حکیم ملا محمد هیدجی
بهرام اسدی
بو گؤیرن نرگس شهلا دؤیول بیر گؤزهلین گؤزلریدیر ای گؤیول بو سونکو بئیتده عین حالدا محلی لهجهنین ده تأثیری آیدین گؤرولمکدهدیر.
هیدجی بیر عارفدیر او عرفان عالمینین فنا مرحلهسینه بئله اشارت ائدیر:
به دریا رسی بشکن این کوزه را
بینداز از خویش اندازه را بود کاسه و کوزه از هم جدا
ولی آب آب است در هر کجا
جامعالمقدمات و دین طلبهلرینین باشقا عربجه صرف و نحو کتابلاریندا بو جمله دؤنه دؤنه تکرار اولور )ضَرَبَ زیدٌ عمراً( حکیم هیدجی عارفانه بیر اوسلوبدا بو جملهیه بئله یاناشیر:
زید عمری ووروب یا بو اونو یا ووروشوبلار
شیر ایله شکر آیری دوشوب یا قاریشیبلار
بوندان منه نه رومی و زنگی باریشیبلار بو خسته عشقه لب جانانه گرکدیر
ملا محمد هیدجی ایستر فارسجا ایسترسه ده تورکجه شعرلرینده چیلخا و خالص بیر دیل ایشلتمگه چالیشیر و بو اؤزللیک اونون تورکجه شعرلرینده خصوصیله تورکجه قافیهلر ایشلتمهسینده خاص بیر اهمیته مالکدیر:
ساقی دور ایاقه سپگیلن سو
کؤنلومدهکی غم غبارینی یو
گئتسه قاییدار گینه جوانلیق گر آرخا گله گنه کئچن سو
حکیم هیدجینین دیوانیندا اخلاقیاتا چوخ گؤزل و ساده بیر وجهده دؤنه – دؤنه یئر وئریلیبدیر:
حضرت بویوروب ائدین قوناغه اکرام کی هدیه خدادیر
ایکی گونه حقّی وار قوناغین گر اوچ گونهدک قالا روادیر
اوچ گوندن علاوهسی قوناقدان ائو صاحبینه گؤره جفادیر
گر اون گونه گئتمهدی خدادن بو هدیه دگیل گلیب بلادیر
هیدجینین فلسفی باخیشلاری دا دقته لایقدیر. او اوزون ایللر سورن جبر و اختیار مسألهسینه امام صادق علیهالسلامدان الهام آلاراق بئله توخونور: پس این هر دو باطل شد ای نور عین
نه جبر است و تفویض بل بین بین
هیدجی بیر عارف، بیر فیلسوف و حکمتچی و بیر بؤیوک عالیم اولدوغو حالدا اؤز زامانینین سیاسی مسألهلریندن واز کئچمهییبدیر او اؤز زامانینین حکومتینه بئله توخونور :
یکی شهر از شحنه تا شهریار
همه بینمازند و هم رشوهخوار
به این مردم شوم شیطانپرست گر از آسمان سنگ بارد کم است دین عالیمی ملا محمد هیدجینین زامانی مختلف قوندارما پیغمبرلرین و اماملارین ظهوری ایله توققوشور. حکیم بونلارین دا قارشیندا ساکت دایانمامیشدیر.
میرزا رضانین اوغلو دئییرلر امامدیر
بو سؤزلری آدام ائشیدنده اولور قودوز
گر بو دلی امام اولا پس من پیمبرم گر بو پیمبر اولسا منم یوخسا هورمز
بو فرقهیه پیمبر اولاندا بئله بیزوو
دان ائتمه اولسا بعضلره گر خدا اؤکوز
هیدجی، دیوانیندا آتالار سؤزلریندن یئری گلدیکجه و چوخ اوستادلیقلا فایدالانیبدیر:
دئیهر تورک دانا ایله داش داشی
تانی ایچمه نادان ایله سود آشی
هیدجینین سیزیلتیلاری حکیم فضولینی یادا سالیر:
منیم مزاریمی هر کیمسه ایستهدی تاپسین گؤتورسون اووجونا تورپاغی ائتسین استشمام
او اود کی سن منه ووردون منیم مزاریمدان
گلر یانیق جگر اییسی ائدینجه حشر قیام بیر تعداد شاعرلریمیزین باشلاریندا دیوان اوغرولوغو کیمی بیر حادثه اولدوغو کیمی حکیم هیدجینین ده بیر دیوانی یول کسنلر الینه دوشوب یوخ ائدیلیر:
من یازاردیم نئچه مدّت دین و دانش دفترین دین و ایمانی آپاردی اوغرو دیوانیم کیمی بیر عده حکیم هیدجینین ادبی دیلده دگیل محلی لهجهده یازدیغینا ایراد توتسالار دا بو اؤزللیک اونون شعرینه بیر صمیمیت و دوغمالیق باغیشلاییبدیر. سؤزوموزون سونو او فرزانه حکیمین بیر غزلیدیر :
کؤنلوم توتولوبدور بیری یوخ دیل بیلن اولسون
آچ بیر قاپینی منزله شاید گلن اولسون
بس آغلادیم اولدو جگریم قان یئتیر آللاه بیر کس گؤزومون یاشینی اوزدن سیلن اولسون
یولداش منه چوخدور دولانیم عالمی شاید
بیر کیمسه تاپیم دردیمه درمان قیلان اولسون
آللاه بو شاهین بختی دؤنوب تختی دولانسین مشکل بونون عهدینده دوداغی گولن اولسون
ای مایهسی آز چوخ ائلهمه ناله و فریاد
سن دردیوی دیء بلکه دواسین بیلن اولسون .
سون
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۱۳ شهریور ۱۳۹۲ ساعت ۴:۴۹ ق.ظ