جانلی اثر نه اولا بیلر

حاضیرلایان:اکبرسعادت
آنا دیلیمیز: دریندن باخاندا مدنییت تاریخی ، اینسانین یئر کوره سینده یاشایش داستانی و دیرچلمه ماجراسیدر.
بشرییتین مدنیتی فورمالاشیب، شکیل تاپان زاماندان، ائله روم و یونانستاندان بئری، اینسانین مقامینی دوشونوب و اونون حاقلارین قورویوب و بیر طرفدنده بو اینساندان مسئولیت شوناسلیق و احترام قارشیلیقی گوزله مکده اولوبدور.
دئمک مدنیت کروانی اینسانلارین یاشایشی و میللتلرین یاراددیغی خلاقه اثرلرله تاریخلری، زامانلاری فتح ائدیب، تهلوکه لره اوستون گلیب، سویقیریملاری گئریده قویوب، یارادیب، دوزوب، زامانلا اویغونلاشیب، نرون، هیتلر، شداد، و یئرتیجی شاهلار کیمی فتنه کارلار و پهلوی کیمی دسپوتیک سلاله لر له، ال به یئخه اولوب، آنجاق کروانی ایره لی سوروبدیر.
یئنه بو اینساندیر کی مدنییت دئیلن کروانین ایاق اوسته ساخلیبدیر. تاریخین دونگه بوروخلاریندا، میللتلرین دوزومو و اینسانلارین درین امک سئومه یی و یارادیجیلیقلاری اولماسایدی، شبهه سیز دئمک اولار کی؛ بشریت، او دونوشلر و آتشمالاردا یئر اوزوندن سیلینردی.
یالنیز اینسانین بدیعی دوشونجه لری، و مدنی اینکشافی سبب اولوب بو کروان اوز یوکون ایره لیه سورسون و دایانمادان یئنی افقلره ساری یول چکسین، تازا ذیروه لره ئوزون قالدیرسین. دونیا مدنییتی ئوز یولون ، اوز ایزین اینسانلارین یاراددیغی اثرلرده عکس ائدیب، و چئشیتلی دیللر و کولتورلر بو کروانی زنگینلشدیریبدیر.
بنده اللهین جانلی، مقدس، ان قییمتلی اثریدیر. آدی بیر رسسامین طبیعته باخیب چکدیگی شکیلی قییمتلی اثر آدلاندیریب، ائوینیزین یوخاریسیندان آسیرسینیز.
عاما الله اوز وارلیغی، قودرتی و علمیله، هئچ بیر شئیه باخمادان هئچ بیر کؤمک اولمادان جانلی اینسان اثرینی یارادیب.
صورتینه قلم چکیب، بدن-جسه‌دینی ائله قوراشدیریب کی، دیزلره، توپوقلارا، بیلک و بارماقلارا سوموکدن دیگیرجکلر قویوب کی، اینسان ایسته‌دیگی واختدا هر طرفه آسانلیقلا چئوریله بیلیر.
بو جور مورککب، معجزه‌‌لی، هئچ کیمین یارادا بیلمه‌دیگی بو جانلی اینسان اثرینی قییمتسیز ائدیب، کوچه‌لره، یئتیمخانایا، قوجالار ائوینین کونجلرینه آتیرلار.
اینسانلارین بیر قیسمی بو ایشلری توره‌دیرلر، دیگر قیسمی ایسه سوسوب تاماشا ائدیر. هئچ بیریمیز ویجدان عذابی چکیب اونلاری بو وضعیتدن چیخارا بیلمیریک.
عکسینه هره اوز ساحه‌‌سینده گاه دنیز چیمرلیگینده لوتلشیر، آبیر-حیاسینی مقدسلیک کسریندن سالیر، گاه زینا ائدیر، گاه دا اللهین خلق ائتدیگی دوزگون بدن قورولوشونو دیَیشدیریرلر، گوزل صیفت جیزگیلرینی پوزوب، ائستئتیک عملیاتلاری آپاریب اؤزلرینی عیبه‌جر جیلدلره سالیرلار و سایره. بوتون وارلیقلاری یوخلوقدان یارادان اللهین جانلی اثری‌نین باشینا اویونلار آچیب یئرله-یئکسان ائدیرلر.
سونرا دا دئییرلر کی، الله بیزی بسبخت یارادیب، ظلملره دوچار ائدیب. حال‌بوکی اینسانلارین دینج و سلامات یاشاماسی اوچون الله-تعالی کامیل پئیغمبرلر واسطه‌‌سیله مقدس کیتابلار گوندردی بیزه دوغرو یول، داورانیش، یاشاییش قایدالارینی گوستردی و اؤیرتدی.
لاکین بیز اوزوموز قانونو پوزوب، کیم هارادا فورصت تاپیرسا اورداجا قانونسوز زینا ائدیب، اینسانا خاس اولمایان فسادلار توره‌دیب، هم وله‌دی-زینا دووولان کورپه‌لری، هم ده جمعیتی کورلاییریق. الله-تعالی اینسانی، جین-شیطان و حئیواندان اوستون یاراتدی.
اینسانا خاس اولان داورانیش قایدالاری مثلا، کبین، ائو-آوادانلیق، اکمک-بئجرمک، آتا-آنا-اوولاد بیر-بیرینی تانیماسی و سایره کیمی شئیلری حالاللاشدیریب، قانونلاشدیریب کی، اینسان اوز مقدسلیک کسرینده قالسین.
چونکو، قورآن، اینسان، برکت، اللهین مقامیندان، عرش-الانی، جنّتی گوروب گلیبلر. ایندیکی زاماندا بو گون عائله‌‌ قوروب، صاباح نیگاه پوزانلار، شیطان قانونونا قوللوق ائدیرلر.
آتا-آنا-بالا آتانلار، شیطانا قوللوق ائدنلر یقین بیلسینلر کی، مووققتی چکدیکلری بو کئف-لذت، مین ایللرله اوددا یانیب، یئنه ده تزه‌دن دیریلیب اود توتوب یئنه یانارلار، یعنی اونلارا اولوم اولماز کی، اؤلوب جانلاری قورتارسین. نئجه کی، حضرت الی علئیهیسسالامین قاتیلی ابنی مولجه‌مین عذابی کیمی هر واخت عذابدا اولارلار. حضرت علی(ه.س)-این قاتیلی ابنی مولجه‌مین برزخ عذابی.
“نورول-ابصار” کیتابیندا سئیّد مؤمین ابولقاسیم ابنی محمّددن روایت ائدیب دئدی: مسجیدول-حرامدا(کعبه‌‌ده‌‌) ایبراهیم(ه.س) مقامیندا بیر دسته آدامین ییغیشدیغینی گوردوم.
سببینی سوروشدوم، دئدیلر کی، بیر راهیم(مسیحی) موسلمان اولوب، مککه‌یه گلیب.گوردوم کی، یون پالتار گئیمیش، باشینا یون پاپاق قویموش جوسسه‌لی بیر شیخ اوتوروب دانیشیر: “آرالیق دنیزی‌نین کناریندا منیم بیر عبادت-گاهیم واردی.
بیر گون دریا کناریندا بیر کرکس(قوزغون) گوردوم، اوجا قایایا قوندو. اورادا اولان بیر کیشی‌نین بدنیندن بیر پارچا قوپاریب اوچدو.
سونرا قاییتدی، یئنه اولکی کیمی اونون بدنیندن بیر تیکه قوپاردی، دورد دفعه‌‌ بو دهشتلی صحنه‌‌ تکرار اولدو.
سونرا همین کیشی قالخیب کامیل آدام اولدو دیریلدی، پارچالانمیش بدنی بوتوولشدی. سونرا قوش قاییتدی، هر شئی تزه‌دن تکرارلاندی. من حئیرتده ایدیم. گوردوکلریم نه ایدی؟ بو کیشی کیمدیر؟
تأسفلندیم کی، نییه اوندان هئچ بیر شئی سوروشمادیم. ایکینجی گون حادثه‌‌ یئنه تکرارلاندی. همین کیشی پارچالانیب، سونرا قالخیب بوتوولشنده من درحال عبادتگاهیمدان چیخیب کیشی‌نین یانینا قاچدیم. اونو اللها آند وئردیم کی، سن کیمسن، دینمه‌دی. دئدیم: سنی یارادانا آند وئریرم، آخی، سن کیمسن؟ دئدی: من ابنی مولجه‌مم.
دئدیم: بو قوشلا اولان احوالاتین نه دیر؟ جاواب وئردی: من الییبنی ابوطالیبی(ه.س) اولدوردویوم اوچون الله-تعالی منی بو قوش واسطه‌‌سیله گؤردویون عذابا دوچار ائدیب. من عبادتگاهی ترک ائدیب، الییبنی ابوطالیبی(ه.س) سوراقلاماغا گئتدیم.
دئدیلر کی، حضرت علی(ه.س) حضرت محمّدین(س.ه.س) عمی اوغلوسو و وصیسیدیر. درحال من ایسلامی قبول ائتدیم و اللهین ائوینین زیارتینی و پئیغمبرین(س.ه.س) قبری‌نین زیارتینه گلدیم… بو اولان حدیثی یازماقدا مقصدیم اینسانلاری قفلت یوخوسوندان اویاتماق، ماراقلی ایلنجه‌لردن آییرماق، حقیقتلری آنلاتماقدیر، اونو بیلین کی، الله-تعالی بو جانلی اینسان اثرینی، بو گؤزل معجزه‌‌لی عالملری یاراتماقدا حیکمت وار.
او، بویوک، اوجا-ذاتدان قورخون، حیا ائدین، ائهتیراملا داورانین. او، بویوک وارلیق بو قدر معجزه‌‌لی عالملری، ایچینده‌کی مووجودلاری ایلنجه و اویونجاق اوچون یاراتماییب کی، کئف-لذت چکیب گوزل دونیانی چیرکابا بولاشدیراسینیز.
مگر سیزی بیر سهمانی ائوه، آلیجناب عائله‌‌یه قوناق دعوت ائدیرلر کی، گئدین اونلارین سهمانلی ائوینی داغیدین، زیر-زیبیله بولاشدیرین، نلاییق سؤزلر دانیشیب، حرکتلر ائدیب او جور آلیجناب عائله‌‌نین سهمانینی پوزاسینیز؟
و سایره… بو حقیقتی درک ائتمک چوخ چتین دئیل کی اینسان سوزو و اینسان وصفی یا تعریفی حیاتین بینوره سی و مدنییت کروانی نین وارلیغ نیشانه سیدیر. اینسانا باغلی خصیصه لر و اینساندان آسیلی علاقه لر دی کی رساملار، خطاط لار ، موسیقی و اینجه صنعت آداملاری اوز قالیجی اثرلرین یارادا بیلیرلر.
منه ائله گلیر کی بو اثرلری یارادماق ایچون و بو یارادیجیلیقلاری گلن نسیللره تاپشیرماق ایچون آنا دیلی نین مقامین و اونون هر میللتین و یا خود مدنیتین ایاق اوسته دورماسیندا موقعیتین درک ائدن ضییالیلار، داها چوخ بو اینسانی اوز توجه مرکزینده قرار وئرمه لیدیلر. اینسانین مقامی اوستاد شهریارین تانینمیش منظومه سی، حیدر بابایه سلام دا دا چوخ گوزل یئر تاپیر.