جامعه ناامید بستر مخوف تولد ناهنجاری هاست
مهسا قوی‌قلب
گروه اجتماعی: کشور ما در دوران مختلف با بحران‌های متفاوتی روبه‌رو شده که در آن بازه زمانی توانسته بخوبی آن بحران را پشت سر بگذارد، این روزها به دلایل مختلفی از جمله مشکلات اقتصادی امید اجتماعی در حال تضعیف شدن است. از آنجایی که مشکلات اقتصادی، پیامدهایی مانند مشکلات اجتماعی در پی دارد، این فکر نگران‌کننده به ذهن می‌رسد که ممکن است در آینده‌ای نزدیک شاهد ناهنجاری‌های اجتماعی در سطوح مختلف باشیم. امید اجتماعی یکی از مؤلفه‌های سلامت اجتماعی است. با نگاهی به شاخص‌های سال ۲۰۱۸ در سال ۹۷ به‌دلیل وضعیت اقتصادی کشور، با افت بیشتری نسبت به سال‌های قبل روبه‌رو بودیم و در حال حاضر وضعیت استاندارد سلامت اجتماعی در جامعه ما بسیار پایین است. امید اجتماعی در کنار مفاهیمی مانند سرمایه اجتماعی قرار می‌گیرد و شاخص‌های آنها با هم مرتبط هستند و با پایین آمدن امید اجتماعی، شاخص‌هایی مانند اهمال کاری اجتماعی، افسردگی، کرختی اجتماعی و فقدان نوع‌دوستی افزایش می‌یابند. چنین فضایی باعث می‌شود مردم نسبت به مسائل اجتماعی بی‌تفاوت شوند و به تبع آن مصرف دخانیات، الکل و موادمخدر زیاد می‌شود. در نهایت دعواهای خانوادگی و طلاق و پرونده‌های قضایی هم افزایش پیدا می‌کند. یکی از مهم‌ترین عواملی که سبب تضعیف امید اجتماعی می‌شود این است که مردم نمی‌توانند تغییرات اجتماعی را پیش‌بینی کنند، هر انسانی دوست دارد بتواند با پیش‌بینی‌های منطقی برای آینده خود برنامه‌ریزی کند، اگر افراد نتوانند آینده را پیش‌بینی کنند امید را از دست خواهند داد. دولت موظف است سطح استانداردهای سلامت اجتماعی را بالا ببرد، تزریق عدالت در جامعه، جلوگیری از رانت‌خواری، اجرای آموزش‌های مهارتی و ارتقای کرامت متخصصان از جمله وظایفی است که دولت در این حوزه به عهده دارد. در نهایت هرچه که سهم تولید ناخالص ملی بیشتر باشد و تهدید و کشمکش‌های سیاسی کمتر باشد، مردم امیدوارتر می‌شوند. بالا رفتن حقوق شهروندی، ادراک عدالت اداری و رفع تبعیض‌های جنسیتی نیز در این امر مؤثر هستند.
افزایش امید با مشارکت سازمان‌های مردم نهاد
در علم جامعه‌شناسی یکسری حلقه‌ها تعریف شده‌اند که زندگی انسان‌ها را زنجیروار به هم متصل می‌کنند. فرهنگ، تعاملات مشترک بین افراد و امید اجتماعی از جمله این حلقه‌ها هستند. امید اجتماعی امری فردی نیست و مفهمومی عام دارد بدین معنا که برخورداری از منافع حضور در جمع و منافعی که دولت‌ها در جمع می‌بینند، مورد بحث قرار می‌گیرد.
وقتی امید اجتماعی در فردی تضعیف می‌شود، باید در انتظار تضعیف آن در همه جامعه باشیم، زیرا با کاهش امید، اعتماد اجتماعی هم تحت تأثیر قرار گرفته و این امر در زندگی همه افراد لمس می‌شود. وقتی روحیه امید در جامعه‌ای ضعیف شود، افراد کم کم افسرده شده و در نتیجه بهره‌وری در همه سطوح با کاهش چشمگیری مواجه می‌شود. توسعه در هر کشوری در گرو این است که بهره‌وری در سطح بالایی باشد، بهره‌وری در سطح خرد یعنی در خانواده‌ها یا کلان مانند اجتماع هر دو در رشد و شکوفایی هر کشوری تأثیر بسزایی دارند. با کاهش امیداجتماعی علاوه بر کاهش بهره‌دهی، شاهد چشم و هم‌چشمی‌های مخرب وانواع بی‌بندوباری‌ها و آسیب‌های اجتماعی خواهیم بود. رسالت دولت در راستای ایجاد امنیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بسیار خطیر است. چنانچه اقتصاد به بخش خصوصی و مسائل اجتماعی به NGOها سپرده شوند امنیت اجتماعی بالاتر رفته و امید اجتماعی هم افزایش می‌یابد.
تبعات تضعیف امید در جامعه
بحث امید اجتماعی در دو سطح فردی و کلان باید مورد بحث قرار بگیرد، به عبارتی این دو سطح در تعامل تنگاتنگ با یکدیگر قرار دارند. چنانچه افراد در تصمیمات جاری زندگی و ارزیابی آینده به تصویر منفی یا مبهمی برسند باید در انتظار عواقب وخیمی باشیم. مشکل فرارمغزها که سال‌هاست با آن روبه‌رو هستیم در نتیجه نبود امید به آینده در کشور است. وقتی جوان نمی‌تواند به لحاظ اشتغال در آینده برای خود، ثباتی متصور شود، تصمیم به خروج از کشور می‌گیرد.
در بعد کلان نهادها، مؤسسات و سازمان‌ها مورد بحث قرار می‌گیرند، چنانچه امید در جامعه وجود نداشته باشد یا ضعیف باشد شاهد تصمیمات زودگذر و سطحی سازمان‌ها و نهادها خواهیم بود و دیگر مقام‌های مسئول، اهداف بلندمدتی در برنامه‌های خود ندارند و عملاً هیچ کاری به صورت ریشه‌ای و نهادینه صورت نمی‌گیرد. به نظر این جامعه‌شناس برای جلوگیری از ضعف امید اجتماعی ابزارهایی وجود دارد، به‌عنوان مثال ارزیابی پیامدهای اجتماعی و زیست محیطی قبل از هر تصمیمی توسط سیاستمداران الزامی است. البته این امر در کشورهای پیشرفته با ملاحظه‌ای جدی انجام می‌شود، دولت ما هم به نوعی باید به چنین ابزارهایی دست پیدا کند و پیامدهای تصمیمات خرد و کلان خود را قبل از اتخاذ هر تصمیمی ببیند و سپس مطرح کند. در دنیای امروز دولت وقتی از مردم‌سالاری صحبت می‌کند باید در عمل هم ثابت کند و در واقع مردم کاملاً احساس کنند که تصمیمات مهم مملکتی در زندگی آنها تأثیر مثبت خواهد گذاشت.
رشد ناهنجاری‌ها در اجتماع
با کاهش امید اجتماعی، انگیزه‌های افراد برای پیشرفت کاهش پیدا می‌کند، به بیان دیگر کاهش امید اجتماعی ناهنجاری‌هایی مانند برخلاف قانون رفتار کردن، عدم توجه به نظم و عدم تن دادن به مقررات اجتماعی را به‌دنبال دارد. بتدریج کار کردن در ادارات با اهمال همراه می‌شود و افراد نسبت به خانواده و جامعه متعهد نخواهند بود. با ضعف امید اجتماعی آسیب‌های اجتماعی افزایش پیدا می‌کند و بعضاً ممکن است افراد به سمت مصرف موادمخدر و مشروبات الکلی سوق پیدا کنند. قطعاً دولت باید با برنامه‌ریزی دقیق و تزریق امید در جامعه از بروز چنین تبعاتی در وضعیت امروز جامعه پیشگیری کند.
امیدعامل تعادل در جامعه
از قدیم بسیاری از نظریه‌پردازان و فیلسوفان اجتماعی در موضوع امید، بحث‌های زیادی داشته و نکاتی مهم و کلیدی عنوان کرده‌اند. بسیاری معتقدند امید سبب حرکت زندگی و تعادل در جامعه می‌شود. با کاهش امید بحث حرکت رو به جلو و پویایی در جوامعی که مخصوصاً در تحولات اجتماعی و فرهنگی شتاب دارند بشدت کم می‌شود.دولت‌ها در این خصوص مسئولیت سنگینی به دوش دارند زیرا باید ابزار لازم را برای دستیابی به هدف فراهم کنند.
به گزارش آرازآذربایجان به نقل از سرپوش ، تأمین منابع انسانی، تأمین شغل و توجه به تحصیل همگی از جمله ابزاری هستند که میزان امید اجتماعی را بالا می‌برند. اگر جامعه‌ای این ابزارها را نداشته باشد همچون پرکاهی در فضا معلق شده و در تیررس بسیاری از آسیب‌ها قرار می‌گیرد. دولت باید به‌صورت تئوری و عملی در جست‌و‌جوی راهکاری باشد که افراد حس پویایی و امید بیشتری داشته باشند. در این زمینه دولتمردان باید در گروه‌های سنی مختلف با نیازسنجی دقیق، انتظارات مردم را برآورده سازند. قطعاً حل معضلات اقتصادی نیز جامعه را پویا خواهد کرد. به یاد داشته باشیم که امید، موتور محرک جامعه است. Arazazarbaijan.ejtemai@gmail.com
نوشته شده توسط admin در سه شنبه, ۰۶ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۰۴ ق.ظ
