حفظ هویت ۶۰۰۰ ساله ارومیه در گرو احیای محلات قدیمی
گروه اجتماعی: شهر ۶۰۰۰ ساله ارومیه به عنوان نوزدهمین شهر ایرانی ثبت شده در فهرست یونسکو دارای محلات و مناطق قدیمی و اصیلی است که به سبب توسعه و بزرگ شدن شهر و غفلت از عناصر هویتی بومی به آرامی در حال تغییر است بنابراین حفظ هویت تاریخی آن نیازمند توجه متعهدانه است. آذربایجان غربی دارای شهرهایی است که محلات قدیمی زیادی در آنها وجود دارد و در این میان شهر ارومیه دارای بیشتری محلات قدیمی و بافت‌های فرسوده در بین شهرهای این استان است.
ارومیه شهری باستانی و سرسبز با تاک‌های انگور و باغات میوه تصویری از بهشت برین را در ذهن مجسم می‌کند این شهر در کنار دریاچه‌ای قرار گرفته که در گذشته همچون گوهری بر تارک منطقه می‌درخشید اما این روزها این دریاچه حال و روز خوشی ندارد.
هر یک از محلات قدیمی ارومیه یادگارانی از مردمانی غیور، آگاه و مهربان این سرزمین ۶۰۰۰ ساله را در خود دارد، تاریخی که سراسرش افتخار و سربلندی است، چه در برابر اشرار و چه در برابر بیگانگان، ارومیه مردمانی دارد که مهمان نوازی شان زبانزد همه مردم ایران است.
هنوز هم بسیاری از محلات قدیمی ارومیه وجود دارند گرچه اسم این روزهای آنها بعضاً عوض شده اما ارومیه‌ای های اصیل اسامی محلات قدیم را فراموش نکرده و همچنان به آن نامها خطاب می‌کنند و چه بسا رسم و رسومات آن محله‌ها نیز همچنان پا بر جا باشد.
درباره گذشته و حال ارومیه به یک ارومیه پژوه جوان به گفت‌وگو نشستیم تا وجه تسمیه و نحوه زندگی مردمان محلات مختلف را از زبان او جویا شویم.امیر اکبری درباره محلات قدیمی ارومیه می‌گوید: محلات اصلی این شهر عبارت بودند از خزران، بازارباش، یوردشاه، نوگئچر، مهدی القدم، عسگر خان و آغداش که در چهار گوشه نقشه قدیم ارومیه هنوز هم به همین نامها شناخته می‌شوند.وی می‌افزاید: هر کدام از این محله‌ها به کوچه‌ها و معبرهای مختلف تقسیم می‌شدند و برای خود اسم‌های جالبی هم داشتند مثلاً محله هندو که بعداً اسم عسگر خان را به خود گرفت، چون “دروازه هندو” در زمان نادرشاه که اسرای جنگ هندی‌ها بودند در این محله اسرای هندی را نگهداری کردند به همین دلیل این محله اسم هندو را به خود گرفت.
به گفته وی محله بازار باش به دلیل موقعیت جغرافیایی و نزدیکی به بازار قدیمی ارومیه نام “بازارباش” را به خود گرفته است و چند مسجد در این محله نیز وجود دارد که یکی در خود دروازه بود و هنوز هم هست و نامش مسجد دروازه بازارباش بود و دیگر مسجد چسبیده به بازار قدیمی ارومیه است که در واقع نامش مسجد بازارباش است اما از سال ۱۳۵۱ و بعد از یک بازسازی به یک‌باره نام مسجد اعظم بر آن گذارده شد در حالیکه به دلیل موقعیت جغرافیایی و چسبیدن آن به بازار نام بازارباش بیشتر برای آن سزاوار است.اکبری می‌افزاید: از قدیم راسته‌های بازار ارومیه نیز مطابق با فعالیت صنوف همان راسته نامگذاری می‌شدند مثل دوشابچی خانا دمیرچه خانا، نجارخانا، بزازخانا که به دلیل استقرار فعالان همین صنوف به نامشان نامگذاری شده است.به گفته وی خان باباخان نیز از چهره‌های مشهور ارومیه و در زمان خود یک خانزاده بود که محله خان باباخان کنونی در مابین خیابان سرداران و خیام شمالی از یادگارهای دوره وی است که هم اکنون صدها مطب پزشک در این محله وجود دارد و به نوعی مرکز مراجعات شهروندان ارومیه برای درمان انواع بیماری‌هاست.
به گفته اکبری در ارومیه قدیم همزمان با ترک‌ها اقلیت‌های دیگری نیز ساکن بودند برای مثال آشوری‌ها، ارامنه و بعد از اینها یهودی‌ها بودند که محدوده سکونتشان نزدیکی دوشابچه خانا محله‌ای بود ک به اسم “جهودلر” یا “جوودلر کوچسی” معروف است و اثر تاریخی کلیمیان که میراث فرهنگی نیز آن را ثبت کرده در همین محله قرار دارد.
مطابق اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان غربی، بازار “دوشابچی خانا” در ارومیه با شماره ۳۱۳۶۹ در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است چراکه دوشاب یا همان شیره انگور از جمله فرآورده‌های جانبی انگور محسوب می‌شود که از دیرباز در شهر ارومیه و اطراف آن تهیه و تولید می‌شود بنابراین داشتن بازاری به همین نام در ارومیه بسیار طبیعی است.آذربایجان غربی و به‌ویژه شهر ارومیه به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم تولید انگور با بیش از ۵۰ رقم انگور، ظرفیت زیادی برای تولید شیره انگور دارد، شیره انگور تولیدی در استان آذربایجان غربی قهوه‌ای رنگ و تا حدودی شبیه عسل غلیظ بوده و مردم استان آن را به همراه کاهو و ماست مصرف می‌کنند.
بنابراعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان غربی بازار قدیم “دوشابچی خانا” در میدان مرکز ارومیه دارای ۸۱ متر طول، ۵ متر و ۳۰۰ سانتیمتر عرض و ۷ متر و ۵۰ سانتیمتر ارتفاع است و حدود ۷۰ مغازه در دو طرف این بازار قرار دارد و قدمت تاریخی آن متعلق به دوره صفویه است.به گزارش آرازآذربایجان به نقل از تسنیم ، براساس اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان غربی تاکنون در این استان دو اثر “بیدمشک” و “نقل” ارومیه به همراه ۱۶ اثر معنوی دیگر در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده و چهار اثر دیگر نیز در آستانه ثبت قرار دارد که شامل چاقوسازی، منبت، علم‌گردانی و واحدهای سنتی سنجش سطح در استان نیز جزو آثاری است که پرونده آنها برای ثبت ارسال شده است.
Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۲ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۲۱ ق.ظ
