حاصل تحول و نوگرایی در شعر فارسی با اخوان ثالث
گروه فرهنگی:مهدی اخوان ثالث شاعر ایرانی در ۱۳۰۷ خورشیدی در مشهد چشم به جهان گشود و دوره ابتدایی و متوسطه را در هنرستان صنعتی به پایان رساند و سپس به دلیل علاقه خاص خویش به موسیقی به یادگیری ساز تار پرداخت و در محضر استادان آن روزگار به آموزش این هنر همت گماشت.
وی به دلیل علاقه پدر خویش به شعر، به این عرصه نیز گرایش و پس از بروز استعدادهای بی_شمار، در جلسه های شب شعر شرکت کرد و با استاد نصرت (منشی باشی) شاعر خراسانی، آشنا شد. اخوان ثالث در ۱۳۲۷ خورشیدی به تهران آمد و در آموزش و پرورش به دبیری مشغول شد اما تنها چند سال در این حرفه به فعالیت پرداخت و به کار صدا برگردانی(دوبله) فیلم های مستند اشتغال یافت.
این شاعر که از مخالفان رژیم پهلوی بود، پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ خورشیدی به دلیل دگرگونی نظام سیاسی- فرهنگی حاکم بر جامعه همچون بسیاری از اهل قلم، دستگیر و روانه زندان شد و چند ماه در بند رژیم حاکم به سر برد و پس از آزادی از زندان از امور سیاسی دوری جست و در روزنامه »ایران ما« به فعالیت پرداخت. اجرای برنامه های ادبی در تلویزیون پیش از انقلاب اسلامی و اشتغال در سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی بعد از سال_های ۵۷ خورشیدی از دیگر مشاغل وی محسوب می شود.
اخوان ثالث در ۱۳۵۶ خورشیدی با دعوت دانشگاه های مختلف فعالیت آموزشی خویش را از سر گرفت و تا ماه های پایانی عمر در دانشگاه_های تهران، تربیت معلم و شهید بهشتی به کار مشغول بود و در تمام این سال ها با عشق و علاقه وصف ناشدنی به سرودن شعرهایی پرداخت که از جان او مایه می گرفت و با نگارش_های ادبی و تاثیرگذار خود بسیاری از علاقه مندان به شعر و ادب را مجذوب خویش ساخت.
مجموعه شعر زمستان که در ۱۳۳۵ خورشیدی به چاپ رسید، از نگاه بسیاری از اهل ادب ارزشمندترین اثر این فرهنگ دوست است که آغاز حرکت تازه ای در عرصه فرهنگ و هنر آن روزگار شناخته می شود. زمستان دومین اثر این شاعر برجسته از شاخص ترین کتاب های شعر نو نیمایی در آن دهه به شمار می رود. »اندوه، برای دخترکم لاله و آقای مینا، لحظه دیدار، باغ من آواز کَرَک، چاووشی و زمستان« نیز از شعرهای مطرح این مجموعه محسوب می_شود. اخوان همچنین آثار گرانبهای دیگری را از خود به یادگار گذاشت که از دیدگاه شاعرانه و زیبایی شناسانه وی نشات گرفته و او را به عنوان شاعری برجسته و برخوردار از تکنیک های مختلف معرفی کرده_اند. این هنرمند پرآوازه در ۱۳۶۹ خورشیدی به دعوت خانه فرهنگ معاصر آلمان به اروپا سفر کرد که مهم ترین رویداد فرهنگی سال های پایانی عمر اخوان ثالث به شمار می رود، وی همچنین به کشورهایی همچون فرانسه، انگلیس، آلمان دانمارک، سوئد و نروژ رفت و در آنجا به شعرخوانی پرداخت. سرانجام مهدی اخوان ثالث در چهارم شهریور ۱۳۶۹ خورشیدی به دلیل بیماری رخ در نقاب خاک کشید و در کنار آرامگاه فردوسی در توس آرام گرفت.
داوودی درباره نقش سبک نیمایی در آثار اخوان ثالث اظهار داشت: رویدادهای ادبی این دوره با شعر نیما یوشیج یا »سبک نیمایی« پیونده خورده است، چنانچه در شعرهای نیما که اینک به عنوان یک قالب شناخته می شود، بندهای بیت ها کوتاه و بلند شد و این امر به عنوان کمترین تغییر این شاعر نامدار در شعر به شمار می رود. یوشیج با این نوگرایی؛ نقش نو و دریافت تازه از شعر در جهان و خارج کردن از محدوده تفنن را پیشنهاد کرد.
این سبک پیروان بسیاری داشت که مهدی اخوان ثالث یکی از شاخص ترین آنان است. وی در ارتباط با چگونگی شعرهای اخوان ثالث یادآور شد: وی وابستگی های فکری و حزبی داشت و این امر در شعرهای اخوان ثالث به نوعی منعکس شده است. در شعر زمستان و حیات کوچک پاییز، نشانه هایی از تفکرهای سیاسی او مشاهده می شود.
اما به طور کلی این شاعر یک خط فکری و توجه خاص در سرودن شعرهای خویش داشت که در برخی از حوزه های شعر اخوان ثالث وجود دارد و می توان آن را به گونه ای زیبایی شناسی کرد. در خواندن و درک این سروده ها گرایش فکری و سیاسی شاعر در برابر نگاه هایی که وی آن را به زبان شاعری ترجمه کرده است، به چشم نمی آید و حتی فردی که با تفکرهای سیاسی اخوان ثالث مخالفت بسیار هم داشته باشد در هنگام خواندن شعرهایش بیشتر خلق یک اثر ادبی با زبانی گویا و زیبایی شناسانه را درک می کند و به شکلی خاص به آن جذب می شود. شعر اخوان ثالث تنها یک اثر زیبایی شناسانه نیست و در فضای اندیشه همیشه بیان کننده یک آرمان حتی شکست خورده و تلخ به شمار می رود. این شعر نمودار جامعه و امید ایرانی است که در برابر دنیای مدرن، شکست خورده، کم آورده و ناراحت به نظر می رسد و در هنگامی که کشور به طرف نا امیدی پیش می رود، یک نور امید در شعرهای او وجود دارد.
این شاعر می کوشد، نشانه هایی از ایرانی و ایرانی بودن را بازتاب دهد و در واقع چنین اندیشه هایی، تخلص امید را بیش از پیش برای این شاعر نامدار شایسته ساخت.
داوودی درباره زبان شعر اخوان ثالث و حضور در دنیای مدرن شعر، گفت: نو شدن شعر، اتفاق بزرگی برای رسیدن به زبان و بیان این دوره و ظهور دنیای معاصر است و در اثرهای او برجسته شدن زندگی انسانی، حیثیت زبان و شگفتی هایی ایجاد شده به وسیله زبان شاعر به خوبی مشاهده می شود و به همین دلیل شعر اخوان ثالث نمونه برجسته ای از زبانی شناخته می شود که خلوص را نشان می دهد و حکایت از دقت بالا در خلق یک اثر دارد.
او با اشاره به شرایط سیاسی دوره این شاعر نامدار، تصریح کرد: دوره زندگی اخوان همراه با تحول های بزرگ سیاسی- اجتماعی بزرگی همچون تشکیل حکومت پهلوی، وقوع کودتای ۱۳۳۲ خورشیدی و … بود و به دلیل تغییرهایی که یکباره در نظام فرهنگی- سیاسی در دوره کودتای ۲۸ مرداد ایجاد شد به اسارت درآمد و چند سال پس از آن نیز به دلیل شکایت فردی از قصه روایت شده او به نام »قصاب جماعت حاکم و م. امید جماعت محکوم« یا »قصه قصاب کش«، بار دیگر به زندان افتاد. این شاعر دفترهای »زندگی می گوید« و »پاییز در زندان« را در این دوره زندگی نگاشت.
مدیر دفتر شعر حوزه هنری با تاکید بر اینکه شاعران در انتخاب موضوع شعر آزاد هستند و نوع نگاه و بیان آنها اهمیت دارد، عنوان کرد: این شاعر نامدار در سروده های خویش به موضوع خاصی محدود نبود و مانند نقالی که روایت های کهنه تلخ و شیرین ایرانی ها را در عالم مدرن حکایت و روایت کند، بر پایه داشته ها و فضای موجود در جامعه به بازگویی موضوع های جاری می پرداخت. به همین منظور در شعرهای او آثاری درباره شخصیت های معاصر مانند مصدق شاعران بزرگ، خانواده و …. مشاهده می شود. این شاعر، اخوان ثالث را فردی جوانمرد دانست که هیچ گاه نسبت به رویدادهای ایران بی تفاوت نبود و در این باره یادآور شد: شاعر در هنگامه نیاز شعرهایی را درباره رخدادهای کشور و حس وطن دوستانه خویش به نگارش در می آورد. سرودن شعرهایی درباره هشت سال جنگ تحمیلی نمونه هایی از این دست است که نشان از ویژگی والای این هنرمند دارد و به او جایگاه ارزشمندی در میان مردمان می بخشد.
وی در پایان با اشاره به برخی از آثار منتشر شده این شاعر فرهیخته گفت: ارغنون به عنوان نخستین مجموعه شعر چاپ اخوان ثالث در ۱۳۳۰ خورشیدی منتشر شد، وی در این کتاب شعرهایی را در قالب های قصیده، مثنوی، مستزاد قطعه، ترکیب بند و رباعی سرود که در چاپ های آخر به عنوان دیوان شعر کلاسیک اخوان شناخته شده است. زمستان به عنوان دومین اثر اخوان ثالث، او را به عنوان چهره ای متفاوت در شاعری در میان دوستداران شعر شناساند.
»زندگی می گوید: اما باز باید زیست…« عنوان کتاب شعری دیگر از اخوان ثالث محسوب می_شود که حبسیات(زندان نامه) را در بر دارد. »آخر شاهنامه«، »از این اوستا« و »ترا ای کهن بوم و بر دوست دارم«، »دوزخ اما سرد«، »بهترین امید« و »عاشقانه و کبود« نیز از دیگر اثرهای فاخر این شاعر توانا به شمار می رود.
نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۰۴ شهریور ۱۳۹۵ ساعت ۴:۴۸ ق.ظ
