حقوق متقابل دولت و مردم از دیدگاه امام خمینی
گرد آوری و تدوین اسماعیل ابراهیمی
گروه سیاسی:از دیدگاه حضرت امام خمینی دولت و مردم حقوق متقابلی دارند که در پرتو التزام، پای‌بندی و اجرای آن، پایه‌های دولت استحکام‌یافته و جامعه سامان می‌یابد. در این زمینه، گفته‌های ایشان را می‌توان در چند محور کلی خلاصه کرد:
* وظایف دولت در برابر مردم
احترام به آرای ملت:از حقوق مهم مردم که دولت و دولتمردان نظام دینی موظف به رعایت آن هستند، توجه و احترام به آرا و افکار آنان است. این مسئله به مناسبت‌های مختلف در بیانیه‌ها و اظهارات امام آمده و بدان تأکید شده است: »حکومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما، از رویة پیامبر اکرم (ص) و علی (ع) الهام خواهد گرفت و متکی به آرای عمومی ملت می‌باشد و نیز شکل حکومت با مراجعه به آرای ملت تعیین خواهد گردید.«تأمین استقلال و آزادی:در اندیشه سیاسی حضرت امام، تأمین استقلال جامعه و آزادی¬های سیاسی و اجتماعی مردم، از حقوق مهم ملت بر دولت است که باید زمامداران و دولت¬مردان حکومت اسلامی در تمامی برنامه¬های خویش، آن را به کار گیرند. امام(ره) در این زمینه می‌فرمایند: »_این مردم هستند که حق می¬گویند، حق خودشان را طلب می¬کنند، آزادی، حق مردم است، استقلال یک مملکت حق اهل این مملکت است.« در دیدگاه حضرت امام حق آزادی عقیده و بیان، نه تنها از حقوق مسلم گروه‌های ملتزم به مکتب است، بلکه با شرایط خاصی شامل گروه‌های غیرمکتبی نیز می‌شود. حضرت امام می‌فرمایند:
» ما هیچ آزادی آنان را سلب نکرده و بدان لطمه وارد نیاورده‌ایم و هر کس آزاد است اظهار عقیده کند، ولی برای توطئه کردن آزاد نیست.«احقاق حقوق و برقراری عدالت اجتماعی:همان‌گونه که در بخش‌های قبلی اشاره شد، سیاست و حکومت از دیدگاه اسلام و اندیشه سیاسی حضرت امام هدف نبوده، بلکه ابزاری برای انجام وظایف دینی، احقاق حقوق مظلومان و برقراری عدالت اجتماعی است. اگر امام علی(ع) حکومتی را که در پرتو آن، حقوق بیچارگان از گردن کشان اعاده نشود، در پست‌ترین جایگاه توصیف می‌کنند، در اندیشه حکومتی حضرت امام نیز، دولت اسلامی و مطلوب آن است که حقوق مستمندان و مستضعفان را تأمین کرده و عدالت اجتماعی را در جامعه برقرار کند »عهده‌دارشدن حکومت، فی حد ذاته، شأن و مقامی نیست، بلکه وسیله انجام وظیفه، اجرای احکام و برقراری نظام عادلانه اسلام است. «
* حقوق دولت بر مردم
حمایت و پشتیبانی:همان‌گونه که در کلام علی(ع) نیز آمده قوام دولت به حمایت همه‌جانبه مردم وابسته است و حقوق زمام‌دار اسلامی بر مردم این است که او را در انجام برنامه‌های اصلاحی، تربیتی و خدماتی مساعدت کند.
در نظریات حکومتی امام حمایت مردم از دولت از حقوق مهم دولت بوده که آثار و برکات گران‌بار و مهمی، برای نظام اسلامی دارد. از سوی دیگر، به‌جا نیاوردن این حق، پیامدهای تلخ و ناگواری را برای جامعه و مردم به‌وجود می‌آورد. امام خمینی(ره) ضمن تشریح این حق؛ به برکات التزام به آن و آثار زیان‌بار عدم اهتمام به آن، اشاره کرده‌اند:»فرق ما بین انقلاب اسلامی و غیراسلامی همین است که انقلاب، وقتی اسلامی شد، توده‌های مردم همراه با آن هستند و وقتی که توده‌های مردم با یک مشی، همراه شوند زود، پیش می‌رود و کم، فساد است، فسادش کم است«.
نظارت و مشورت:از دیگر حقوق مهم دولت بر مردم در اندیشه سیاسی اسلام و حضرت امام (ره)، مسئولیت نظارتی و مشورتی است و مردم نباید در جامعه اسلامی به رفتارهای سیاسی و جهت‌گیری‌های اجتماعی زمامداران خود بی‌تفاوت باشند.
آنان موظف‌اند بر سیاست‌گذاری‌ها و اعمال دولت و کارگزاران نظام اسلامی از طریق امر به معروف، استشاره و نصیحت حاکم و حسبه نظارت کرده و با نظرهای مشورتی و خیرخواهانه خود، موجب استحکام دولت اسلامی و اصلاح زمامداران خویش شوند. مردم باید در تمام شئون اجتماعی، سیاست و حکومت، این حق را اجرا کنند. در اندیشه سیاسی و حکومتی حضرت امام نیز این حق طرح و مورد توجه قرار می‌گیرد:»با کمال دقت ملاحظه کنید که کسانی به‌عنوان اسلام، به‌عنوان مسلمین، به‌عنوان معممین، یک قدم برخلاف بر ندارند که، خدای نخواسته، چهره اسلام را برخلاف آن‌طوری که هست قبیح نشان دهند«.
» … و آقایان توجه کنند و همه و همه ملت موظف‌اند که نظارت کنند و بر این امور… همه ملت موظف‌اند به این که نظارت داشته باشند در همه کارهایی که الان مربوط به اسلام است«.حضور مدوام و لزم مقاومت:از دیگر محورهای نسبتا مهم در مطالعه حقوق دولت برمردم که در منابع دینی و اندیشه سیاسی حضرت امام(ره) نیز عنوان شده است ،لزوم مقاومت و پایداری مردم در برابر مشکلاتی است که از ناحیه دورن و بیرون مرزهای کشور اسلامی متوجه نظام می گردد و زمامداران و دولت اسلامی را با مشکلات جدی روبه رو می سازد. حضور مداوم و همیشگی مردم در صحنه ، علاوه بر استحکام بخشیدن پایه های حکومت ،دولتمردان را در اجرای برنامه های عالی که دارند یاری رسانیده و دولت اسلامی را در برابر هجمه های بیگانگان استوار و مقاوم می سازد.
حضرت امام (ره) رحمه الله در این زمینه می فرمایند:» مهم این است که انقلاب اسلامی، اسلامی است و به دست مردم صورت گرفته. مردم انقلاب کرده اند؛مردم باید آن را به آخر برسانند. مردم قیام کرده اند، شاه بیرون کرده اند و رژیم اورا سرنگون نموده و نظام اسلامی را که به نفع مستضعفین است جایگزین آن کرده اند؛ پس مردم باید پای کاری کرده اند بایستند.هر چه عمل بزرگ باشد، دشمنش بیشتر و بزرگتر است.«
نوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۲۷ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۶:۰۴ ق.ظ
