جشنواره فیلم فجر تناقضی از عشق و تنفر در برداشتی دراماتیک

گروه فرهنگی: جشنواره فیلم فجر به عنوان مهمترین رخداد فرهنگی-هنری ایران که هر ساله و در بهمن ماه برگزار می شود، به رغم سابقه برگزاری و اجرا، همچنان از مسایل عدیده ای رنج می برد.
جشنواره فیلم فجر را در برداشتی دراماتیک می توان ترکیبی متناقض از عشق و تنفر برای منتقدان و مخاطبان حرفه ای سینما و مردم عادی دید. این جشنواره از طرفی عشق است به دلیل جادوی سینما و کشش همیشگی و توام با کنجکاوی و لذتِ همه کسانی که دوست دارند کارها و آثار را داغ داغ ببیند؛ و از طرف دیگر تنفر است به دلیل رکود متاخر، یخ زدگی و نوعی افول که در سینمای ایران وجود دارد. این رکود تا آنجایی پیش رفته است که منتقدانی چون »احمد طالبی‌نژاد« سال‌های اخیر را به دلیل شدت افت سطح کیفی فیلم ها، »دلسردکننده‌ترین سال‌ها در تاریخ برگزاری جشنواره فجر« عنوان می کنند. این چنین نقدهایی البته صرفا اشکالات جشنواره فیلم فجر نبوده و مشکل سینمای ایران در کلیت آن است.
آنچه واضح است این است که از نظر بسیاری از منتقدان قدیمی، جشنواره فیلم فجر در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در روزهای اوج خود و ویترینی جذاب از تولیدات فیلمیک بوده است که در وضعیتی رو به کمال و امیدوارانه قرار داشت و در مجامع بین‌المللی هم جایگاه خوبی به ‌دست آورد. سینمایی که پس از این دوران در سراشیبی مضمون و عملکرد افتاده است و هرگز نتوانست به آن دوران باشکوه بازگردد. اگرچه امروز در ابعاد و حجم، فیلم های بیشتری می سازیم و حتی به لحاظ تکنولوژیک در جایگاهی بسیار بهتر از دهه های ۶۰ و ۷۰ قرار داریم اما فیلم ها دیگر آن اثرگذاری و ماندگاری سابق را ندارند؛ به صورتی که کمتر فیلم معاصری است که ذهن مخاطب را در به خاطر سپردن دیالوگ ها و ثبت سکانس ها در حافظه به چالش بکشد و در ذهن حک شود. فیلم های بسیاری که به سرعت ساخته و به سرعت نیز فراموش می شوند.
در کنار تمامی این مسائل که به بحث نرم افزاری، فکری و محتوای جشنواره فیلم فجر برمی گردد به نظر می رسد مشکلات سخت افزاری مهم دیگری نیز وجود دارد که لزوم مداقه و بررسی در آنان به دلیل نقش و اهمیت فرهنگی این رخداد، بسیار ضروری به نظر می رسد.
**هیئت انتخاب ناقص
یکی از مشکلاتی که در ادوار مختلف جشنواره فیلم فجر وجود داشته است و به ویژه در سال جاری شاهد آن هستیم، عدم ترکیب جنسیتی مناسب و اساسا عدم وجود ترکیب جنسیتی در هیئت انتخاب جشنواره بوده است؛ به صورتی که همه اعضا را آقایان تشکیل داده اند. در زمانی که گروهی قرار است درباره فیلم هایی تصمیم بگیرند که سازندگان، بازیگران و بخش های مختلف بسیاری از آن به وسیله زنان ساخته شده است (آن هم در زمانه ای که این حضور بشدت پررنگ و اثررگذار شده است) انتخاب تیم و هیات داورانی کاملا مردانه به هیچ عنوان منطقی به نظر نمی رسد. فیلم سازان زن ایران و برخی از هنرپیشگان نقشی اثرگذار و تعیین کننده در تاریخ هنر این مملکت داشته اند و این مساله که در انتخاب فیلم ها برای بزرگترین گردهمایی و فستیوال کشور از قدرت و دانش آنان بهره گیری نشود، فارغ از هر نوع توضیح یا توجیهی، یکی از مهمترین عوال ضعف تیم اجرایی جشنواره فیلم فجر امسال است.
**پوستر دقیقه نودی یکی از سوژه های دستخوش حواشی بسیار از آغاز تا امروز، پوستر جشنواره فیلم فجر بوده است که جدای از بحث اعمال سلیقه و تفاوت سبک کسانی که در طی سالها طراحی آن را بدان ها سپرده شده اند، مسائل دیگری چون کپی بودن طرح، اشتباه عنوان کردن طراح و تغییر دقیقه ی نودی پوستر و مسائلی از این دست اتفاق هایی بوده که در طی این چهارد هه و در حواشی و بعضا متن این جشنواره وو در ارتباط با پوستر مطرح گردیده است.
**زمانی برای آزمون و خطا نیست
به رغم سابقه طولانی در حضور و اجرا، جشنواره فیلم فجر در تمام این سالها دارای اشتباهاتی تکراری و یکسان در برنامه ریزی و اجرا و تاخیر در انجام امور از قبل پیش بینی شده بوده است، مسائل متعددی در زمینه پخش و اکران و بلیت فروشی و همانطور که ذکر شد پوستر و …
در شرایطی که جشنواره فجر در این دوره تجربه ۳۷ امین حضور خود را دارد، و جشنواره ای نوپا و یا جوان نیست کارهای دقیقه نودی و تصمیمات لحظه ای در برنامه ریزی و اجرای آن نمی تواند هیچ توجیه درخوری داشته باشد. **مستاجر ۳۷ ساله
یکی از مهمترین مولفه های جوامع توسعه یافته، تخصیص مکانی ثابت برای رویدادی ثابت است. یکی از اولین نیازهای مراسم ثابت برخورداری از مکان ثابت برای تمرکز و نظارت بهتر بر کارهایی است که باید انجام شود، ضمن این که این ثبات بر وجهه و جایگاه آن فستیوال می افزاید و نقش اجتماعی آن را به همگان نشان می دهد.
همه این ها در حالی است که به رغم ۴ دهه برگزاری جشنواره فیلم فجر و در شرایطی که این رویداد مهمترین اتفاق فرهنگ-هنری ایران است، هنوز مکانی ثابت و مجموعه ای تخصصی برای آن ساخته و در نظر گرفته نشده است.
**۱۰ روز کافی نیست
جشنواره فیلم فجر رویدادی است که برای خیلی از مردم اهمیت دارد و حتی برای کسانی که بصورت حرفه ای درگیر و دنبال کننده مسائل تخصصی سینما و فیلم نیستند جذابیت های خاص خودش رادارد؛ در نتیجه پتانسیل جذب مردم عادی را دارد. جشنواره فیلم فجر در طی این ۱۰روز حال و هوا و شور و حالی متفاوت را در شهر و در بین مردم ایجاد می کند که متاسفانه خیلی ساده از آن می گذریم و این پتانسیل و این فضا را به دلیل عدم برنامه ریزی و برنامه ریزی نامناسب مضمحل می کنیم. در صورتی که می توانیم با پخش کردن این رویداد در ایام مختلف سال به کیفیت برگزاری و اثرگذاری آن جلوه ای دیگر ببخشیم. کارهایی چون برگزاری جشنواره در دو نیمه سال یا بصورت فصلی و… می تواند نقش مهمی در ارتقای وضعیت فرهنگی، اجتماعی، هنری، اقتصادی و روانی مردم ایفا کند. جدا شدن قسمت بین الملل از این جشنواره یکی از اتفاقات مثبتی است که بر اساس همین فلسفه در روند رشد آن روی داده و اثرگذار بوده است.
**انتقاد، کلید پیشرفت
در نهایت ذکر این نکته الزامی است که جشنواره فیلم فجر تا به امروز مسیری پرنشیب و فراز را پیموده و زحمات زیادی برای آن کشیده شده است؛ به دلیل همین زحمات است که شاهد رشدی کمی و کیفی آن در طول این ۴ دهه هستیم. اما هنوز مسائل بسیاری وجود دارند که لزوم بررسی و توجهه به آنها می تواند مسیر فرهنگی و هنری کشور را به سمت ارتقا هدایت کند. انتقاداتی از این دست که نه با هدف تخریب و تحقیر که با انگیزه بهبود و رشد چنین رویدادهایی مطرح می شوند قابل تامل و نیازمند توجه هستند. جشنواره به دلیل تغییر شرایط اجتماعی، فرهنگی، تغییر نسل ها و … مدام در حال عوض شدن است ولی آنچه که همیشگی و ماندنی است، اشتیاق مردم برای دیدن فیلم خوب است؛ همان گونه که در گذر سال ها میزان جوایز و حواشی و… زدوده می شوند اما فیلم های خوب همچنان اثرگذار می مانند. به گزارش آرازآذربایجان به نقل از ایرنا، جشنواره فیلم فجر هنوز هم می تواند به یادماندنی ترین رویداد سینمای ایران برای سینما دوستان باشد به شرطی که اصول مدیریتی درست را به کار بندد و از تجارب دیروز خود به نفع بهبود شراط فردایش بهره گیرد.
Arazazarbaiijan.farhangi@gmail.com