کوچوره ن:اکبرسعادت
آنادیلیمیز:باش سوز،ایرانین او زامان شورای‌میللی مجلیسی‌نین نوماینده‌لریندن اولان یحیی دولت آبادی بئله یازیر: ایللر بویو عوثمانی دولتی‌نین ائرمنیلری، یانی (داشناکسیون فرقه‌سی)عوثمانلی دوولتیینن علئیهینه فعالیت و ایش آپاریلار. عوثمانلی دولتی اونلارین تورتدیگی فسادلارا قارشی چیخیب اونلارین حرکتلرینین قارشیسین آلدی.
نئچه ایل بوندان اونجه وان جنگینده عوثمانلی قوشونو ائرمنیلرین حمله‌سی ایله اوزبه‌اوز اولدو. بو هوجوملار روسلارین حیمایتی‌ایله ائرمنیلرین اوغور ایله باشا چاتیر.
بو جنگ ده روسلار قازاناندان سونرا موسلمانلاری اولدوروب و اونلارین یوردلارین تالاییب اونلارین ناموسلارینا تجاوز ائتدیلر عوثمانلی قشونودا اونلارین اینتیقامی اوچون روسلارلا ایش بیر اولان ائرمنیلری توتوب و اونلاری طرد ائدی.جیلولوق فاجیعه‌سی؛ ۱۹۱۸-جی ایلین مارت آییندا، مین‌لرجه آذربایجان تورک لری‌، وزل‌لیک‌له اورمیه، خوی و سالماس شهرلرینده یاشایان‌لارین سوی‌قیریما معروض قالدیق‌لاری حادیثه.
جیلولوق : تاریخی سوی قیریم دوشن شیعه مسلمان لارین اورمیه – سلمامس – نقده – خوی- ماکی شهرلرینه ائرمنی‌لر و جیلولار (آسوری لار) تورئدیک لرینه عایید اولور. بو سوی قیریم دا ۲۰۰ مین الی ۵۰۰ مینه یاخین آذربایجانی شیعه مسلمان اولدورلمیش دیر.
بو سوی قیرم دا آذربایجان دا (ایران)یاخین ۱۰۰ ده ۱۵ فایضینی آذربایجان تورک لری ندان قئتل عام اولوب لار.
اورمو دا اولان فاجیعه:داغ عسگرآباد کندی: عسگرآباد کندی او جمله کندلردن اورمیه ویلایتینده سایلیردی کی اونون جماعاتی کندین بویوک حصار و بدن دیوارلارینا گوره جیلولار و ارمنی لرین قارشی دایانیمیش لار سانکی بونارا باخمیاراق جیلولار و ائرمنی لر ۲۱ شعبان ۱۳۳۶ هجری قمری ده (میلادی۱۹۱۸)کندین بویوک دروازا سینی توپ باغلایب و کندین ایچینه داخل اولوب و بیر بویوک سوی قیریم قالانین ایچریسینده سالیب .
اوجور کی نقل اولوب یاخین ۲۰۰ نفر بالاجا اوشاق ،قادین ، کیشی فقط کندین مسجیدینین ایچریسینده پناه گئتریب کی اونارین هامیسینی اولدوروب و بیرنه رحم ائتممیش لر او جمله داغ عسگرآبادین ساکین لرینن اوچ و یا دورد نفر اولولرین آلتیندا جانلاری سلامت قالمیش بئله دییرلر اولولرین سایی کندین مسچیدینده اوقدر چوخی ده اولولرین قانی مسچیدن ایچریسینن ائشیگه سوزولور دی
اورمو شهریننین بازارنینن اود توتماسی:۱۵جی گونون تیر آیین ۱۳۳۵ جی قمری ایل ده اورمیه شهرینین خالقی ائو لری نن چیخیب بازارا یولا دوشولر سانکی بازارین اودتوتوپ یانمایغنی گورولر. بیر سرا مردم داوطلب اولوب وسایل لرین ائشیگه چیخاتماسینا بازارین اودون سوندورمئک چالیشالار سانکی بو ایشین هئچ فایداسی یوخ نئجه کی بازارین اونملی یئرلری اود ایچینده یانمیش دیر.
بویوک تاجیرلرین ، صرافلارین ،زرگرلرین حجره لری هامیسی اودا ایچینده یانمیش دیر قالان مختصر بازارین آشاغی قیسمتیندن و بازارلرین متوسط کسبه لرین حجره لری اود توتمادان اوزاق قالمیش دیر .بازارین یانماسی خبری اوزامان تجدد روزنامه سینده درج اولوندی.
ارمنی لر،جیلولار و اونلارین حامی لری:ارمنی لر و ترکیه آسوری لاری آذربایجان تورکجه سینده و عوثمانی تورکجه سینده جیلو اوخونولار بیرنجی دونیا محاربه سینده ضربه وورماق قصدی اوچون عوثمانی مملکتینه اوز ایچری سینن روسلارینان ال بیر اولوب عوثمانی حکومتینه قارشی چیخدیلار عوثمانی حکومتی بو توطئه دن خبرلنیب ارمنی لر و آسوری لارا اوچون اونلاری فیتنه سینی سوندروب و قالان آسوری لر و ارمنی لر غربی آذربایجان منطقه سینده اورمیه –سلماس دا یئرلشیب سانکی بونارا باخمیاراق اونلار آیری بیر فیکیرلری اوز باش لاریندا کئچیدیردیلر و بو منطقه ده ساکن اولان زمان قوای نظامی تشکیل وئریب مسلح اولوب و انگلیس و روسیه کومکلیق لرینن ۱۰ مین نفری ارتش سهمانادیب و ایران حکومتین ضعیفلیکی نن ،باش سویوق لوغینان ایستفاده ائلیب و ۱۳۹۶ جی شمسی ایلینده اورمیه شهرینی اشغال ائدیللراورمیه نین ترور اولدوقو حاکمینین مسیحی لر طرفیندن:عظیم‌السلطنه سردار آقاخانین اوغلو اورمیه شهرین بویوک باشلارینان سایلیردی بو کیشینین جدی اورمیه‌دا غلامخان راستانین اولینده بیر مسجد ‌عبدالصمدخان آدیلا دوزتمیش دیر کی ایکنجی بویوک مسچید اورمیه شهرینده ساییلیر‌دی .
سونرا‌لار عظیم‌السلطنه سردار اونو مرمت و سهمانلادیب سردار مسجیدی آدیلا شهرت تاپمیشدی سردار جیلولوق وقتی اورمیه شهرینین حاکمی اولوب و بو انتیصاب و انتخاب دا مسیحی لرین اوز طرفیندن اولونموش دیر رحمت اله توفیق یازدیغی کیتاب تاریخچه اورمیه‌ده سردارین ترور اولدوغونا بئله ایشاره ائدیر شعبان آیین ۱۳۳۶ قمرینین آخرلاریندا بیر نفر فرهاد آدیلامسیحی وزیر‌آباد کندینین راعایا لارینان گوندوز ایشغیلا دارالحکومه گئدیب سردار و میرزا علی آغا مویدالاسلام اتاق دان چیخیب و اندرونی عمارتی نه گئدیگی زامان دا هر ایکی سینی وسط ده کی دهلیز ده گوله لییب و ایکی سی ده او دقیقه جان وئریللر قاتیلین اوزو ده بیر نفر غیر معروف مسیحی دیر اسلحه الینده سردارین ائویندن خارج اولور گئدیب…
یازینی اوخویانلار توجه ائدسین‌لر مسیحی‌لر قوردوغو حکومتی و اونون ۲۴ نفری مجلیسی هئر گون اوردا اولوردی مسیحی لر هئچ بیر قورخونان توکولیب دارالحکومیه و شهرین حاکیمینی اولدرورلر بئلنچی بیر زامان‌دا اوبیرسی بیر محله‌لر ده داها نه قیامت توردئجک‌لراورمیه در محاربه عالم سوز کیتابین رحمت اله خان معتمدالوزاره (اورمیه دا اولان ویزارتین کارگذارینین یازدیغینا گوره ۱۱ جی شعبان آیین ۱۳۳۶ جی ایل ده بیر هئیت دولت علیه دن و خلیفه گری کل ارامنه آذربایجان دا بو موضوع یا عایید رسیدگی و یئتریمک اوچون اورمیه گئلیللر مسلمان و مسیحی خالقینین حضورون دا مجلیس تشکیل تاپیلیر بو مجلیس ده کی اولان میلت بیر قطع نامه صادیر ائدیر کی اونلارین بیرسی مسلمان لارین الینده و اوبیرسی مسیحی لرین الینده قالیر.
اونون ۳ جی بندی بونان عبارتیمیش :شمشه یوسف جینابلاری مارشیمون پاتیریاک جنابلاری وکیلی طرفینن اظهار ائدیر بیز کردستان مهاجیرلری کوردلرین طرفیندن اولان تعدی و ظلمون الیندن اولان داوا دان قاباغجا و اونان سونرا ایرانا گئلمیشیک و سیزین اوچون ده معلوم اولدی بونلار بیزیم پناه گئترین یئرده بیزدن ال چئکمئدیلر و مارشیمون خلیفه سینی اولدورب لر و اوزلرینین هدف لرینه و آرزولارینا یئتیریب لر و ایند ده ایران دولتیندن چوخ تشکوور ائدیریک اوز مملکتینده بیزیم اوچون امان وئریب و اونلارین ائولرینده زیندگانلیک ائلیریک و بونان سونرا الله بیر یولی نشان وئرسه و بیزی سلامت یئره هدایت ائدسه بو فرق دن کی بیز ایران رعیتی دئیریک آمما حاضریک ایران رعیتی کیمین ایرانین مطیع و امرینی قبول ائدک و دونیا دا صلح برقرار اولانان سونرا وطنیمیزه قائیداجایک یا دا ایران دا رعیتی قبول ائدیب قالاجایک ایر ایران دولتی بیزی قبول ائتمسه بیزلری بیر سلامت یئره کوچودوب ساکین ائدسین…آردی وار…