حذف سینماگران جوان وقتی هیچ کس جوابگو نبود

نهال موسوی
گروه فرهنگی: در تمام جهان یکی از مهمترین راه‌های معرفی فیلمسازان جوان(علی الخصوص فیلم اولی) و مستقل حضور در جشنواره ها است و در جشنواره های داخلی کشور خودشان این تمهید برای آنها مهیاتر است، تا خون جوانی به سینمای کشور تزریق شود. در کشور خودمان هم این مهم مسبوق به سابقه است مانند آیدا پناهنده “ناهید” ، نیما جاویدی “ملبورن”، سعید روستایی”ابد و یک روز” ، محمد حسین مهدویان “ایستاده در غبار و…
در جشنواره فجر دوره ۳۲ (سال ۱۳۹۲) تعداد فیلم‌های بخش نگاه نو(فیلم اولی) ۱۹ فیلم است از میان آنها “ملبورن”، “چند متر مکعب عشق” و “سیزده” در جشنواره معتبر دنیا به نمایش در می آیند و جایزه ها می گیرند. در همین دوره ۲۲ فیلم برای بخش رقابت مستند انتخاب شده اند.
در جشنواره فجر ۳۳ (سال ۱۳۹۳) تعداد فیلم‌های بخش نگاه نو(فیلم اولی) ۱۱ فیلم است ولی بخش هنر و تجربه هم اضافه شده که در آنجا هم ۱۲ فیلم به رقابت می پردازند، از هر دو بخش فیلمهای “احتمال باران اسیدی” ، “بدون مرز، “جامه‌دران” ، “چهارشنبه ?? اردیبهشت” ، “در دنیای تو ساعت چند است” ، “روز مبادا” و “ناهید” مطرح شده و در جشنواره های جهانی می درخشند. در همین سال ۱۱ فیلم مستند حضور دارد که فیلمهای “آتلان” و “من می خواهم شاه بشم” نیازی به معرفی ندارند.
در جشنواره فجر ۳۴ (سال ۱۳۹۴) یازده فیلم در بخش “نگاه نو” است و ۱۱ فیلم در “هنر و تجربه” که از میان این ۲۲ فیلم “ابد و یک روز” ، ” ایستاده در غبار” ، “برادرم خسرو” ، “خانه ای در خیابان ۴۱″ ، “ممیرو” ، “یک شهروند کاملا معمولی” و “من” مورد توجه داخل و خارج قرار می گیرند.
۱۱ فیلم مستند هم حضور دارد و “رویاهای دم صبح” یکی از درخشانترین مستندهای سالهای اخیر تقریبا جشنواره ای در دنیا باقی نگذاشت که در آن حضور نیابد.
در جشنواره فجر ۳۵ (سال ۱۳۹۵) کمی قوانین تغییر کرد و فیلم اولی‌های انتخاب شده با بخش “سودای سیمرغ” همگی در یک بخش بودند و برای هنر و تجربه هم دو فیلم انتخاب شد. اما در واقع هر دو فیلم هنر و تجربه هم فیلم اولی بودند و مجموعا ۱۰ فیلم اولی داشتیم. که در میان آنها “ائو(خانه)” ، ” کوپال” ، “خوب، بد، جلف” و “ویلایی‌ها” مورد استقبال بیشتر قرار می گیرند.
در بخش مستند ۱۱ فیلم همچنان به رقابت می_پردازند. “صفر تا سکو” ، “آوانتاژ” ، “رئیس‌الوزراء” و “بزم رزم” مورد توجه قرار می گیرند.
حال می رسیم به امسال، جشنواره فجر ۳۶ (سال ۱۳۹۶) که با استدلال ارتقا کیفیت و صرفه جویی اقتصادی و … ناگهان تعداد فیلم‌های “نگاه نو”(فیلم اولی) از حداقل ۱۰ فیلم به ۳ فیلم کاهش پیدا کرد، بخش فیلم‌های “هنر و تجربه” حذف شد! و سهم سینمای مستند ایران فقط ۲ فیلم بود.
از طرفی دیگر همه فیلمها یعنی ۲۲ فیلم داستانی(با سه فیلم اولی)، ۲ فیلم مستند و ۱ فیلم انیمیشن همگی با هم داوری می‌شود!
هیچ کس هم جوابگو نبود و نیست که چگونه می توان فیلم‌های “داستانی” ، “انیمیشن” و “مستند” را در یک بخش با هم داوری کرد؟ مثلا در بخش فیلمبرداری، مستندی مانند (زنانی با گوشواره های باروتی) که فیلمبردار در خط مقدم نبرد با داعش است اصلا قابل داوری با فیلم‌های داستانی است؟ یا برای انتخاب بهترین بازیگر انیمیشن و داستانی باید چه معیاری در نظر گرفت؟
در همه جشنواره های دنیا بخش داستانی بلند، بخش مستند و بخش سینمای انیمیشن از هم تفکیک شده و در هر بخش بهترین فیلم، کارگردانی و… انتخاب می‌شود.
غیر از یکی، دو مورد استثنا – که به دلایل غیر سینمایی این اتفاق افتاده – معمولا وقتی جایزه می دهند جایزه ویژه هیئت داوران(یا دستاورد هنری) است که به انیمیشن یا مستند تعلق می گیرد یا جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران خواهد بود.
کار به جایی می رسد که آرزو کنیم ای کاش مدیران – جشنواره ما! – دوباره چرخ را اختراع می کردند، چون برای مرکب سینمای ایران به هیچ چرخی اعتقاد ندارند و راه حلشان فقط سینه خیز و عقب گرد است.
بخش نگاه نو(فیلم اولی‌ها) که یکی از شریان‌های اصلی ورود جوانان به سینماست تقریبا کامل حذف می شود و فقط ۳ فیلم در کنار ۱۸ فیلم دیگر قرار می گیرد، دیگر بخش مجزا ندارد، یعنی از ۱۱ فیلم می شود ۳ فیلم . چرا؟
بخش “هنر و تجربه” که فیلمسازان جوان و مستقل برای رهایی از بوروکراسی اداری ارشاد و انحصارطلبی صنفی بعضی از اصناف خانه سینما به آن پناه می آوردند، سالانه حدود ۸۰ فیلم تولید می شود (تقریبا معادل تولیدات سینمای حرفه_ای) که با هماهنگی شورای سیاست گذاری “گروه هنر وتجربه” حدود ۱۰ فیلم برای رقابت انتخاب می_شد، این روزنه امید را هم بستند، سال قبل به ۲ فیلم رسید و امسال کاملا حذف می شود. چرا؟
هر اندازه هم خوشبین باشیم نمی توان نادیده گرفتن فیلمسازان جوان و مستقل را در این دوره انکار کرد. فیلمسازانی که از مناسبات قدرت و ثروت دور هستند، با هر بدبختی شده بودجه ای فراهم می کنند، تا فیلم بسازند و تنها جایی که می_توانند آنرا عرضه کنند جشنواره فجر است تا بلکه از این راه فیلم شناخته شود و امکان مطرح شدن بدست آورد، و نهایتا زمینه ورود به عرصه سینمای حرفه ای باشد.این ورود به جریان فیلمسازی حرفه ای نه فقط برای یک فیلمساز یا تهیه کننده بلکه برای گروه سینماگران همراه آنها هم صدق دارد، زیرا که این گروه جوان هم معمولا فقط با انگیزه و عشق سینما در این فیلم‌ها کار می کنند و درآمد مالی چندانی برای آنها ندارد، آنها هم می خواهند نتیجه زحماتشان دیده شود.
حال نتیجه تصمیمات مدیران جشنواره فجر:
در جشنواره فجر امسال از بین ۹۲ کاندید اعلام شده کسب سیمرغ بخشهای مختلف سهم فیلم اولی‌ها فقط ۳ کاندید بوده: ۱- رعنا امینی برای طراحی لباس”خجالت نکش” ۲- رضا عطاران برای بازیگر نقش اول مرد “مصادره” و شبنم مقدمی برای بازیگر نقش اول زن “خجالت نکش” که هرکدام از این کاندیدها هم لیست بلندی از فعالیت در رشته خودشان دارند.
تنها اسم جوانی که در بین تمامی کاندیدها وجود دارد نوید پور فرج بازیگر فیلم “مغزهای کوچک زنگ زده” است، که در اولین فیلم سینمایی که بازی کرده کاندید هم شده است.
آینده سینمای ایران را همین جوانان فیلم اولی و مستقل خواهند ساخت و این رویکرد بی برنامه و خلق الساعه مدیران سازمان سینمایی و جشنواره فجر نشان داد که به حذف چه بخش مهمی از سینمای ایران دست زده اند و حاصل جشنواره فجر ۳۶ سیلی از اعتراض، یأس و نامیدی این جوانان است.
یکی از دوستان فیلمساز از شبکه سه و دو تلویزیون شکایت به خدا می‌برد، قطعا فیلمسازان مستقل و جوان زیادی در این مملکت هستند که از دست مدیران سینمایی شکایت به خدا می_برند اما هیچ تریبونی ندارند تا رسانه ای کنند و فقط در دل خود می سوزند و می سازند.
به آرازآذربایجان به نقل از عصر ایران؛ درست است که رئیس سازمان سینمایی در نطق اختتامیه نوید برگزاری جشنواره ای جدید برای “فیلم اولی‌ها” داد اما با نگاه واقع بینانه‌ تا کنون متاسفانه اقدامات دولت دوازدهم (دولت تدبیر و امید!) در زمینه سینما دور از تدبیر و نامید کننده است.