خان قیزی
کوچوره ن:اکبرسعادت
دئییردیم کیم نه دن دیر قئیس اولوب دیوانه¬ی عالم؟
جنون سرریشته سین اول طره طراره بنزتدیم.
جفای دهریده گوردوم ائدیردی شیکوه بیر مضطر،
سسیندن ناتوان بی دل و افکاره بنزتدیم.
آنادیلیمیز:بو گون آذربایجان قادینی اوز بیلیمی- ایستیعدادی ایله دونیا قادین لاری آراسیندا یوکسک یئرلر توتمایا دوغرو گئدیر. دئمک قادین لاریمیز حیاتیمیزین چئشیدلی فعالییت لری ، ائکونومیک، پولیتیکا، حقوق، بیلیم و ادبیات ، آنجاق هر ساحه ده اولورسا اولسون هئچ ده کیشی لریمیزده ن گئری قالمامیش لارو منجه بونو گورمه مزلیک ده ن گلن ارکک لریمیزین آرتیق اینانماق لاری گره ک دیر.عاعیله ده صادیق حیات یولداشی و سئوگی دولو آنا اولدوغو کیمی، توپلوم دا دا قادین لاریمیز رول لارینی یوکسک سوییه ده ایفا ائدیرلر، آمما چوخ واخت لار ارک لر و توپلوم طرفینده ن تصدیق اولونمامیش دیرلار. بو اوزدن آذربایجان قادینی نین چیینینه دوشن یوک منجه داهادا آغیر اولموشدور. اولدوغو دوروم، یاشادیغی موحوط ، توپلوم سال و آنا یاسا اولاراق، گونئی آذربایجان قادینی نی بو گون چتین دوروم لارا بیراخمیش دیر.
ناتوان ۱۵ آوقوست ۱۸۳۲جی ایلده شوشادا آنادان اولموشدور. مهدی قولو خان قیزینا اوز آناسی خورشود بانونون آدینی وئرمیشدیر. خورشود بانو عائله نین یئگانه اوولادی، هم ده قاراباغ خان لیقلاری نین سونونجو ورثه سی اولدوغو اوچون، اونو سارایدا » دوررو یئکتا« (تک اینجی)، ائل آراسیندا ایسه »خان قیزی« چاغیرمیشلار.
بالاجا خورشود بانونون ایلک تربیچی لری سارایین تجروب هلی دایه و مورببیی هلری اولموشدولار. مکتب یاشینا چاتدیقدا ایسه ائوده دوورون عالیم و صنعتکارلاریندان درس آلماغا باشلامیش دیر. مشغله زامانی خورشود بانو »قرآن« آیه لرینی و دینی احکام لاری ازبرلمکله یاناشی، دونیوی علم لرله ده تانیش اولموش دور ۱۹ -جی عصرده کوبار عائله لرین اوشاق لارینا بیر قایدا اولاراق دوغما دیلی ایله برابر، عرب و فارس دیلی، اونون صرفی- نحوی تعلیم ائدیلدیگین دن، خان قیزی دا بو دیللری اویرنمیش، اونلارین واسطه سیله کلاسیک شعرین قایدا-قانونلارینی منیمسمیش دیر. او، لازیمی درجه ده بیلیک الده ائتدیکدن سونرا مونتظم صورتده سوز اویرشمگه مشغول اولموش دور. داهی شرق شاعرلرین اله دوشن نادیر کیتابلاری، قیمتلی ال یازمالاری خورشود بانونو کلاسیک ادبیاتا باغلامیش دیر.
ناتوانین دونیا گوروشونون، بدیعی ذوقونون فورمالاشماسیندا یاخین و اوزاق قوهوم لاری نین عمیی آز اولمامیش دیر. قاسیم بی زاکیر، میرزه جاوان، میرزه آدی گوزل، احمد بئی جاوانشیر کیمی حورمت لی و تانینمیش شخصیت لر اوز یارادیجی لیقلاری، ادبی صحبت و موباحصه لری، ائله جه ده عاغیللی مصلحت لری ایله خورشود بانودا شعره و صنعته اولان شوق و هوسی قوووت لندیرمیش لر.
تاریخچی لرین احتیمالینا گوره، بو دوورده خاریجی و داخی لی وضعیتین جدی صورتده گرگینلشمه سی ایله علاقه دار خان عائله لری اوزرینده نظارت گوجلندیریلمیش و خورشو د بانو خاسای بئی عثموبی له ایزدیواجا مجبور ائدیلمیشدی. بئله بیر احتیمال دا واردیر کی، وورونتسووون شخصی یاوری خاسای بئی تیفلیسده اونلارا مولک ادعالاریندا کومک گوسترمیش و بونون موقابیلینده خورشود بانویا ائولنمه یی تکلیف ائتمیش دیر. ۱۸۵۰جی ایلین پاییزیندا خاسای بئی شوشایا گلیب توی ائتمیش و خورشود بانونو داغیستانا اوز دوغما کندینه، اورادان دا تیفلیسه آپارمیشدیر.
حیاتینین چیچک آچدیغی بیر دوورده خورشود بانو تیفلیسده یاشامالی اولموش دور. شهرین صفالی یئرلری، طبیعی منظره لری اونا خوش گلسه ده، بورادا یاشاماغا مجبور اولدوغو و چوخ واخت لاری تک قالدیغی اوچون سیخیلمیش، غریب لیک چکمیشدیر.
۱۸۵۵ -جی ایلده خورشود بانونون اوغلو، ۱۸۵۶جی ایلده قیزی دونیایا گلمیشدیر. اومکانین آدینی مهدی قولو، قیزین آدینی ایسه خانبییه قویورلار.
خورشید بانو ناتوان پارلاق ایستعدادا و قاباقجیل ایده آللارا مالیک اولان شخصیت اولموش دور. او، آذربایجان مدنیتینده و اجتماعی حیاتیندا درین ایزلر قویموشدور. بو فنامینین میدانا گلمه سی نین بیر نئچه اساس سببی واردیر. بونلاردان بیری سی شاعره نین سوی کوکودور. یعنی، ناتواندا ایکی بویوک نسلین – جاوانشیرلرین و زیاد-اوغلو قاجارلارین قانی واردیر. آدلارینی چکدیگیمیز بو ایکی بویوک و شرفلی نسلین هر بیری سی دونیایا بیر سیرا شاعیر گتیرمیشدیر (مثلا، جاوانشیر نسلین دن ابولفت-خان طوطی نین، قاسیم بئی ذاکیرین، زیاد-اوغلو قاجار نسلین دن ایسه ضیادی قاراباغی، موصاحیب گنجوی و بیر سیرا باشقا شاعیرلرین آدلارینی چکمک اولار). ماراق لیدیر کی، ضیادی قاراباغی و موصاحیب گنچوی واختیله قاراباغ بیلربیی سی اولموش دورلار. ناتوان یارادیجی لیغی نین بویوک تدقیقا تچی سی بئی لر ممدوو “ناتوانین شاعر قوهوملاری” کیتابیندا (ب.، ۱۹۸۹) بو مسئله نی گئنیش آچیقلاییر. عینی زاماندا، زیاد-اوغلو قاجار نسلین دن چیخان شاعیرلردن سوز باشقا کیتابلاردا دا آچیلیر (مثلا، محمد علی تربیتین “دانیشمه دانی – آذربایجان”، ب.، ۱۹۸۷؛ چنگیز قاجارین “قدیم و اورتا عصرلر آذربایجانین گورکم لی شخصیت لری”، ب.، ۱۹۹۷ و س.). فضولی آدینا رئسپوبلیکا الیازمالار اینستیتوتونون فوندوندا موصاحیب گنجوینین شعر دیوانی ساخلانیلیر و بو اثرین اوزرینده اینستیتوتون امکداش لاری علمی تدقیقاتلار آپاریرلار.ناتوانین قیزی خانبیکه خانیم دا آناسی نین یولونو داوام ائتدیر ه رک، غزل لر و روباعی لر یازمیش دیر. اونون بیر- نئچه غزهلی واسیف قولیئوین “دوننه اوزانان جیغیر” (ب.، ۲۰۰۰) کیتابیندا چاپ اولونموش دور. بو کیتابدا گوستریلیر کی، خان- بیکه خانیم “مجلیسی-اونس”اون عضولرین دن بیری اولوب.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۴ تیر ۱۳۹۵ ساعت ۵:۰۱ ق.ظ
