حاشیه نشینی مولود توسعه نامتوازن

حاشیه نشینی مولود توسعه نامتوازن

ملیحه محمدپور
صاحب نظران و کار شناسان مسائل شهری، تعاریف متعددی از حاشیه نشینی ارائه کرده اند، برخی عقیده دارند حاشیه نشینان کسانی هستند که در محدوده اقتصادی شهر زندگی می کنند، ولی جذب نظام اقتصادی و اجتماعی نشده اند.
چارلز آبرامز حاشیه را ? فرآیند تصرف نواحی شهری به قصد تهیه مسکن دانسته? و نیز حاشیه نشین را در معنای عام شامل تمام کسانی می دا?ند که در محدوده اقتصادی شهر ساکن هستند، ولی جذب اقتصاد شهری نشده اند.
حاشیه نشین ها افرادی هستند که به دلیل عوامل رانش زادگاه خود و کمتر به دلیل عوامل جاذب شهری، زادگاه خویش را ترک می کنند و به شهر ها روی می آورند. آنها به دلیل ? تطبیق نیافتن با محیط شهری از یک سو و بر اثر عوامل پسران شهری از سوی دیگر از محیط شهری پس زده می شوند و به تدریج به کانون های به هم پیوسته یا جدا از یکدیگر در قسمت هایی از شهر سکنی می گزینند به صورتی که محل سکونت و نوع مسکن آنها با محل سکونت متعارف شهری مغایر بوده و مالکیت آنها غالبا غصبی است و همچنین این افراد از نظر وضع فرهنگی و اقتصادی ? با جمعیت شهری تمایز دارند. حاشیه نشینی فرهنگی به حالتی گفته می شود که افراد با وجود سکونت در محدوده شهری و گاهی مرکز شهر با فرهنگ شهروندی آشنا نیستند. شهرنشین به کسی گفته می شود که در قلمرو مکانی شهر ساکن است و شهروند کسی است که علاوه بر سکونت در محدوده شهری، تابع هنجارهای شهری هم است، بنابراین در حاشیه نشینی فرهنگی بیشتر شاهد افراد شهرنشین هستیم و نه شهروند. به طور مثال در چنین شرایطی است که شاهد پرورش حیواناتی نظیر گاو و گوسفند در محدوده شهری خواهیم بود.مهاجرت و حاشیه نشینی از دیدگاه بی سازمانی اجتماعی، پیامد استیلای صنعت، سطوح بالای تحرک اجتماعی و تراکم بالای جمعیت است و چنین تغییراتی درون حوزه ? کلانشهر ها ارزش ها و سنت های بزهکارانه و جنایی را توسعه می دهند. محیط های نامأنوس شهری برای خانواده های ? مهاجر که از فرهنگ خود جدا و ساکن حاشیه کلانشهر ها شده اند، به همراه فقر اقتصادی خانواده ها، جوانان را در برابر انحرافات اجتماعی آسیب پذیر می سازد.
? حاشیه نشین، شخصیتی است که از حاصل پیوند دو نظام فرهنگی متفاوت و گاهی متخاصم ظهور می کند. چنین موجود دو رگه ای در زمان واحد نسبت به هر دو نظام فرهنگی احساس بستگی و تعلق دارد، ولی در عین حال خود را نسبت به هیچ کدام ? متمایل و متعلق نمی داند. ترکیب جمعیت مناطق حاشیه نشین بیشتر شامل اجتماعات خرده فرهنگی متفاوت است. برخورد هنجار ها در خرده فرهنگ های متفاوت شرایط را برای رفتار بزهکارانه آماده می سازد. علاوه بر رویارویی خرده فرهنگ های مختلف، معمولا خرده فرهنگ های ساکنان مناطق حاشیه نشین که ? پایگاه اقتصادی اجتماعی پایینی دارند ?با فرهنگ عمومی کلانشهر ها در تضاد قرار می گیرد و جامعه شناسان عمده ترین اعمال بزهکارانه حاصل از بزهکاری را این موارد عنوان می کنند.? ـ سرقت: سرقت از جرایم علیه اموال است و جرم شناسان عللی را برای آن برشمرده اند؛ ازجمله فقر و نیاز مالی، بیکاری، اعتیاد، انتقامجویی و کینه و حسد. بیشتر عوامل یاد شده را می توان در مناطق حاشیه نشین مشاهده کرد. در بیشتر موارد این افراد در محل های مرفه نشین یا متوسط شهر اقدام به سرقت می کنند.
?? ـ نزاع های دسته جمعی: از جرایم شایع در مناطق حاشیه ای است چون ساکنان این مناطق معمولا از مهاجران روستا ها و ایل ها هستند و ?در یک محل و ? نزدیک هم سکنا می گزینند و در مواقعی به سبب درگیری های جزئی حادث ? بین دونفر و حتی کودکان نزاع های دسته جمعی شدیدی که معمولا به کشته و زخمی شدن عده ای از منازعه کنندگان منجر می شود، رخ می دهد.
? ـ اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی: مثال بارز چنین مناطقی منطقه خاک سفید تهران است. همچنین ساخت مشروبات الکلی در منازل حاشیه ای شهر بیشتر به چشم می خورد و توزیع آن در همان منطقه یا محلات داخلی شهر صورت می گیرد.فرآیند حاشیه نشینی معلول طبیعی توسعه است و هر جامعه ای در گذر از روستانشینی به شهرنشینی و در طی مسیر توسعه مطمئنا با این پدیده اجتماعی مواجه خواهد بود. تا زمانی که حاشیه ها در برابر شهر ها قرار گیرد، حاشیه نشینی پدیده ای ناهنجار و ناپذیرفتنی است، ولی زمانی که به پیشینه تاریخی این پدیده نگریسته شود، مشخص می شود که حاشیه نشینی یک جریان دائمی، ماندگار و گریزناپذیر و حتی به عقیده برخی کار شناسان لازم و مفید برای توسعه است. پس این باور که باید مناطق حاشیه نشین? را تخریب کرد قابل دفاع نیست و باید با ساماندهی آن و فراهم کردن امکانات موردنیاز برای حاشیه نشینان ، کم کردن فاصله و خلأ موجود بین آنها و شهرنشینان را هدف گذاری کرد. این امور که از لوازم و مقدمات پیشگیری و کاهش میزان جرایم در این مناطق است شدنی نیست مگر با مشارکت، همکاری و همدلی تمامی دستگاه های مسئول. اگر چنین مشارکتی صورت پذیرد، بی تردید نظاره گر ایجاد و گسترش حاشیه نشینی در کشور و به دنبال آن گسترش جرم و جنایات نخواهیم بود.با توجه به مباحث مطرح شده به نظر می رسد برنامه ریزی مدیریت شهری می تواند موجب کاهش حاشیه نشینی و ? تاثیرات منفی آن بر شهر ها شود. در این برنامه ریزی باید به بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده در کلانشهر ها، اجرای طرح های کارآفرینی و احداث کارگاه های کوچک برای رفع بیکاری و افزایش سطح درآمد خانوار حاشیه نشین و توسعه خدمات بهداشتی ـ آموزشی و رفاهی در شهر ها و روستاهایی که بالقوه آمادگی مهاجرت به حواشی کلانشهر ها را دارند، توجه جدی شود.

نوشته شده توسط admin در پنجشنبه, ۲۸ آذر ۱۳۹۲ ساعت ۵:۰۹ ق.ظ

دیدگاه


پنج + = 12