خانه‌های تک نفره، شخصیت‌ساز یا شخص‌سوز؟

آیدین پورخامنه
گروه اجتماعی: ممکن است امروز یا فردا خواهر ۲۷ ساله شما که بعد از گرفتن مدرک لیسانس، در شرکتی مشغول به کار است، اعلام کند تصمیم گرفته از این پس به تنهایی زندگی کند و از شما بخواهد تا او را درک کنید و در این تصمیم کنارش باشید. پدیده خانه‌های تک نفره با اینکه چندین سال است در جامعه وجود دارد ولی هنوز نتوانسته نگاه‌های مشکوک را از خود دورکند. در این باره مصاحبه‌ای با نسرین دانایی دکترای جامعه‌شناسی و استاد دانشگاه انجام داده‌ایم.
دکتر دانایی معتقد است خانه های تک نفره و مجردی گرچه به استقلال افراد کمک می کند اما زمینه را برای گسترش فساد نیز فراهم می سازد. وی این را هم گفت که تاخیر در ازدواج و افزایش طلاق از مهمترین عوامل رشد و فزونی یافتن خانه های مجردی خصوصا در بین پسران است.
در ادامه مشروح گفت‌وگو با این جامعه شناس را مطالعه بفرمایید؛
*خانم دکتر دانایی! افراد از چه سنی و چرا تمایل به داشتن خانه‌های مجردی پیدا می‌کنند؟
معمولاً زمانی‌که حالت تعارض در خانواده زیاد می‌شود و والدین احساس جوان خود را درک نکرده و اختلاف نظرهای شدیدی در این خانواده به‌وجود می‌آید، جوانان نیاز جدا کردن خانه خود را احساس می‌کنند. وقتی افراد به سن ۱۸ سالگی می‌رسند، احساس استقلال طلبی می‌کنند و بعضی از خانواده‌ها به‌دلیل اینکه که حد و مرز خود را در دخالت در مسائل خصوصی جوان نمی‌شناسند، جوان را با دست خودشان به بیرون از خانواده می‌فرستند.
حالت‌های اندرز گونه، حکیمانه و تحکم‌آمیز والدین وقتی با جوان صحبت می‌کنند، او را کودک می‌نامند ولی جوان احساس غرور می‌کنند، احساس بزرگی کرده و استقلال‌طلبی را دوست‌دارد در نتیجه تعارضات بالا می‌گیرد. بنابراین جوانان در سن ۱۸ تا ۲۳ سالگی دوست‌دارند به خانه‌ی مجردی بروند ولی چون امکاناتش را ندارند معمولاً در ایران اقدام نمی‌کنند. معمولاً زندگی در خانه‌های مجردی از ۲۵ سالگی به بالا شروع می‌شود. با دلیل ادامه تحصیل بدست‌آوردن کار و استفاده از امکانات تهران و کلان شهرها افراد مجبور هستند به شهرهای بزرگ مهاجرت کنند.
*پس چرا با از دست‌دادن کار یا فارغ‌التحصیلی، خیلی از افراد به زادگاه خود برنمی‌گردند؟
چون بعد از اتمام تحصیلات یا از دست‌دادن کار احساس می‌کنند استقلال بدست آورده‌اند و اگر به خانه برگردند استقلال خود و امکاناتی که در کلانشهرهایی مثل تهران و جود دارد را از دست خواهندداد، این دلیلی است که باعث می‌شود افراد زندگی مجرد خود را در شهرها ادامه‌دهند.
*چه دلایلی باعث افزایش روند خانه‌های تک نفره در پنج سال اخیر شده‌است؟
دلایل روند رو به افزایش خانه‌های تک نفره در ایران را می‌توان از سه جهت دید؛ تاخیر در سن ازدواج، خیلی از افراد چون ازدواج نکرده‌اند و احساس می‌کنند در سنی هستند که نمی‌توانند به دلیل اختلاف نظر و تعارض کنار خانواده خود زندگی کنند، به خانه‌های مجردی می‌روند. دلیل دیگر افزایش طلاق است، وقتی آسیبی مثل طلاق در جامعه زیاد می‌شود، بعد از طلاق افراد تا مدت طولانی به صورت مجردی زندگی کرده و تمایلی به زندگی همراه خانواده پدر و مادری خود ندارند. تاثیر فرهنگ‌های دیگر از طریق رسانه‌های تکنولوژیک مانند سریال‌هایی که از ماهواره پخش می‌شود یکی دیگر از دلایل به‌وجود آمدن فرهنگ خانه‌های مجردی است.
*بالارفتن تعداد افرادی که خانه مستقل دارند در ایران، همسو با این روند در جهان است؟
فرهنگ ما در مرحله انتقالی قراردارد و اگر بخواهیم بر اساس آمار و نگاه جامعه‌شناختی به مسئله داشته‌باشیم، نه هنوز مثل کشورهای پیشرفته، وارد مدرنیته شده‌ایم، و نه کشوری سنتی داریم. هنور خلق و خوی و ارزش‌های شرقی در کشور ما وجود دارد.
*پیامدهای زندگی مجردی به‌چه صورت است؟
زندگی مجردی پیامدهای مثبت و منفی دارد. از پیامدهای مثبت این پدیده این است که جوانان استقلال بیشتری بدست‌آورده و می‌توانند روی پای خود بایستند و احساس کنند تا آخر عمر به خانواده خود وابسته‌نبوده و می‌توانند به دنبال کار رفته و مشغول کار شوند، درنتیجه مسئولیت‌پذیری بیشتری را حس می‌کنند. اما پیامدهای منفی زندگی مجردی بیشتر است، افرادی که به صورت مجردی زندگی می‌کنند ممکن است تا آخر عمر ازدواج نکنند، چون فکر می‌کنند که راحت هستند و با تورم و گرانی مسکن که در جامعه وجود دارد، نمی‌توانند با شریک خود در زیر یک سقف زندگی کرده و بچه‌دار شوند. فساد زیاد می‌شود، چون فردی که ازدواج نکرده تمایلات درونی خود را به صورت غیر مشروع برطرف می‌کند، در نتیجه باعث افزایش آسیب‌های اجتماعی خواهدشد. وقتی که فرد در خانواده زندگی نمی‌کند به دلیل فقدان حمایت عاطفی اطرافیان خود و صمیمیتی که در خانواده‌های نرمال وجود دارد، ممکن است رو به اعتیاد و فساد و دوستی‌های غیر مشروع و … بیاورد.
*تاثیر تخریبی خانه‌های مجردی بر روان فرد بیشتر است یا خانواده‌ای سنتی که در تضاد با خواسته‌های جوان، مقاومت می‌کند؟
نظر شخصی من به عنوان جامعه‌شناس این است که، اگر فرد در همان خانواده بماند و تعارض وجود داشته‌باشد ولی چون حمایت‌های عاطفی خانواده را داراست، بازهم از خانواده تک‌نفره بهتر است. ولی وقتی فردی تنها زندگی می‌کند به دوستانی که ممکن است افراد مثبتی نباشند رو بیاورد که نتایجی مانند اعتیاد، فساد و … را درپی خواهدداشت.
*کدام ویژگی در خانه‌های مستقل وجود دارد که باعث نگرانی مسئولان دولتی شده‌است؟
برای جوانانی که در سنین پایین هستند و تجربه کافی برای زندگی مجردی ندارند و با این سبک زندگی با در نظر گرفتن پیامدهای منفی ازدواج نکردن و عدم تشکیل خانواده و فراغت ازهزینه‌های سنگین زندگی مشترک آزادی بدست‌آورده‌اند، احتمال آسیب زیادی وجود دارد، زمانی‌که افراد آسیب ببیند مسلماً جامعه دچار آسیب خواهدشد. همچنین افرادی که به صورت مجردی زندگی کرده‌اند با کوچترین مشکلی، زندگی را ترک‌کرده و برای بازگشت به زندگی مجردی، به سمت طلاق خواهندرفت. متاسفانه در چند سال اخیر این روند رو به رشد بوده به همین دلیل مسئولین نگران هستند.