خام فروشی نفت و فرصت های اشتغال ازدست رفته
سروناز حر
گروه اقتصادی:نبود تطابق میان نیازهای کشور با ظرفیت های علمی در دانشگاه های ما یکی از مسایلی است که همیشه مورد گوشزد توسط متخصصین و دلسوزان قرار گرفته است، چون یکی از ملزومات دستیابی به اقتصاد دانش بنیان و حرکت در مسیر توسعه کشور، توجه بیش از پیش به ظرفیت های علمی موجود و به کارگیری آنان در صنایع ذیربط است.
قطعا اقتصاد و صنعتی که دانش محور باشد، بهره وری و بازدهی آن افزون تر بوده و این ویژگی باعث می شود برای برنامه ریزی های آتی، مدیران و مسئولین تصمیم گیری صحیح تری داشته باشند. یکی از صنایعی که با توجه به موقعیت کشور ما و ذخایر و منابع آن، دانش محور بوده و نیاز بسیار به ورود متخصصین حرفه ای به این عرصه احساس می شود، صنعت نفت است. بنابراین استفاده از فارغ التحصیلان دانشگاهی و به ویژه تحصیلات تکمیلی که به دانش روز مسلط هستند، در حال حاضر از اولویت های این صنعت دانش محور است؛ تا در کنار پیشرفت های حوزه های پزشکی و فناوری، با ورود نیروهای متخصص به صنعت نفت نیز شاهد موفقیت و رشد این صنعت باشیم.
در این نوشتار با اشاره به ظرفیت های صنعت نفت برای جذب متخصصین و نیروهای حرفه ای، نگاهی به چرایی استفاده نکردن از مهندسان نفت و فارغ التحصیلان این رشته تا آنجایی که انتظار می رود، می پردازیم.
یکی از نیازهای اساسی و همیشگی صنعت نفت، رشته های مهندسی نفت با گرایش هایی چون اکتشاف، بهره برداری، مخازن و حفاری است. معمولا کار اصلی صنعت نفت بر دوش افراد فارغ التحصیل در این رشته ها بوده و از این رو این فارغ التحصیلان در اولویت جذب برای مشاغل نفتی هستند.
به لحاظ تخصصی مشاغل نفتی در سه گروه مهارتی، کارشناسی و مدیریتی طبقه بندی می شوند؛ در این میان مشاغل مهارتی بیشتر نیازمند تجربه هستند، از این رو مهارت فرد شاغل در آنها بیش از مدرک تحصیلی اهمیت دارد. از طرفی نمی توان انتظار داشت یک نیروی ممتاز و تحصیل کرده، مانند یک نیروی تکنیسین در مناطق عملیاتی فعالیت کند. به همین دلیل نیازهای صنعت نفت بایستی به درستی شناسایی شده و نیروهای مورد نیاز بر اساس دانش و مهارت، پس از گذراندن دوره های آموزشی مورد نیاز، در جایگاه های مرتبط به کارگیری شوند.
به عنوان مثال از آنجا که مشاغل کارشناسی نیازمند تحصیلات دانشگاهی و داشتن پایه علمی است، پروژه های پژوهشی و تحقیقات، بهترین مکان برای استفاده از دانش نیروهای ممتاز در مشاغل کارشناسی و استفاده از ظرفیت آنهاست. طبق اعلام مدیریت توسعه منابع انسانی شرکت نفت ایران در سال۹۱ این مجموعه برنامه جذب ۳۰۰۰ نیروی انسانی مورد نیاز را از طریق آزمون استخدامی دنبال می کند.
مدیریت توسعه منابع انسانی شرکت نفت به طور میانگین در برنامه پنجم سالانه ۳ هزار نفر نیرو جذب میکند و این روند برای جذب نیروهای جدید هم ادامه دارد.
در مقابل این ظرفیت اعلام شده برای جذب نیرو در برنامه پنجم، ایجاد ظرفیت های مغفول در صنایع پتروشیمی، صنایع پایین دستی و دیگر صنایع وابسته به نفت، موقعیت هایی است که با برنامه ریزی مناسب و مدیریت صحیح می توان آن ها را در راستای افزایش و رشد اشتغال زایی نیروهای متخصص به کارگیری نمود. یکی از قدیمی ترین و در عین حال راهبردی ترین صنایع کشور، صنعت نفت است. اهمیت این صنعت در تامین منابع ارزی و درآمدهای دولت نیست، بلکه این صنعت پایه توسعه سایر صنایع ایران است.
صنعت نفت اگر با سایر صنایع ایران پیوندهای پسین و پیشین داشته باشد، رشد این صنعت به تبع خود رشد سایر صنایع را نیز در پی خواهد داشت. رشد صنایع اولین گام برای رشد اشتغال و ایجاد و افزایش ظرفیت های قابل ملاحظه در صنعت برای استفاده از نیروهای متخصص است.
یکی از ملاحظات اساسی در خصوص صنعت نفت و گاز کشور این است که چگونه می توان از فروش صرف نفت خام به خارج از کشور به سمت تبدیل ارزش افزوده آن در داخل کشور از طریق صادرات محصولات با ارزش افزوده بیشتر حرکت کرد. از همین رو است که در بند ۱۵ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی به طور مشخص به این موضوع پرداخته شده است و در آن به تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز و افزایش تولید و توسعه صنعت پتروشیمی تاکید شده است.
خلق ارزش افزوده در هر صنعت، موجب افزایش تقاضا و در نتیجه افزایش قیمت فرآورده ها می شود. در واحدهای پایین دستی، نقش فناوری، دستگاه ها و ماشین آلات و نیروی متخصص در قیمت نهایی محصولات تخصصی بیشتر از محصولات پایه نمایان می‌شود. در این بخش گرچه تناژ تولید پایین است، اما تولیدات به دلیل برخورداری از دانش فنی و تکنولوژی پیچیده تر، ارزش افزوده بالاتری نسبت به محصولات پایه و اولیه دارند.
به نظر می رسد آنچه در صنعت نفت مورد غفلت واقع شده، استفاده از ظرفیت نیروی انسانی متخصص در این حوزه است. در واقع یکی از مزیت های کشور در صنعت پتروشیمی، وجود سرمایه های انسانی توانمند و تحصیل کرده در این حوزه است که به دلیل فقدان سرمایه گذاری های مناسب از این ظرفیت نخبگانی کمتر استفاده شده است.
این مساله تبعات دیگری را به دنبال می آورد، به گونه ای که یکی از ضعف های اصلی در حوزه محصولات پتروشیمی، پایین بودن کیفیت این محصولات است که سبب می شود صنایع داخلی برای تامین مواد اولیه خود از خارج از کشور، مواد اولیه خود را وارد کنند و تقاضای داخلی برای محصولات پتروشیمی وجود ندارد.
دکتر ولفگانگ فالتر مدیر شرکت مشاوره استراتژی رولندبرگر در ششمین همایش پتروشیمی در ایران گفته است که تحولات توسعه صنعت پتروشیمی در ایران به نوعی نشان دهنده غفلت از اتخاذ رویکردی سیستمی و بی توجهی به زنجیره ارزش است.
در مجموع باید گفت با اتخاذ تدابیر مدیریتی صحیح و تکیه بر ظرفیت نخبگانی و تحصیلکرده کشور در رشته های مهندسی نفت و شبیه به آن، می توان در راستای رشد صنعت نفت و سایر صنایع وابسته به آن مانند صنعت پتروشیمی، که از صنایع اشتغالزاست و می تواند به عنوان تغذیه کننده دیگر بخشهای صنعتی و موتور حرکت اقتصاد کشور نقش اساسی ایفا کند، گام برداشت که علاوه بر آزادسازی این ظرفیت ها، فرصت های اشتغال زایی جوانان به عنوان یکی از دغدغه های اصلی مسئولین و مردم نیز بیش از پیش ایجاد خواهد شد.
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۱۸ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۷:۲۹ ق.ظ
