خاکستر مرگ بر صنعت تنورسازی ارومیه نقش بسته است
گروه گزارش: محله تنورسازان ارومیه یا به زبان محلی’ تندیر چیلر محلسی’ چند صباحی است که بازار کسادی دارد و با رونق گرفتن نانوایی های ماشینی، خاکستر مرگ بر سر صنعت تنورسازی این شهر نقش بسته است.
اگرچه بازارداغ تنورسازی در این محله رو به سردی است اما وجود چند تنور و خاک تنورسازی که در مقابل یکی از مغازه های این محله به چشم می خورد، گویای صنعت رو به افولی است که می تواند به عنوان یک ظرفیت مغفول گردشگری در فهرست آثار ناملموس ملی ثبت شود. امروزه محله تنورسازان ارومیه، جولانگاه بساز بفروش هاست و ساختمان های نوساز جایگزین مغازه های قدیمی تنورسازی شده است تا تنها تنورساز محله با خاطراتش دست به گِل شود و پاسدار این صنعت قدیمی باشد. تنورها در این مغازه خلوت صف کشیده و سکوت همه جا را فرا گرفته است تا هر از چندگاهی یک مشتری از اصفهان، مشهد، تبریز یا دیگرهای شهرهای کشور وارد شود و تنورهای نایاب این پیرمرد را خریداری کند؛ پیرمردی که هر شب با دغدغه حفظ این صنعت سر به بالین می گذارد. زلفعلی اسحق پور، تنها یادگار تنورسازان این محله بوده که این صنعت را از پدر به ارث برده و معتقد است که وقتی صنعت ۵۰۰ ساله تنورسازی ارومیه از میان برود، کارشناسان عرصه سلامت برای درمان بسیاری از بیماری ها نان سنتی یا نان تنور تجویز خواهند کرد اما آن روز نه تنورساز و نه محله ایی به نام ‘ تندیرچیلر’ وجود خواهد داشت. به گفته وی از ۷۰ تنورساز این محله تنها سه تنورساز باقی مانده است که آنان نیز در سایه بی مهری ها و بی توجهی ها علاقه چندانی به فعالیت در این صنعت در حال افول ندارند.
وی که در میان مردم به ‘زلفعلی’ مشهور است با اشاره به اینکه افول این صنعت ۱۰۰ نفر را به صورت مستقیم بیکار کرده است، ادامه داد: تنورسازی در ارومیه طی سال های گذشته با بی مهری های زیادی مواجه شده و نهادهای مربوطه از جمله اتحادیه نانوایان موانعی بر سر راه نانوایی های سنتی قرار داده است تا ماشین ها جایگزین تنورهای سنتی شود؛ آنان با ارائه نرخ های غیرواقعی نانوایان سنتی را از صحنه بیرون راندند. وی افزود: هنوز اجازه حضور در هیچ جلسه ای را نداشته ایم و فرصت ملاقات با مسئولان برای ما مهیا نشده است تا سودجویان به شیوه های مختلف در نابودی صنعت تنورسازی این شهر موفق تر عمل کنند. به گفته وی مردم هنوز نان سنتی را دوست دارند و قیمت بالاتر نان سنتی هرگز موجب نمی شود تا از خرید آن خودداری کنند. زلفعلی افزود: استفاده از نان های ماشینی یا صنعتی امروزه منشا بیماری هایی چون بیماری های روده، معده و حتی بیماری های فراتر از آنهاست؛ کارشناسان بهداشت نیز معتقدند که استفاده از نانی که به شیوه امروزی و با استفاده از دستگاه پخته می شود، خطرهای زیادی را به دنبال دارد.
وی با تاکید بر اینکه نان نباید در حرارت بسیار زیاد پخته شود، افزود: حرارت بیش از حد دستگاه ها و ماشین های نانپزی موجب شده است تا عطر و طعم نان سنتی به باد فراموشی سپرده شود. به گفته وی نان تنوری می‌توانست توریست جذب کند و در دیدارهایی که گردشگران خارجی از این محله داشتند، علاوه بر خرید تنور و انتقال آن به کشور خود از ما خواسته اند تا به کشور آنان برویم و در آنجا به صنعت تنورسازی ادامه دهیم. زلفعلی افزود: بسیاری از گردشگران خارجی به خاطر نبود این صنعت در کشورشان افسوس می خورند و معتقدند که صنعت تنورسازی این محله ظرفیت تبدیل شدن به یک موزه را دارد.
وی اظهار کرد: خریداران خارجی تنور در سال های اخیر از کشورهای آلمان، ارمنستان، عراق، ترکیه، جمهوری آذربایجان، روسیه و دیگر کشورها هستند و مشتریان داخلی نیز از تسوج، شبستر، تبریز و مهاباد به این محله مراجعه می_کنند. فرشاد محمدی، خواهر زاده و شاگرد زلفعلی نیز گفت: پدر بزرگ و مادر بزرگ های ما به واسطه استفاده از نان سنتی عمری بیش از ۱۰۰ سال داشتند و از سلامتی کاملی برخوردار بودند. وی ادامه داد: برای تهیه نان سنتی، خمیر را از شب قبل آماده می کنند تا گاز موجود در خمیر تا صبح خارج شود و نان سالمی در حرارت مناسب طبخ شود اما در نانی که توسط دستگاه های فعلی تهیه می شود، خمیر آماده شده و بلافاصله پخته می شود و ناراحتی ها معده را به بار می آورد.
* نان سنتی نسخه ای شفابخش برای درمان ناراحتی های گوارشی است
کارشناس تغذیه گفت: استفاده از نان های سنتی نسخه ای جامع و شفابخش برای درمان بسیاری از ناراحتی های گوارشی در زمان حاضر است و مهمتر از همه جلوی بیماری هایی چون دیابت را می گیرد.
علی پور حسن زاده با اشاره به اینکه نان صنعتی دیر هضم است، ادامه داد: خمیر نان سنتی چندین ساعت قبل از پخت آماده می شود و حرارت مناسب تنور سنتی نیز پخت بهینه این خمیر را به ارمغان می آورد. به گفته وی نان های سنتی ایرانی که در تنورهای قدیمی پخته می_شود، معمولا نازک است و به راحتی رطوبت خود را از دست می دهد.
*صنعت تنورسازی ارومیه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد
کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: پخت نان های سنتی و صنعت تنورسازی ارومیه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد.حسین سپهر فر اظهار کرد: روزگاری زنان محله ‘ تندیرچیلر’ دسته جمعی در خانه ای اقدام به پخت نان سنتی و تنورسازی می کردند. وی اضافه کرد: پس از دهه ۵۰ شمسی، آرام آرام مردان وارد میدان شدند و تنورسازی و پخت نان سنتی را در کنار زنان بر عهده گرفتند.به گفته وی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی در تلاش برای حمایت از این صنعت است.
*ثبت ملی صنعت تنورسازی ارومیه در دست پیگیری است
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: پرونده صنعت تنورسازی به عنوان یکی از چهار اثر فرهنگی این استان جهت ثبت در فهرست آثار ناملموس فرهنگی کشور به تهران ارجاع شده است.محمد فتحی با اشاره به اینکه مهارت ساخت تنور سنتی ارومیه از پیشینه ای کهن و ارزشمند برخوردار است، افزود: ثبت ملی این مهارت به بازشناسی هویت فرهنگی و حفظ آن کمک شایانی می کند.پیش از این در خانه های شهری و به ویژه روستایی در کنار اتاق نشیمن، اتاق ویژه تنور و پخت نان قرار داشت و هفته ای یکبار نان و کلوچه در این تنور پخته می شد اما با گسترش نان های صنعتی و تولید شده توسط دستگاه ها، مردم از نان سالم بی بهره ماندند.
برای ساخت تنور سنتی، خاک را باید خوب الک و خشک کرد تا رطوبت در آینده موجب تَرَک تنور نشود؛ پس از خشک شدن کامل خاک به آن آب اضافه و مخلوط می شود. بعد از اینکه گِل به عمل آمد، با دست به آن موی بز اضافه می‌شود و از آن ‘پیته’ (استوانه‌های گلی) ساخته می شود؛ موی بز باعث قوام بیشتر گِل و دوام بیشتر فرآورده نهایی می‌شود و جلوی ترک خوردن آن را می‌گیرد. سپس این استوانه‌های گلی به طول مساوی را به شکل نیم دایره در می آورند و بعد از ترکیب با یکی دیگر یک دایره کامل درست می‌کنند. به گزارش ارازآذربایجان به نقل ازایرنا، دایره‌ها یکی یکی روی هم چیده می شود و بعد از اینکه ارتفاع تنور به اندازه مناسب رسید، داخل و خارج آن با کاردک صاف می شود؛ کار که تمام شد، تنور باید خوب خشک شود تا ۵۰ سال برای پختن نان سنتی به کار گرفته شود.
نوشته شده توسط admin در یکشنبه, ۲۹ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۵:۳۲ ق.ظ
