جویز حالواسی هویچ حالواسی
حاضیرلایان:اکبرسعادت
آنادیلیمیز:اینسان طبیعتین بوتون اونملی حادیثه‌‌لری اوچون میتولوژیک مدل یاراداراق، اونلاری اوز چیخارینجا تبیین ائتمیش، هم ده اونلارلا باریشاراق گئچینه‌بیلمیشدیر. ایلکین اینسان اوزونون اویدوردوغو افسانه‌لره ایناناراق، طبیعتده باش وئرن چتینلیکلره قاتلانیب، یاشاماغی باجارمیشدیر.
ایستر اسکی تورکلرین شامانلیق اینانجلاریندا، ایسترسه ده زرتشت دینینده، اود و اوجاق قوتسالدیر. آذربایجان خالقی‌نین اینانجلار سیستمی ترکیبینده ایسلامیتدن اؤنجه‌کی هر ایکی دین ( شامانلیق و زرتشتی‌لیک ) اساس رول اوینامیش و بوگونه قدر ده عرف، عادت و مراسیملریمیزده اوزونو ساخلامیشدیر. بونلارین هر ایکیسینده ده ایشیق، ایستی و گوندوز خئیر، قارانلیق، سویوق، قیش و گئجه ایسه شر ساییلیر
دِی آیی‌نین اولینده‌کی همان چیلله گئجه‌سی دیر، جماعت چیلله قارپیزی یئیه‌رلر کی قارپیز دا گرک داش ماکو قارپیزی اولا. اونو یئمک‌له دئیه‌رلر کی سویوغون دونداریب تیتره‌تمه سی‌نین اثری گئده‌ر و آدام اوشومه‌ز.
چیلله گئجه‌سینی اورمیه‌لی لر جشن توتوب شادلیق ائده‌رلر. قارپیز یئمک ده بیر عادت کیمی مرسوم دور. قارپیز یئیه‌رلر کی گلن ایلی ساغلام یاشایالار. قوووون قارپیزدان باشقا فصلین یئمیش‌لری، گولاب‌لی پشمک جویز حالواسی و میلاخ‌دا مجلس‌لرینده اولار. بونا گوره‌ده حالوا ساتان توکانلارین قاباغی اوقدر قالابالیق اولارکی ایی‌نه سالماقا یئر اولماز. کئچمیش لرده چیلله گئجه‌سی کورسونون دووره‌سینه ییغیشیب گئجه یاریسینا جان دیئیب گولوب صوحبت له شردیلر. شاما دا پیلو و یا کوفته پیشی‌ره‌ردیلر و شامی یئدیک دن سورا، مئجمه‌‌ئی یه دوزدوک لری یئمه‌لی لری آرایا قویوب قورتولونجا یئیه‌ردیلر.
چیلله گونو نیشانلی اوغلانلار، نیشانلی‌لارینا چیلله لیک یوللایارلار و گئجه‌نی قوهوملار بیر یئره ییغیشارکن آغا- خانیملار بیر- بیرلریندن آیری قووال چالیب ایله نرلر. اورمولو لار دئیه‌رلر کی کیچیک چیلله بویوک چیلله‌دن سویوق اولار. نییه‌کی کیچیک چیلله گلمه میشدن آند ایچرکی «ائله سویوق اولاجه‌یم اوشاخلاری بئشیکده قورو دام.
کیچیک چیلله‌نین آخیرلاری داوارلارین دوغوم واختی و پیشیک‌لرین میروولانمالاری‌دیر و اسفند آیی‌نین بایرام آیی اولدوغونا گوره، یاغان قارلارا چئشیدلی آدلار وئریله‌ر‌کی اونلارا موشتولوقچی قار ، بیلدیرچین قاری، قار قار قاری، سئرچه قاری و چرشنبه قاری دئیه‌رلر. بو قارلار بیر سیرا قارلاردیلار کی دوام‌لاری آزدی و أریدیکجه قاباقکی قارلاری دا اؤزلری‌له أریده‌رلر و ائل ایچره قاریئیه‌ن آدلانارلار.
اسفندین اورتالاریندا بیر جوره بولبول تاپیلارکی اونا »چیخ یازا« دئیه‌رلر و باهارین موشتولوقچوسودور. بولبول اوخودوقجا »چیخ یازا« دئیه‌ر و چیخ یازا گلنده حاجی لئی‌لک‌لرین باهارین گلدیسیندن خبری اولوب سولارا ایشه‌رکن سولاری قیزدیرار.
جویز حالواسی: اورمیه‌نین سوغات‌لاریندان جویز حالواسی دوشاب و جویز ایچیندن پیشیریلیر. بو حالوانی پیشیرمک اوچون، دوشابی برکیه‌نه‌جه قاینادارلار، سونرا رنگی‌نی آغارتماق اوچون اونا قند جوهری وورارلار. سونرا اونو بیر تخته‌نین اوستونه قویوب تاپدارلار و تاپداییق‌جا، اوزونه جویز ایچی سپه‌رلر؛ حالوا آغاریب برکیه‌نه‌جه بوایشی گوررلر جویز حالواسی اورمونون لاپ قدیمی شیرنی‌لریندن دیر.
ایل‌ده بوشهرده ۱۰۰ تون‌دان آرتیق جویز حالواسی پیشیریلیب و ??? ۶۰%دا آیری اوستانلارا گوندریلیر…
هویج حالواسی: بوحالوانی پیشیرمک اوچون، هویچی رنده‌له‌ییب اوجاق اوستونه قویارلار. اوزو ایله سویو پیشه‌ندن سونرا، اوستونه دوشاب توکوب و شیره یئرکوکونون جانینا یاتیب برکیه‌نه‌جه، اونو قاینادارلار. اوجاق اوستوندن گوتوره‌نده اونا جویز ایچی ده آرتیرارلار. هویج حالواسی اورمودا چیلله گئجه‌سینین یئمک‌لریندن دیر.
قوشاچای دا چیلله گئجه سی:قوشاچای دا چیلله گئجه‌سی یاخشی شام پیشیریب یئدیک دن سورا، قارپیز و حالوادا آرایا چیخار و معتقددیلر کی شیرین یئمک‌له چیلله هاوانی سویودماز و جماعتی اذیت ائتمز. گئجه یاتاندا دا آینایا باخیب یاتارلار. چیلله‌نین آخیر گونو خانیملار حالوا پیشیریب دئیه‌رلر: »ایندی که قیش بیزیم ائویمیزدن چیخیب گئده‌جک قوی آغزی شیرین گئتسین او گونون آخشام چاغی‌سی دا اودیاندیریب اوستوندن آتیلار کن دئیه‌رلر: «چیلله قوودی، چیلله قوودی، سحر مینجیق، سحر مینجیق.
خوی دا چیلله گئجه سی:چیلله گئجه سینده اوقیزلاراکی تزه أر ائوینه گئدیب‌لر، عائله‌لری طرفیندن چیلله لیک یوللانار و عقیده بونادیر بئله لیک‌له چیلله‌نین آغزی شیرین اولوب قیش خوشلوق ایله کئچر. خونچالارا دوزوله‌ن حالوا لار اوچ جوره اولار: ۱- چونجود حالواسی ۲- جویز حالواسی ۳- کئشیر حالواسی
خوی ون »پره« سینده، چیلله گئجه‌سی نیشانلی اوغلانلار آتا آنا‌لاری‌له بیرلیکده آداخلی‌سی گیله گئدیب اوزلری‌له بیر قوغون‌دا آپارارلار. قوغونو اوتاقین وسطینده بویوک بیر مئجمه‌ئی‌یه قویارلار. گلین‌ین آتا آناسیندان باشقا آیری قوهوم‌لار‌دااولارلار. سونرا گلین پرده دالیندان ائشی‌یه چیخیب سلام وئره‌رکن چوخ مؤدب حالدا بیر بوجاق‌دا ای‌له‌شر و واختی چاتارکن بیچاقی اله آلیب قوغونو دیلیم- دیلیم بولوب پایلایار.
رسم‌دیر کی قوووون بیر دیلیمینی کوچه قاپیسی‌نین آغزینا قویارلار تا یوخسول بیر آدام اونو گوتوروب یئمک له ائوده‌کی اوغلان قیزلارین بختی آچیلا و گلین ایله داماد قوشا قاری‌یالار. اوغلان آناسی بو آندا نیت ائده‌رکی اوغلو، آلدیقلاری گلینی بوشامایا. بو ائلین سئویملی رسم‌لریندن بیری بودورکی هئچ کیشی گرک آروادینی بوشامایا. هابئله رسم دیرکی چیلله گئجه‌سی شریت دن پالتار آسالار. صوبح اذانی‌ناچان پالتارلار شریت‌دن دوشورسه، بو اینام‌دا اولارلارکی بو ایل قیشی سویوق و قار- بورانلی اولاجاق و گرک‌کی أیین‌لرینی برکیدیب پالتار‌لارینی چوخالدالار…
و سون سوز: بو عادت _ عنعنه‌لرین بیریسی ده چیلله گئجه‌سینده هامینین آغیزلارینین خئیره آچیلماسیدیر. قوی بیزیم ده سون سوزوموز خئییردوعا ایله بیتسین:
یایینیز یایلاق ، قیشینیز قیشلاق ایچینده اولسون!
یازینیز آیرانسیز، قیشینیز یورغانسیز اولماسین!
قارلی قیشینیز اولسون، کؤلگه‌لی یایینیز !
قارشی گلن قیش هاردا قیشلاسا دا، اوغول اوشاغینیزین جانیندا قیشلاماسین!
نوشته شده توسط admin در دوشنبه, ۳۰ آذر ۱۳۹۴ ساعت ۶:۴۹ ق.ظ
