم انحلال این انجمن سیاسی، پس از روی کار آمدن دولت یازدهم بار دیگر به صورت غیرقانونی در صدد احیای این انجمن منحله برآمده است.
انجمن روزنامه نگاران مسلمان، دیگر تشکل صنفی عرصه مطبوعات کشور به حساب می آید. این تشکل صنفی-سیاسی در سال ۱۳۷۶ اعلام موجودیت کرده است و تا کنون به فعالیت خود ادامه می دهد. ۲۳ مرداد ۹۳ حسن کربلایی نایب رییس انجمن روزنامه نگاران مسلمان در گفتگویی با خبرگزاری ایرنا گفت: “انجمن روزنامه نگاران مسلمان مجوز خود را از کمیسیون ماده ۱۰ اسناد گرفته است و می توانیم فعالیت سیاسی هم داشته باشیم و ذاتا با انجمن صنفی فرق داریم.” هیئت موسس این انجمن از روزنامه نگاران معتقد به آرمان های نظام جمهوری اسلامی تشکیل یافت و جهت گیری های انجمن تا کنون بر همان خط مشی اعلام شده در اساسنامه باقی مانده است.
خانه مطبوعات، دیگر تشکل صنفی عرصه مطبوعات کشور بود که در سال ۱۳۸۸ از وزارت ارشاد مجوز گرفت. خانه مطبوعات بنابر گفته مسئولین آن، یک تشکل مردمی است که تنها مجوز خود را از وزارت ارشاد گرفته است. این نهاد هدف اصلی خود را در ماده یک اساسنامه، کمک به ارتقای سطح کیفی و کمی مطبوعات محلی عنوان کرده و می نویسد:” کمک به ارتقای سطح کمی و کیفی مطبوعات محلی که خود متضمن تقویت نقش مطبوعات کشور و افزایش استانداردهای کار خبری و اطلاع¬ رسانی کشور است، صرفاً از طریق حفظ حقوق و منافع مشروع و قانونی، بهبود وضع اقتصادی، اجتماعی، توسعه دانش فنی و امنیت شغلی – حرفه‌ای اصحاب جراید و شناسایی امکانات بالقوه و بهره¬گیری از افکار، اندیشه، تجارب و اراده جمعی اصحاب مطبوعات و فعالان این عرصه میسر خواهد بود.
” محمدکریم کاظم پور، رئیس خانه مطبوعات در گفتگویی تصریح می کند:”خانه ی مطبوعات ایران در ۳۰ استان به هماهنگی کردن فعالیتهای صنفی مطبوعاتی پرداخت و بیش از سایر انجمنها? به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نزدیک است? چون این نهاد با مجوز وزارت ارشاد تأسیس شده و تحت نظارت این وزارتخانه فعالیت کرده است.”
نوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۷ مرداد ۱۳۹۴ ساعت ۸:۵۷ ق.ظ
